Triệu chứng đau bụng thường tự khỏi theo thời gian hoặc sau điều trị cơ bản. Đau bụng kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng hoặc mạn tính có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý nghiêm trọng, bao gồm ung thư hoặc suy nội tạng.
Đau bụng đột ngột, dữ dội và kéo dài là trường hợp cần điều trị cấp cứu.
Đau bụng là gì?
Những vấn đề liên quan tới hệ tiêu hóa được coi là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra triệu chứng đau bụng. Tình trạng bất thường hoặc rối loạn ở bất kỳ cơ quan nào trong ổ bụng có thể gây ra những cơn đau lan tỏa.
Nhiều người thường cho rằng đau bụng là đau dạ dày. Tuy nhiên, ngoài dạ dày bụng chứa cơ, mạch máu, các mô liên kết và những cơ quan quan trọng bao gồm:
- Dạ dày
- Thận
- Gan
- Ruột non và ruột già
- Phần phụ
- Tuyến tụy
- Túi mật
- Lách
Động mạch lớn nhất (động mạch chủ) và tĩnh mạch lớn nhất (tĩnh mạch chủ) xuất phát từ tim đi qua ổ bụng. Thành bụng là tập hợp những nhóm cơ chính có tác dụng nâng đỡ cơ thể, duy trì vị trí các cơ quan đồng thời bảo vệ những cơ quan này khỏi ngoại lực.
Vì tất cả cơ quan bộ phận trong ổ bụng có thể bị ảnh hưởng nên đau bụng là triệu chứng của nhiều nguyên nhân.
Nguyên nhân và triệu chứng phổ biến
Đau bụng là một triệu chứng phổ biến do nhiều yếu tố phức tạp gây ra
Những nguyên nhân phổ biến bao gồm:
Viêm dạ dày ruột
Các tác nhân thường gây viêm dạ dày ruột là vi khuẩn Campylobacter, Shigella, Clostridium difficile, Salmonella và Escherichia coli ( hay E. coli) – Nguồn ảnh: depositephotos.comViêm dạ dày ruột thường gây đau bụng kèm theo buồn nôn, nôn và mất nước, ngoài ra bệnh nhân còn đi ngoài phân lỏng nhiều.
Bệnh thường do nhiễm khuẩn hoặc vi rút, và thường hết trong vài ngày. Trường hợp các triệu chứng kéo dài hơn 2 ngày có thể là tình trạng viêm nhiễm nặng hơn như bệnh viêm ruột. Triệu chứng kéo dài hơn 2 ngày có thể là dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như nhiễm trùng hoặc viêm, chẳng hạn như bệnh viêm ruột.
Các triệu chứng phổ biến bao gồm:
Chướng bụng
Chướng bụng do ăn quá nhiều, ăn thức ăn giàu chất béo, không dung nạp thức ăn – Nguồn ảnh: colleenchristensennutrition.comLà hiện tượng tăng áp suất khí trong lòng ruột. Khí được sinh ra do vi khuẩn phân hủy cặn thức ăn còn sót lại.
Sự gia tăng áp suất khí trong ruột có thể gây ra những triệu chứng như đau nhói, co thắt, đầy hơi hoặc ợ hơi.
Hội chứng ruột kích thích – IBS (Irritable bowel syndrome)
Triệu chứng của hội chứng ruột kích giảm sai khi đại tiện – Nguồn ảnh: medicalnewstoday.comVì một vài lý do chưa xác định mà những bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích thường không thể tiêu hóa hoàn toàn một số loại thực phẩm.
Đau bụng là triệu chứng chính của hội chứng ruột kích thích, cường độ đau thường thuyên giảm sau khi đi ngoài. Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm đầy hơi, buồn nôn, đau bụng và chướng bụng
Tình trạng trào ngược axit dạ dày
Trong một số trường hợp, axit từ dạ dày trào ngược lên cổ họng. Hiện tượng này thường gây đau và nóng rát vùng thượng vị.
Trào ngược dạ dày thực quản có thể gây ra một số triệu chứng ở bụng như đầy hơi hoặc đau bụng.
Nôn
Nôn là tình trạng rối loạn tiêu hóa gây đau do cơ bụng có quá mức – Nguồn ảnh: healthlibrary.askapolo.comNôn thường gây ra cảm giác đau bụng do axit từ dạ dày trào ngược lên cổ họng, kích thích niêm mạc ống tiêu hóa
Nôn khiến cơ bụng co thắt lại gây ra đau bụng. Nhiều nguyên nhân có thể gây ra triệu chứng nôn như tắc nghẽn đường ruột và ngộ độc rượu .
Viêm dạ dày
Triệu chứng đau xuất hiện khi niêm mạc dạ dày bị tổn thương viêm tấy. Buồn nôn, nôn, đầy hơi và chướng bụng là những triệu chứng phổ biến khác của bệnh viêm dạ dày.
Không dung nạp thức ăn
Khi thức ăn không được tiêu hóa, vi khuẩn đường ruột sẽ phân hủy chúng và sản sinh ra khí trong lòng ruột
Nếu lượng thức ăn không được tiêu hóa càng nhiều thì lượng khí tạo ra càng tăng lên gây chướng bụng và gây đau.
Buồn nôn, nôn, chướng bụng và tiêu chảy là những triệu chứng khác của chứng bệnh này.
Những người gặp tình trạng không dung nạp thức ăn sẽ có tình trạng quá mẫn với một số loại thức ăn nhất định. Để phòng tránh những phản ứng khó chịu này, bạn nên ghi nhớ và tránh những loại thực phẩm đó.
Táo bón
Chế độ cung cấp thiếu chất xơ, uống không đủ nước, ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, căng thẳng gây táo bón – Nguồn ảnh: biomag-medical.comTáo bón làm tăng lượng chất bã tích tụ trong lòng đại tràng, gây tăng áp lực và đau.
Một số lý do gây táo bón bao gồm:
- Ăn ít thực phẩm giàu chất xơ và uống ít nước
- Tác dụng phụ một số loại thuốc
- Lười hoạt động thể chất.
Đây cũng có thể là dấu hiệu liên quan tới rối loạn thần kinh hoặc tình trạng tắc ruột. Trường hợp táo bón kéo dài và gây khó chịu, người bệnh nên đi khám.
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản – GERD (Gastroesophageal reflux disease)
Dịch vị trào ngược từ dạ dày gây viêm thực quản và cảm giác bỏng rát ở ngực và cổ họng – Nguồn ảnh: ulhospitals.orgTrào ngược dạ dày thực quản là tình trạng mạn tính liên quan đến hiện tượng axit trào ngược dai dẳng.
Trào ngược axit thường gây đau bụng, ợ chua và buồn nôn. Sau một thời gian, nó có thể dẫn đến các biến chứng như viêm thực quản.
Đây là tình trạng khá phổ biến nhưng có sẵn phương pháp điều trị.
Loét dạ dày tá tràng
Những vết loét hay tổn thương không lành là nguyên nhân gây đau bụng dữ dội và dai dẳng. Ngoài ra, chúng cũng có thể dẫn đến đầy hơi, khó tiêu và sụt cân.
Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng loét dạ dày tá tràng là nhiễm khuẩn H. pylori và lạm dụng thuốc chống viêm không steroid - NSAIDS (non-steroidal anti-inflammatory medications).
Bệnh Crohn
Hình ảnh nội soi trực tràng bệnh nhân Crohn – Nguồn ảnh: gponline.comCrohn gây viêm loét niêm mạc đường tiêu hóa, làm xuất hiện những triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy, buồn nôn, nôn và chướng bụng.
Khi chuyển sang giai đoạn mạn tính, tình trạng này có thể gây suy dinh dưỡng, sụt cân và suy nhược.
Đây là một bệnh lý nghiêm trọng, tuy nhiên các triệu chứng không phải lúc nào cũng xuất hiện và thuyên giảm trong một số thời điểm. Áp dụng những phương pháp điều trị có sẵn giúp bệnh nhân kiểm soát tốt triệu chứng.
Bệnh Celiac
Bệnh Celiac là một bệnh qua trung gian miễn dịch di truyền ở người do không dung nạp gluten, dẫn đến chứng viêm niêm mạc và teo nhung mao, gây kém hấp thu – Nguồn ảnh: researchgate.netCeliac là tình trạng dị ứng với gluten, một loại protein được tìm thấy trong nhiều loại ngũ cốc như lúa mì và yến mạch. Bệnh Celtic gây viêm ruột non làm xuất hiện những cơn đau.
Tiêu chảy và chướng bụng cũng là triệu chứng phổ biến của bênh lý này. Bệnh celiac kéo dài dẫn tới tình trạng suy dinh dưỡng, sụt cân và suy nhược cơ thể.
Bệnh nhân celiac nên tránh thực phẩm chứa gluten trong chế độ dinh dưỡng.
Căng cơ
Những hoạt động hàng ngày đòi hỏi sử dụng cơ bụng quá mức có thể gây chấn thương hoặc căng cơ.
Nhiều bài luyện tập hướng trọng tâm vào cơ bụng làm tăng nguy cơ tổn thương nhóm cơ này. Ví dụ, thực hiện nhiều động tác gập bụng có thể dẫn đến đau cơ thành bụng.
Đau bụng kinh hoặc lạc nội mạc tử cung
Tử cung co bóp tống niêm mạc trong ra trong kinh nguyệt qua âm đạo gây đau – Nguồn ảnh: nabtahealth.comKinh nguyệt có thể gây ra tình trạng viêm nhiễm hoặc đau bụng. Một số triệu chứng khác như đầy hơi, chướng bụng, đau bụng và táo bón cũng có thể xuất hiện trong thời kỳ kinh nguyệt, gây khó chịu cho phụ nữ.
Lạc nội mạc tử cung là tình trạng biểu mô lót tử cung nằm ở vị trí khác trong ổ bụng. Khi đến kì kinh nguyệt những tế bào này gây ra tình trạng viêm và đau dữ dội.
Nhiễm trùng đường tiết niệu và bàng quang
Nhiễm trùng đường tiết niệu thường là tình trạng nhiễm khuẩn, chủ yếu do các loài E.coli cư trú ở niệu đạo và bàng quang gây viêm và nhiễm trùng bàng quang .
Các triệu chứng bao gồm đau, chướng bụng và đầy hơi ở vùng bụng dưới. Hầu hết các bệnh nhân nhiễm trùng đường tiết niệu đều có những triệu chứng như tiểu buốt, nước tiểu đục và mùi tanh nồng.
Nguyên nhân khác
Thoát vị hoành là tình trạng 1 phần dạ dày di chuyển qua khe hoành lên lồng ngực gây chèn ép phổi và hoại tử dạ dày – Nguồn ảnh: southlakegeneralsurgery.comTrong một số trường hợp, đau bụng là dấu hiệu cảnh báo một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng có thể gây tử vong nếu không được can thiệp y tế kịp thời.
Các nguyên nhân gây đau bụng ít phổ biến hơn gồm:
- Viêm ruột thừa ( ruột thừa bị vỡ) hoặc bất kỳ môt cơ quan nào trong ổ bụng bị vỡ
- Nhiễm trùng thận, sỏi thận
- Viêm gan
- Sỏi túi mật (tắc mật)
- Ngộ độc thực phẩm
- Nhiễm ký sinh trùng
- Nhiễm trùng hoặc nhồi máu cơ quan trong ổ bụng (cơ quan chết do thiếu nguồn cung cấp máu)
- Bệnh lý tim mạch như đau thắt ngực không điển hình hoặc suy tim sung huyết
- Ung thư nội tạng, đặc biệt là ung thư dạ dày, tuyến tụy hoặc ruột
- Thoát vị gián đoạn
- U nang đã di căn hoặc làm tổn thương cấu trúc và chức năng của cơ quan.
Thời điểm nên đi khám.
Bác sĩ cần thăm khám lâm sàng và xét nghiệm cận lâm sàng để tìm ra tình trạng bệnh lý – Nguồn ảnh: mainlinehealth.org Hầu hết các trường hợp đau bụng không nghiêm trọng và triệu chứng có thể giải quyết trong vòng vài giờ đến vài ngày bằng cách chăm sóc tại nhà như nghỉ ngơi, bổ sung nước.
Nhiều loại thuốc không kê đơn có sẵn ở hiệu thuốc hoặc mua trực tuyến như thuốc kháng axit hoặc thuốc thải khí giúp giảm và kiểm soát các triệu chứng.
Tuy nhiên, đau bụng cấp tính (đột ngột và dữ dội) hoặc mạn tính thường là dấu hiệu của các bệnh lý cần được thăm khám và điều trị.
Các triệu chứng cần chú ý bao gồm:
- Sụt cân không rõ lý do
- Suy nhược cơ thể không rõ lý do
- Rối loạn nhu động ruột như táo bón mạn tính hoặc tiêu chảy, không khỏi trong vòng vài giờ hoặc vài ngày
- Chảy máu hậu môn hoặc máu trong phân
- Tiết dịch âm đạo bất thường
- Đau mạn tính không thuyên giảm hoặc tái phát sau khi dùng thuốc không kê đơn
- Nhiễm trùng đường tiết niệu
Sốt kèm theo vẻ mặt hốc hác, môi khô, lưỡi bẩn, hơi thở hôi là biểu hiện của hội chứng nhiễm trùng – Nguồn ảnh: medicalnewstoday.comNhững triệu chứng cần điều trị cấp cứu bao gồm:
- Đau đột ngột, dữ dội, đặc biệt kèm theo sốt trên 38.5 °C
- Đau cục bộ dữ dội
- Phân lẫn máu hoặc phân đen có nhầy dính
- Nôn mửa không kiểm soát, đặc biệt khi chất nôn có máu
- Bụng rất đau, đặc biệt khi chạm vào
- Bí tiểu
- Ngất xỉu hoặc bất tỉnh
- Cơn đau diễn tiến nghiêm trọng trong thời gian ngắn
- Đau tức ngực, đặc biệt xung quanh xương sườn kéo dài đến bụng
- Đau bụng dữ dội, cải thiện khi nằm yên.
Mặc dù những triệu chứng trên không phổ biến nhưng nếu xuất hiện bất kỳ một dấu hiệu nào kể trên cần đi khám ngay lập tức để được điều trị cấp cứu.
Xem thêm: