Thiếu máu cục bộ cơ tim: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Thiếu máu cục bộ cơ tim làm giảm khả năng bơm máu của cơ tim. Nếu một trong các động mạch vành bị tắc nghẽn đột ngột, nghiêm trọng, người bệnh có thể bị nhồi máu cơ tim. Thiếu máu cục bộ cơ tim cũng có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim nghiêm trọng.

Điều trị thiếu máu cơ tim cục bộ liên quan đến việc cải thiện lưu lượng máu đến cơ tim, bao gồm dùng thuốc, can thiệp tái thông các động mạch vành bị tắc nghẽn (nong mạch vành) hoặc phẫu thuật bắc cầu động mạch vành.

Thực hiện một lối sống lành mạnh cho tim là điều quan trọng trong việc điều trị và ngăn ngừa thiếu máu cục bộ cơ tim.

Triệu chứng thiếu máu cục bộ cơ tim 

Triệu chứng phổ biến nhất của thiếu máu cục bộ cơ tim là đau ngực. Nguồn ảnh: shahriya2.testMột số người bị thiếu máu cơ tim không có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào (thiếu máu cục bộ thầm lặng).

Trong trường hợp có triệu chứng, phổ biến nhất là triệu chứng tức hoặc đau ngực, thường là ở bên trái của cơ thể (cơn đau thắt ngực). Các dấu hiệu và khác - có thể phổ biến hơn ở phụ nữ, người lớn tuổi và những người mắc bệnh tiểu đường - bao gồm:

• Đau cổ hoặc hàm
• Đau vai hoặc cánh tay
• Nhịp tim nhanh
• Khó thở khi hoạt động thể chất
• Buồn nôn và ói mửa
• Đổ mồ hôi
• Mệt mỏi

Khi nào bạn cần đến gặp bác sĩ?

Hãy gọi cấp cứu ngay lập tức nếu bạn bị đau ngực dữ dội hoặc cơn đau ngực không biến mất.

Nguyên nhân gây ra thiếu máu cục bộ cơ tim 

Thiếu máu cục bộ cơ tim xảy ra khi lưu lượng máu qua một hoặc nhiều động mạch vành bị giảm. Lưu lượng máu thấp sẽ làm giảm lượng oxy mà cơ tim nhận được.

Thiếu máu cục bộ cơ tim có thể tiến triển chậm nếu các động mạch bị tắc nghẽn dần dần theo thời gian, hoặc có thể xảy ra nhanh chóng nếu một động mạch bị tắc nghẽn đột ngột.

Các nguyên nhân có thể gây ra thiếu máu cục bộ cơ tim bao gồm:

• Bệnh động mạch vành (xơ vữa động mạch vành). Các mảng bám chủ yếu là cholesterol tích tụ trên thành động mạch và hạn chế lưu thông máu. Xơ vữa động mạch vành là nguyên nhân phổ biến nhất của thiếu máu cơ tim.

Video Bệnh thiếu máu cơ tim cục bộ

• Co thắt động mạch vành. Sự thắt chặt tạm thời của các cơ trong thành động mạch có thể làm giảm hoặc thậm chí ngăn cản máu đi đến một phần của cơ tim trong thời gian ngắn. Co thắt động mạch vành là một nguyên nhân không phổ biến của thiếu máu cục bộ cơ tim.

Cơn đau ngực liên quan đến thiếu máu cục bộ cơ tim có thể được kích hoạt bởi:

• Gắng sức
• Căng thẳng cảm xúc
• Nhiệt độ lạnh
• Sử dụng cocain
• Ăn một bữa ăn thịnh soạn
• Quan hệ tình dục

Các yếu tố nguy cơ

Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ chính. Nguồn ảnh: food.ndtv.com

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim bao gồm:

• Thuốc lá. Hút thuốc và tiếp xúc lâu dài với khói thuốc có thể làm hỏng các thành bên trong động mạch, cho phép cholesterol và các chất khác tích tụ lại, làm hẹp lòng động mạch vành. Hút thuốc lá còn làm co thắt động mạch vành và cũng làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Bệnh tiểu đường. Bệnh tiểu đường typ 1 và typ 2 có liên quan đến nguy cơ thiếu máu cục bộ cơ tim, nhồi máu cơ tim và các vấn đề tim mạch khác.
• Huyết áp cao. Theo thời gian, huyết áp cao có thể đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch, dẫn đến tổn thương động mạch vành.
• Nồng độ cholesterol trong máu cao. Cholesterol là thành phần chính trong các mảng xơ vữa. Nồng độ cao của cholesterol "xấu" (lipoprotein tỉ trọng thấp, hoặc LDL) trong máu có thể là do một tình trạng di truyền hoặc chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và cholesterol.
• Nồng độ chất béo trung tính trong máu cao. Triglyceride, một loại mỡ máu khác, cũng có thể góp phần vào tình trạng xơ vữa động mạch.
• Béo phì. Béo phì có mối liên quan đến bệnh tiểu đường, tăng huyết áp và lượng cholesterol cao.
• Chu vi vòng eo. Số đo vòng eo trên 89 cm đối với phụ nữ và 102 cm ở nam giới sẽ làm tăng nguy cơ cao huyết áp, tiểu đường và bệnh tim.
• Thiếu hoạt động thể chất. Tập thể dục không đủ sẽ góp phần gây ra béo phì và có liên quan đến nồng độ cao cholesterol cũng như chất béo trung tính trong máu. Những người tập thể dục nhịp điệu thường xuyên thường có sức khỏe hệ tim mạch tốt hơn, giảm nguy cơ thiếu máu cục bộ cơ tim và nhồi máu cơ tim. Tập thể dục cũng có tác dụng làm hạ huyết áp.

Biến chứng của thiếu máu cục bộ cơ tim 

Thiếu máu cục bộ cơ tim có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Nhồi máu cơ tim. Nếu động mạch vành bị tắc nghẽn hoàn toàn, tình trạng thiếu máu và oxy có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim, phá hủy một phần cơ tim. Tổn thương có thể nghiêm trọng và đôi khi gây tử vong.

Nhồi máu cơ tim là một biến chứng vô cùng nguy hiểm. Nguồn ảnh: http://m.yersinclinic.com

• Nhịp tim bất thường (rối loạn nhịp tim). Nhịp tim bất thường có thể gây suy yếu tim và đe dọa tới tính mạng.

• Suy tim. Theo thời gian, các đợt thiếu máu cục bộ lặp đi lặp lại có thể dẫn đến suy tim.

Phòng ngừa thiếu máu cục bộ cơ tim 

Các thói quen sống giúp điều trị thiếu máu cơ tim cũng có thể giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển ngay từ đầu. Thực hiện một lối sống lành mạnh cho tim sẽ giúp giữ cho các động mạch khỏe mạnh, đàn hồi và trơn tru, đồng thời cho phép máu lưu thông tối đa.

Chẩn đoán thiếu máu cục bộ cơ tim 

Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng cách khai thác bệnh sử của bạn và khám sức khỏe. Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các xét nghiệm và thăm dò chức năng như:

• Điện tâm đồ (ECG). Các điện cực gắn vào da sẽ ghi lại hoạt động điện của tim. Những thay đổi nhất định trong hoạt động điện của tim có thể là dấu hiệu của tổn thương tim.

Bác sĩ đang tiến hành chụp động mạch vành. Nguồn ảnh: hcahealthcare.co.uk

• Chụp CT tim. Kĩ thuật này có thể giúp xác định xem bạn có bị lắng đọng canxi trong lòng động mạch vành hay không (một dấu hiệu của xơ vữa động mạch vành). Các động mạch vành cũng có thể được nhìn thấy bằng phương pháp chụp CT mạch vành.

Điều trị thiếu máu cục bộ cơ tim 

Mục tiêu của điều trị thiếu máu cục bộ cơ tim là cải thiện lưu lượng máu đến cơ tim. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc, phẫu thuật hoặc cả hai.

Thuốc

Thuốc điều trị thiếu máu cục bộ cơ tim bao gồm:

• Aspirin: sử dụng Aspirin hoặc các chất làm loãng máu khác hàng ngày có thể làm giảm nguy cơ đông máu, ngăn ngừa tắc nghẽn động mạch vành. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu dùng aspirin vì nó có thể không phù hợp nếu bạn bị rối loạn đông máu hoặc đang dùng một loại thuốc làm loãng máu khác.
• Nitrat: làm giãn động mạch, cải thiện lưu lượng máu đến tim và đi ra khỏi tim. 
• Thuốc chẹn beta: giúp thư giãn cơ tim, làm chậm nhịp tim và giảm huyết áp để máu có thể lưu thông đến tim dễ dàng hơn.
• Thuốc chẹn kênh canxi: làm giãn mạch, tăng lưu lượng máu đến tim. Thuốc chẹn kênh canxi cũng làm chậm nhịp tim và giảm khối lượng công việc cho tim.
• Thuốc hạ cholesterol: làm giảm cholesterol - thành phần chính lắng đọng trên thành động mạch vành.
• Thuốc ức chế men chuyển (ACE): giúp giãn mạch và hạ huyết áp. Bác sĩ có thể chỉ định một thuốc ức chế men chuyển nếu bạn bị tăng huyết áp hoặc tiểu đường cùng với thiếu máu cục bộ cơ tim. Thuốc ức chế ACE cũng có thể được sử dụng nếu bạn bị suy tim hoặc tim không bơm máu hiệu quả.
• Ranolazine (Ranexa). Thuốc này giúp giãn động mạch vành để giảm đau thắt ngực. Ranolazine có thể được kê đơn cùng với các loại thuốc điều trị đau thắt ngực khác, chẳng hạn như thuốc chẹn kênh canxi, thuốc chẹn beta hoặc nitrat.

Các can thiệp để cải thiện lưu lượng máu nuôi tim

Đôi khi, các biện pháp điều trị tích cực hơn là cần thiết để cải thiện lưu lượng máu nuôi tim, bao gồm:

• Nong mạch vành và đặt stent. Một ống thông dài, mỏng sẽ được đưa tới phần bị hẹp của động mạch vành. Một sợi dây với một quả bóng nhỏ sẽ được luồn vào khu vực bị thu hẹp và được bơm căng lên để mở rộng lòng động mạch. Sau đó, một cuộn dây lưới nhỏ (stent) thường được đưa vào để tránh hiện tượng hẹp trở lại của lòng động mạch vành sau khi nong bóng.

Nong mạch vành. Nguồn ảnh: lamvascular.com

•  Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành. Bác sĩ phẫu thuật sử dụng một mạch máu từ phần khác của cơ thể bạn để tạo một cầu nối cho phép máu lưu thông xung quanh động mạch vành bị tắc hoặc hẹp. Đây là loại phẫu thuật tim hở thường chỉ được áp dụng cho những người có một vài động mạch vành bị hẹp.

• Sử dụng phản xung động ngoại biên tăng cường. Phương pháp điều trị ngoại trú không xâm lấn này có thể được khuyến cáo nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Những chiếc ống đã được quấn quanh chân của bạn được thổi phồng nhẹ bằng không khí sau đó làm xẹp xuống. Kết quả là áp lực lên mạch máu có thể cải thiện lưu lượng máu đến tim.

Thay đổi lối sống và các biện pháp khắc phục tại nhà

Hãy tập thể dục thường xuyên để giữ cho hệ tim mạch luôn khỏe mạnh. Nguồn ảnh: running.gazzetta.it

Thay đổi lối sống là một phần quan trọng của điều trị. Một lối sống lành mạnh cho tim bao gồm: 

• Bỏ hút thuốc. Trao đổi với bác sĩ của bạn về các chiến lược cai thuốc lá, đồng thời cố gắng tránh khói thuốc.
• Quản lý các tình trạng sức khỏe khác. Điều trị các bệnh có thể làm tăng nguy cơ thiếu máu cục bộ cơ tim, chẳng hạn như tiểu đường, tăng huyết áp và cholesterol máu cao.
• Tuân thủ một chế độ ăn uống lành mạnh. Hạn chế chất béo bão hòa và ăn nhiều ngũ cốc, trái cây, rau quả. 
• Theo dõi nồng độ cholesterol.
• Tập thể dục. Nói chuyện với bác sĩ để lên một kế hoạch tập thể dục an toàn để cải thiện lưu lượng máu đến tim.
• Duy trì cân nặng hợp lý. Nếu bạn thừa cân, hãy xin lời khuyên từ bác sĩ về các biện pháp giảm cân.
• Giảm căng thẳng. Thực hành các kỹ thuật để kiểm soát căng thẳng, chẳng hạn như giãn cơ và hít thở sâu.

Điều quan trọng là mọi người phải đi kiểm tra sức khỏe thường xuyên. Một số yếu tố nguy cơ chính của thiếu máu cục bộ cơ tim, như cholesterol cao, tăng huyết áp và tiểu đường, không có triệu chứng trong giai đoạn đầu. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể tạo tiền đề cho một hệ tim mạch khỏe mạnh hơn suốt đời.

Chuẩn bị cho buổi hẹn với bác sĩ

Nếu bạn đang bị đau ngực, bạn có thể sẽ được khám và điều trị tại phòng cấp cứu.

Nếu bạn không bị đau ngực nhưng có các triệu chứng khác hoặc lo lắng về nguy cơ thiếu máu cục bộ cơ tim, bạn có thể được giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa tim mạch.

Bạn có thể làm gì? 

• Ghi nhớ bất kỳ lưu ý nào trước cuộc hẹn, chẳng hạn như nhịn ăn trước khi xét nghiệm máu.
• Viết ra các triệu chứng của bạn, bao gồm cả các triệu chứng có vẻ không liên quan đến lý do bạn đi khám.
• Lập danh sách tất cả các loại thuốc, vitamin và chất bổ sung bạn đang dùng.
• Viết ra thông tin sức khoẻ chính của bạn, bao gồm cả các bệnh lý bạn đang mắc phải.
• Viết ra các thông tin cá nhân quan trọng, bao gồm mọi thay đổi gần đây hoặc những yếu tố gây căng thẳng trong cuộc sống của bạn.
• Viết ra các câu hỏi bạn muốn hỏi bác sĩ.
• Nhờ người thân hoặc bạn bè đi cùng để giúp bạn nhớ những gì bác sĩ nói.

Gợi ý một số câu hỏi dành cho bác sĩ 

• Nguyên nhân có khả năng cao nhất gây ra các triệu chứng của tôi là gì?
• Tôi cần những xét nghiệm nào? Có cần sự chuẩn bị đặc biệt nào cho chúng không?
• Tôi cần những biện pháp điều trị nào?
• Tôi có nên thực hiện thay đổi gì trong lối sống không? Chế độ ăn uống và mức độ hoạt động thích hợp đối với tôi?
• Tôi nên tầm soát bệnh tim bao lâu một lần?
• Tôi có một số vấn đề sức khỏe khác. Làm thế nào tôi có thể quản lý tốt nhất các tình trạng này cùng một lúc?

Ngoài những câu hỏi đã chuẩn bị trước, đừng ngần ngại hỏi bác sĩ nếu bạn có thêm bất kì thắc mắc nào trong buổi thăm khám.

Câu hỏi từ bác sĩ 

Bác sĩ có thể sẽ hỏi bạn một số câu hỏi như:

• Các triệu chứng của bạn là gì và chúng bắt đầu từ khi nào?
• Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng? Chúng xuất hiện thỉnh thoảng hay liên tục?
• Có điều gì cải thiện hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bạn không?
• Bạn có tiền sử gia đình bị bệnh tim, tăng huyết áp hoặc lượng cholesterol cao không?
• Bạn có đang hút thuốc hoặc đã từng hút thuốc không?

Xem thêm:

• Bệnh tim và những điều bạn cần biết
• Bệnh thiếu máu cơ tim: Nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và điều trị
• Bệnh tim bẩm sinh và những điều cần biết
• Các loại dị tật tim bẩm sinh thường gặp