Tiền tiểu đường: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

Video tiền đái tháo đường và những điều cần biết

Theo một đánh giá năm 2014, các dữ liệu trong thời gian dài cho thấy thay đổi lối sống có thể làm giảm nguy cơ tiến triển tiền tiểu đường thành bệnh tiểu đường trong 10 năm. Một nghiên cứu trước đó cho thấy rằng 5 – 10 % những người bị tiền tiểu đường tiến triển thành bệnh tiểu đường mỗi năm.

Tiền tiểu đường cũng có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác, bao gồm bệnh tim và đột quỵ.

Tiền tiểu đường không được điều trị có thể dẫn đến các vấn đề như bệnh tim, đột quỵ. Nguồn ảnh: medicalnewstoday.com

May mắn thay, bạn có thể đảo ngược tình trạng tiền tiểu đường. Kế hoạch điều trị bao gồm thay đổi lối sống, chẳng hạn như thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục và dùng thuốc.

Bước đầu tiên để quản lý tiền tiểu đường là bạn phải hiểu được chẩn đoán tiền tiểu đường có nghĩa là gì. Hãy đọc tiếp để tìm hiểu thêm về tình trạng này và những gì bạn có thể làm.

Các tình trạng gặp phải khi bị tiền tiểu đường:

• Rối loạn dung nạp glucose (IGT): lượng đường trong máu cao hơn bình thường sau bữa ăn
• Rối loạn đường huyết lúc đói (IFG): lượng đường trong máu cao hơn bình thường vào buổi sáng trước khi ăn
• Mức HbA1C từ 5,7 – 6.4 % 

Các triệu chứng của tiền tiểu đường

Tiền tiểu đường không có triệu chứng rõ ràng. Một số người có thể gặp phải một tình trạng gọi là acanthosis nigricans - dấu hiệu của sự đề kháng insulin liên quan đến hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Tình trạng này không xảy ra trong mọi trường hợp PCOS, nhưng khi nó xảy ra, trên cơ thể sẽ xuất hiện các mảng da sẫm màu, dày và thường mượt như nhung.

Sự đổi màu da thường xảy ra xung quanh:

• Cùi chỏ
• Đầu gối
• Cổ
• Nách
• Đốt ngón tay

Nếu bạn được chẩn đoán mắc tiền tiểu đường, hãy hỏi ý kiến bác sĩ nếu thấy:

• Khát nước nhiều, tăng dần
• Đi tiểu nhiều, đặc biệt là vào ban đêm
• Mệt mỏi
• Mờ mắt
• Vết loét hoặc vết thương không lành

Nếu bạn bị tiền tiểu đường kèm theo khát nước, đi tiểu nhiều, hãy hỏi ý kiến bác sĩ. Nguồn ảnh: medicalnewstoday.com

Đây là những triệu chứng điển hình của bệnh tiểu đường type 2 và có thể cho thấy tình trạng tiền tiểu đường đã tiến triển thành bệnh tiểu đường type 2. Bạn cần làm một số xét nghiệm để xác nhận điều này.

Nguyên nhân của tiền tiểu đường

Khi ăn, tuyến tụy tiết ra một loại hormone gọi là insulin để đường từ máu di chuyển vào các tế bào trong cơ thể và đóng vai trò như một nguồn năng lượng. Đó là cách insulin làm giảm lượng đường trong máu.

Nguyên nhân của tiền tiểu đường tương tự như nguyên nhân của bệnh tiểu đường, mặc dù ở giai đoạn sớm hơn. Các nguyên nhân chủ yếu bao gồm:

• Kháng insulin: xảy ra khi các tế bào không đáp ứng đúng cách với insulin.
• Rối loạn chuyển hóa do kết quả của cả tăng đường huyết và kháng insulin.
• Mức đường huyết bình thường là dưới 70 miligam trên mỗi decilit (mg/dL). Nếu bạn bị tiền tiểu đường, mức đường huyết của bạn sẽ tăng từ 100 mg/dL đến 125 mg/dL. Khi chỉ số này vượt quá 125 mg/dL, bạn sẽ được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường.

Các yếu tố nguy cơ của tiền tiểu đường

Chế độ ăn thiếu lành mạnh và lối sống ít vận động dễ dẫn đến tiền tiểu đường. Nguồn ảnh: economictimes.indiatimes.com

Tiền tiểu đường có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số yếu tố nhất định có thể làm tăng khả năng xuất hiện tình trạng này.

Nghiên cứu cho thấy tiền tiểu đường có liên quan chặt chẽ đến các yếu tố lối sống và di truyền. Dưới đây là một số yếu tố nguy cơ chính:

• Tuổi: Những người trên 45 tuổi có nguy cơ mắc tiền tiểu đường cao hơn.
• Trọng lượng cơ thể: Nếu bạn có chỉ số khối cơ thể (BMI) trên 25, bạn có thể phải tầm soát tiền tiểu đường.
• Kích thước vòng eo: Có nhiều mỡ tập trung xung quanh eo hơn hông có thể làm tăng nguy cơ tiền tiểu đường. 
• Chủng tộc và dân tộc: Mặc dù vẫn chưa có lý do rõ ràng, những người thuộc các chủng tộc nhất định – bao gồm người Mỹ gốc Phi, gốc Tây Ban Nha, gốc Ấn Độ và gốc châu Á – có nhiều khả năng xuất hiện bệnh tiền đái tháo đường. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, chênh lệch về  khả năng tiếp cận dịch vụ y tế có thể dẫn đến tỷ lệ mắc bệnh cao hơn.
• Chế độ ăn: Thường xuyên tiêu thụ thịt đỏ, thịt đã qua chế biến và đồ uống có đường có thể làm tăng nguy cơ mắc tiền đái tháo đường.
• Ít hoạt động thể chất: Tập thể dục thường xuyên không chỉ giúp bạn duy trì cân nặng ở mức hợp lý mà còn có thể giảm nguy cơ tiền tiểu đường.
• Tiền sử gia đình: Nếu bạn có người thân mắc bệnh tiểu đường type 2, bạn có thể có nguy cơ mắc tiền tiểu đường cao hơn.
• Hút thuốc lá. Ngoài việc làm tăng nguy cơ kháng insulin, hút thuốc cũng có thể gây tăng kích thước vòng eo - một yếu tố nguy cơ khác của tiền tiểu đường.
• Tiền sử bệnh. Một số tình trạng như ngưng thở khi ngủ, tiểu đường thai kỳ, hội chứng buồng trứng đa nang, tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu có thể làm tăng nguy cơ kháng insulin và tiền tiểu đường. 

Ngăn ngừa bệnh tiểu đường type 2

Theo CDC, giảm thậm chí chỉ từ 5 - 7 % trọng lượng cơ thể nếu bạn thừa cân có thể làm giảm đáng kể nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường type 2.

Các yếu tố khác, như mức độ căng thẳng cao và hút thuốc, cũng có thể góp phần vào sự xuất hiện của căn bệnh này.

Thay đổi chế độ ăn uống và lối sống là một trong những cách hiệu quả nhất để duy trì cân nặng vừa phải và ngăn ngừa tiểu đường type 2.

Dưới đây là một số mẹo để bắt đầu:

• Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ, chẳng hạn như trái cây, rau không chứa tinh bột, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu.
• Hạn chế ăn đồ ngọt và đồ uống có đường, bao gồm nước có ga, trà ngọt và đồ uống thể thao.
• Cố gắng dành ít nhất 150 phút hoạt động thể chất mỗi tuần hoặc khoảng 30 phút mỗi ngày và năm ngày mỗi tuần.
• Nếu bạn hút thuốc, hãy cân nhắc việc bỏ thuốc.
• Kiểm soát mức độ căng thẳng bằng thiền, yoga, hít thở sâu và các kỹ thuật giảm stress khác.

Tiền tiểu đường được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm nồng độ đường trong máu để chẩn đoán một cách chính xác. 

Kết quả có thể khác nhau tùy thuộc vào loại xét nghiệm. Bạn nên thực hiện cùng một loại xét nghiệm hai lần để xác định chẩn đoán, theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH).

Các thiết bị đo nồng độ đường huyết, như đo đường máu mao mạch đầu ngón tay, không được sử dụng để chẩn đoán. Thay vào đó, bác sĩ sẽ chỉ định một hoặc hai trong số các phương pháp sau:

• Xét nghiệm HbA1C: Xét nghiệm HbA1C, còn được gọi là xét nghiệm A1C hoặc xét nghiệm hemoglobin glycosyl hóa, đo mức đường huyết trung bình của bạn trong 2 đến 3 tháng qua. Xét nghiệm này không cần bệnh nhân phải nhịn ăn và có thể thực hiện bất cứ lúc nào. Giá trị HbA1C từ 5,7 đến 6,4 % là tiền tiểu đường. Nên xét nghiệm hai lần để xác nhận kết quả. HbA1C càng cao, bạn càng có nguy cơ tiến triển tiền tiểu đường thành bệnh tiểu đường type 2.
• Xét nghiệm đường huyết lúc đói (FPG): Để thực hiện xét nghiệm này, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn nhịn ăn trong 8 giờ hoặc qua đêm và lấy mẫu máu để xét nghiệm. Mức đường huyết lúc đói từ 100–125 mg/dL là tiền tiểu đường.
• Nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống (OGTT). OGTT cũng yêu cầu bạn phải nhịn ăn. Bạn sẽ được lấy máu hai lần để xét nghiệm đường huyết, một lần vào đầu buổi khám và lần thứ hai sau 2 giờ kể từ khi bạn uống 75g glucose. Nếu lượng đường trong máu là 140 - 199 mg/dL sau 2 giờ thì bác sĩ có thể kết luận bạn bị rối loạn dung nạp glucose (IGT) hoặc tiền tiểu đường. 

Cách điều trị tiền tiểu đường

Điều trị tiền tiểu đường cũng có thể được coi là ngăn ngừa bệnh tiểu đường type 2. Người bị tiền tiểu đường nên thay đổi một vài lối sống nhất định. 

Các biện pháp phổ biến nhất để kiểm soát tiền tiểu đường là:

• Duy trì một chế độ ăn uống giàu chất xơ
• Tập thể dục thường xuyên
• Giảm cân nếu bạn bị thừa cân
• Dùng thuốc nếu được bác sĩ kê đơn

Một số người mắc bệnh tiểu đường chọn sử dụng các phương pháp điều trị bổ sung và thay thế để kiểm soát tình trạng của họ. Chúng có thể bao gồm uống thuốc bổ sung, thiền định và châm cứu.

Luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ phương pháp điều trị thay thế nào vì chúng có thể tương tác với những loại thuốc bạn đang dùng.

Chế độ ăn uống ít carbohydrate

Chế độ ăn uống ít carbohydrate 

Các nghiên cứu cho thấy rằng chế độ ăn ít carbohydrate có thể giúp cải thiện khả năng kiểm soát đường huyết, kháng insulin và cân nặng.

Mặc dù hầu hết các nghiên cứu hiện có đều tập trung vào bệnh tiểu đường type 2 hơn là tiền tiểu đường, nhưng có thể nhận định rằng chế độ ăn ít carbohydrate cũng có lợi cho những người bị tiền tiểu đường.

Chế độ ăn kiêng ít carbohydrate thường hạn chế lượng carbohydrate xuống dưới 26 % tổng lượng calo mỗi ngày, hay 130 gam carb một ngày.

Chế độ ăn ít carbohydrate có thể không được khuyến khích cho những người có nồng độ cholesterol cao, bệnh thận hoặc tim. Hãy trao đổi với bác sĩ trước khi thực hiện những thay đổi lớn trong chế độ ăn uống của bạn. 

Hãy bổ sung thêm

• Cá có chứa axit béo omega-3, chẳng hạn như cá hồi và cá ngừ
• Rau
• Trái cây
• Thực phẩm giàu chất xơ, ví dụ như ngũ cốc nguyên hạt 

Hạn chế tiêu thụ

• Nhiều hơn 1.500 mg natri mỗi ngày
• Rượu, hoặc giới hạn một ly mỗi ngày
• Thực phẩm bổ sung đường và chất béo không lành mạnh 

Tiền tiểu đường có thể hồi phục. Bạn có thể ngăn ngừa hoặc làm chậm sự tiến triển của tình trạng tiền tiểu đường và tiểu đường bằng cách thay đổi lối sống và duy trì cân nặng hợp lý.

Theo một đánh giá năm 2017, mỗi 1 kg cân nặng giảm đi có thể giúp giảm bớt 16% nguy cơ mắc tiểu đường type 2 cho những người bị rối loại dung nạp đường huyết (IGT) hoặc tiền tiểu đường. 

Tập thể dục nhiều hơn

Tập thể dục để phòng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Bạn có thể đề phòng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường bằng cách thường xuyên vận động. Bạn nên dành 30 phút cho bất kỳ hoạt động nào giúp tăng nhịp tim của bạn lên mức mục tiêu, chẳng hạn như đi bộ, hầu hết các ngày trong tuần.

Một số gợi ý để kết hợp hoạt động thể chất vào lịch trình hàng ngày của bạn:

• Đạp xe đi làm
• Đi bộ thay vì đi xe buýt hoặc lái xe
• Tới phòng gym
• Tham gia các môn thể thao giải trí với một đội

Tập thể dục 30 phút mỗi ngày và cố gắng giảm 5 - 7% trọng lượng có thể giúp giảm hơn 58% nguy cơ tiến triển thành bệnh tiểu đường type 2, theo CDC Hoa Kỳ.

Biến chứng

Nếu bạn không được điều trị, tiền tiểu đường có thể tiến triển thành bệnh tiểu đường type 2 và nhiều vấn đề khác, chẳng hạn như:

• Bệnh tim
• Đột quỵ
• Tổn thương thần kinh
• Tổn thương thận
• Tổn thương mắt
• Tổn thương bàn chân: tình trạng máu lưu thông kém có thể dẫn đến hoại tử bàn chân và phải cắt cụt bàn chân.
• Nhiễm trùng da
• Giảm thính giác
• Bệnh Alzheimer

Tin tốt là tình trạng tiền tiểu đường có thể đảo ngược nếu bạn kiên trì thay đổi lối sống trong thời gian dài.

Tổng kết

Nếu không được điều trị, tiền tiểu đường có thể gây ra một số vấn đề sức khỏe, như bệnh tiểu đường type 2, bệnh tim và đột quỵ.

May mắn thay, tình trạng này có thể đảo ngược bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và lối sống của bạn.

Bên cạnh việc tuân theo một chế độ ăn uống cân bằng, tốt cho sức khỏe, hoạt động thể chất thường xuyên và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ có thể giúp ngăn ngừa sự tiến triển của tình trạng tiền tiểu đường.

Xem thêm:

• Chỉ số đường huyết bình thường và ở bệnh nhân đái tháo đường
• Chỉ số đường huyết như thế nào là lý tưởng?
• Hạ đường huyết: Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách điều trị
• Cách thử đường huyết tại nhà
• Xét nghiệm đường huyết: Mục đích, cách thực hiện và kết quả
• Tìm hiểu về chỉ số đường huyết (GI) trong thực phẩm