Trong quá khứ, bệnh lao là nguyên nhân chính gây tử vong trên khắp thế giới. Nhờ những cải thiện về điều kiện sống và sự phát triển của thuốc kháng sinh, tỷ lệ mắc bệnh lao đã giảm đáng kể ở các nước công nghiệp.
Tuy nhiên, trong những năm 1980, con số bắt đầu tăng trở lại. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mô tả Lao là một “bệnh dịch”. Họ báo cáo rằng Lao nằm trong số 10 nguyên nhân gây tử vong nhiều nhất trên toàn cầu và là “nguyên nhân tử vong hàng đầu do tác nhân nhiễm trùng”.
WHO ước tính vào năm 2018, gần 10 triệu người trên thế giới mắc bệnh lao và 1,5 triệu người chết vì căn bệnh này, trong đó có 251.000 người nhiễm HIV.
Phần lớn những người bị ảnh hưởng là ở châu Á. Tuy nhiên, bệnh lao vẫn là một vấn đề đáng lo ngại ở nhiều khu vực khác, bao gồm cả Hoa Kỳ.
Hiện nay, tình trạng kháng thuốc kháng sinh đang gây ra những lo ngại mới về bệnh lao. Một số chủng bệnh không đáp ứng với các biện pháp điều trị hiệu quả nhất. Trong trường hợp này, bệnh lao rất khó điều trị.
Bệnh lao là gì?
Video: Bệnh lao.
Chúng ta có thể mắc bệnh lao sau khi hít phải vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis (M. tuberculosis).
Khi bệnh lao gây tổn thương đến phổi thì căn bệnh này dễ lây lan nhất, nhưng một người thường chỉ mắc bệnh sau khi tiếp xúc gần với người mắc bệnh lao.
Nhiễm trùng lao (lao tiềm ẩn)
Một người có thể có vi khuẩn lao trong cơ thể và không bao giờ tiến triển thành các triệu chứng. Ở hầu hết mọi người, hệ thống miễn dịch có thể chứa vi khuẩn lao để chúng không nhân lên và gây bệnh. Trong trường hợp này, một người sẽ bị nhiễm lao nhưng không tiến triển thành bệnh.
Đây là tình trạng lao tiềm ẩn. Một người có thể không bao giờ mắc các triệu chứng và không biết rằng họ bị nhiễm vi khuẩn lao. Họ cũng không có nguy cơ lây truyền cho người khác. Tuy nhiên, một người mắc bệnh lao tiềm ẩn vẫn cần được điều trị.
CDC ước tính rằng có tới 13 triệu người ở Hoa Kỳ mắc bệnh lao tiềm ẩn.
Bệnh lao (lao thể hoạt động)
Khi hệ thống miễn dịch bị suy yếu do bệnh tật hoặc sử dụng một số loại thuốc, vi khuẩn có thể tái hoạt động và gây ra các triệu chứng, dẫn đến bệnh lao thể hoạt động. Những người mắc bệnh lao hoạt động có thể lây nhiễm bệnh.
Nếu không được điều trị y tế, bệnh lao sẽ thành thể hoạt động ở 5–10% người bệnh lao tiềm ẩn. Theo CDC, ở khoảng 50% những người này, sự tiến triển xảy ra trong vòng 2–5 năm kể từ khi bị nhiễm vi khuẩn lao.
Nguy cơ cao tiến triển thành bệnh lao:
- Bất kỳ ai có hệ thống miễn dịch suy yếu
- Bất kỳ ai mắc bệnh lao tiềm ẩn tiến triển trong vòng 2–5 năm
- Người cao tuổi và trẻ nhỏ
- Người sử dụng thuốc kích thích
- Những người có tiền sử bệnh lao không được điều trị hiệu quả
Dấu hiệu cảnh báo sớm
Người mắc bệnh lao có thể xuất hiện tình trạng sưng hạch ở cổ
Một người nên đến gặp bác sĩ nếu họ gặp phải tình trạng:
- Ho dai dẳng, kéo dài ít nhất 3 tuần
- Đờm, có thể lẫn máu khi ho
- Chán ăn và gầy sút cân
- Mệt mỏi
- Sưng hạch ở cổ
- Sốt
- Đổ mồ hôi đêm
- Tức ngực
Triệu chứng bệnh lao
Lao tiềm ẩn: Một người mắc lao tiềm ẩn sẽ không có triệu chứng và không có tổn thương trên phim chụp X-quang phổi. Tuy nhiên, xét nghiệm máu hoặc test lẩy da sẽ cho biết họ bị nhiễm lao.
Lao hoạt động: Người bị bệnh lao có thể ho có đờm, mệt mỏi, sốt, ớn lạnh, chán ăn và sụt cân. Các triệu chứng thường xấu đi theo thời gian, nhưng cũng có thể tự khỏi và tái phát.
Lao ngoài phổi
Bệnh lao thường ảnh hưởng đến phổi, mặc dù các triệu chứng có thể xuất hiện ở các bộ phận khác của cơ thể. Điều này phổ biến hơn ở những người có hệ miễn dịch suy yếu.
Bệnh lao có thể gây ra:
- Hạch sưng kéo dài
- Đau bụng
- Đau xương khớp
- Đau đầu dai dẳng
- Co giật
Chẩn đoán bệnh lao
Một người mắc lao tiềm ẩn sẽ không có triệu chứng, nhưng tình trạng nhiễm trùng có thể được phát hiện qua các xét nghiệm. Những trường hợp nên xét nghiệm lao:
- Có thời gian tiếp xúc với người mắc bệnh lao hoặc có nguy cơ mắc bệnh lao
- Sinh sống một khoảng thời gian ở quốc gia có tỷ lệ bệnh lao cao
- Làm việc trong môi trường dễ lây truyền bệnh lao
Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng và tiền sử bệnh tật của bạn. Bác sĩ cũng sẽ thăm khám sức khoẻ, bao gồm nghe phổi và khám hạch ngoại vi.
Hai xét nghiệm có thể cho biết liệu bạn có nhiễm vi khuẩn lao hay không:
- Xét nghiệm lao qua da
- Xét nghiệm lao qua máu
Tuy nhiên, những điều này không thể cho biết bệnh lao đang ở thể hoạt động hay tiềm ẩn. Để kiểm tra bệnh lao đang hoạt động không, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm đờm và chụp X-quang phổi.
Tất cả mọi người mắc bệnh lao đều cần được điều trị, bất kể lao thể hoạt động hay tiềm ẩn.
Điều trị bệnh lao
Nếu phát hiện sớm và điều trị kháng sinh thích hợp, bệnh lao có thể điều trị được.
Loại kháng sinh phù hợp và thời gian điều trị sẽ phụ thuộc vào:
- Tuổi và sức khỏe tổng thể
- Bệnh lao tiềm ẩn hay thể hoạt động
- Cơ quan nhiễm vi khuẩn lao
- Lao có kháng thuốc không
Điều trị bệnh lao tiềm ẩn có thể khác nhau. Nó có thể liên quan đến việc uống thuốc kháng sinh mỗi tuần một lần trong 12 tuần hoặc mỗi ngày trong 9 tháng.
Điều trị bệnh lao hoạt động có thể liên quan đến việc dùng một số loại thuốc trong 6–9 tháng. Khi một người mắc phải chủng lao kháng thuốc, việc điều trị sẽ phức tạp hơn.
Điều cần thiết là phải hoàn thành toàn bộ quá trình điều trị, ngay cả khi các triệu chứng biến mất. Nếu một người ngừng dùng thuốc sớm, một số vi khuẩn có thể tồn tại và trở nên kháng thuốc kháng sinh. Trong trường hợp này, người đó có thể tiếp tục tiến triển thành bệnh lao kháng thuốc.
Tùy thuộc vào các cơ quan mà bệnh lao gây tổn thương, bác sĩ cũng có thể kê thuốc corticosteroid.
Nguyên nhân bệnh lao
Trực khuẩn Mycobacterium tuberculosis là nguyên nhân gây bệnh lao
Vi khuẩn M. tuberculosis gây bệnh lao. Chúng có thể lây lan trong không khí dưới dạng giọt khi người bị lao phổi ho, hắt hơi, khạc nhổ, cười hoặc nói chuyện.
Chỉ những người mắc bệnh lao đang hoạt động mới có thể truyền bệnh. Tuy nhiên, hầu hết những người mắc bệnh không còn có thể truyền vi khuẩn sau khi họ đã được điều trị thích hợp trong ít nhất 2 tuần.
Phòng ngừa bệnh lao
Các cách phòng ngừa bệnh lao lây nhiễm cho người khác bao gồm:
- Được chẩn đoán và điều trị sớm
- Tránh xa những người khác cho đến khi không còn nguy cơ lây nhiễm
- Đeo khẩu trang, che miệng, phòng thông gió.
Tiêm phòng lao
Ở một số quốc gia, trẻ em được tiêm vắc xin chống lao - vắc xin trực khuẩn Calmette – Guérin (BCG) như một phần của chương trình tiêm chủng.
Yếu tố nguy cơ
Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu có nhiều khả năng tiến triển bệnh lao hoạt động. Sau đây là một số vấn đề có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.
HIV
Đối với những người nhiễm HIV, các bác sĩ coi bệnh lao là một bệnh nhiễm trùng cơ hội. Điều này có nghĩa là một người nhiễm HIV có nguy cơ mắc bệnh lao cao hơn và trải qua các triệu chứng nghiêm trọng hơn so với một người có hệ miễn dịch khỏe mạnh.
Điều trị lao có thể phức tạp ở người nhiễm HIV, nhưng bác sĩ có thể đưa ra một kế hoạch điều trị toàn diện để giải quyết cả hai vấn đề.
Hút thuốc lá
Hút thuốc lá và hút thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ phát triển bệnh lao. Những yếu tố này cũng khiến bệnh khó điều trị hơn và dễ tái phát sau khi điều trị.
Bỏ thuốc lá và tránh tiếp xúc với khói thuốc có thể làm giảm nguy cơ tiến triển bệnh lao.
Yếu tố khác
Một số tình trạng sức khỏe khác làm suy yếu hệ thống miễn dịch và có thể làm tăng nguy cơ:
- Cân nặng thấp
- Lạm dụng chất kích thích
- Bệnh đái tháo đường
- Bệnh bụi phổi silic
- Bệnh thận nặng
- Ung thư đầu cổ
Ngoài ra, một số phương pháp điều trị như cấy ghép nội tạng, có thể suy giảm hoạt động của hệ thống miễn dịch.
Dành thời gian sinh sống hoặc đi qua một quốc gia nơi bệnh lao phổ biến cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lao. Để biết thông tin về tình trạng phổ biến của bệnh lao ở các quốc gia khác nhau, bạn có thể tham khảo nguồn WHO.
Biến chứng
Nếu không điều trị, bệnh lao có thể gây tử vong.
Nếu trực khuẩn lao lây lan khắp cơ thể, bệnh có thể gây ra các vấn đề với hệ tim mạch và chức năng trao đổi chất.
Bệnh lao cũng có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết – tình trạng có khả năng đe dọa tính mạng.
Tổng kết
Lao thể hoạt động rất dễ lây lan và có khả năng đe dọa tính mạng nếu không được điều trị thích hợp. Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp đều có thể điều trị được, đặc biệt là khi phát hiện sớm.
Bất kỳ ai có nguy cơ cao tiến triển bệnh lao hoặc xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào của bệnh nên đi khám càng sớm càng tốt.
Xem thêm: