Thông tin nhanh về thuốc kháng sinh
Alexander Fleming tìm ra penicillin, thuốc kháng sinh tự nhiên đầu tiên vào năm 1928.
Thuốc kháng sinh không thể chống lại nhiễm trùng do vi-rút.
Fleming dự đoán sự gia tăng của tình trạng kháng thuốc kháng sinh.
Thuốc kháng sinh tiêu diệt hoặc kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn.
Các tác dụng phụ của thuốc kháng sinh có thể bao gồm tiêu chảy, đau bụng và buồn nôn.
Thuốc kháng sinh là gì?
Thuốc kháng sinh là loại thuốc phổ biến mà bác sĩ kê đơn để chống lại vi khuẩn (nguồn ảnh: badgut.org)Thuốc kháng sinh là loại thuốc mạnh để chống lại một số bệnh nhiễm trùng và có thể cứu sống người bệnh khi được sử dụng đúng cách. Thuốc ngăn ngừa vi khuẩn phát triển hoặc giúp tiêu diệt vi khuẩn.
Trước khi vi khuẩn có thể sinh sôi và gây ra các triệu chứng, hệ thống miễn dịch thường có thể tiêu diệt chúng. Các tế bào bạch cầu (WBCs – White Blood Cell) tấn công vi khuẩn có hại và ngay cả khi các triệu chứng xảy ra, hệ thống miễn dịch thường có thể đối phó và chống lại nhiễm trùng.
Tuy nhiên, nếu số lượng vi khuẩn có hại quá nhiều và hệ thống miễn dịch không thể chống lại tất cả được thì việc sử dụng thuốc kháng sinh rất hữu ích trong trường hợp này.
Thuốc kháng sinh đầu tiên được tìm ra là penicillin. Thuốc kháng sinh khác như ampicillin, amoxicillin và penicillin G cũng đã có từ lâu và để điều trị nhiều loại bệnh nhiễm trùng.
Hiện nay, một số loại kháng sinh có sẵn và thường chỉ được bán theo đơn ở hầu hết các quốc gia. Ngoài ra, thuốc kháng sinh tại chỗ còn có dạng kem và dạng thuốc mỡ là các loại thuốc không kê đơn.
Tình trạng kháng kháng sinh
Video Nguy cơ hết thuốc chữa vì kháng kháng sinh
Các chuyên gia y tế lo ngại rằng mọi người đang lạm dụng thuốc kháng sinh. Việc lạm dụng thuốc góp phần vào việc ngày càng có nhiều bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn trở nên kháng thuốc kháng sinh.
Theo Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC - Centers for Disease Control and Prevention), việc lạm dụng kháng sinh trong điều trị ngoại trú là một vấn đề cụ thể. Kháng sinh được sử dụng nhiều hơn ở một số địa phương. Việc sử dụng loại kháng sinh phổ rộng carbapenems đã tăng đáng kể từ năm 2007 đến năm 2010.
Trong bài phát biểu nhận giải Nobel năm 1945, Alexander Fleming nói: “ Nguy cơ rất lớn khi những người thiếu hiểu biết dễ dàng tự dùng thuốc kháng sinh quá liều, từ đó vi khuẩn sẽ tiếp xúc với lượng thuốc không gây chết, khiến vi khuẩn kháng thuốc.”
Như Alexander Fleming đã dự đoán, tình trạng kháng thuốc kháng sinh đang bắt đầu trở nên phổ biến.
Thuốc kháng sinh hoạt động như thế nào?
Có nhiều loại kháng sinh khác nhau, hoạt động theo một trong hai cách:
- Thuốc kháng sinh như penicillin sẽ tiêu diệt vi khuẩn. Những loại thuốc này thường tác động vào sự hình thành của lớp cấu trúc bảo vệ vi khuẩn hoặc ngăn chặn sản xuất protein ở vi khuẩn.
- Kìm hãm sự phát triển, ngăn chặn khả năng sinh sản của vi khuẩn.
Những lưu ý khi dùng kháng sinh
Thuốc kháng sinh không có hiệu quả chống lại vi-rút (nguồn ảnh: medicalnewstoday.com)Bác sĩ kê đơn thuốc kháng sinh để điều trị bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra nên không có hiệu quả chống lại vi-rút gây bệnh. Biết được nguyên nhân gây nhiễm trùng là do vi khuẩn hay vi-rút sẽ giúp điều trị hiệu quả.
Vi-rút gây ra hầu hết các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên (URTI - upper respiratory tract infection) như cúm, cảm lạnh. Thuốc kháng sinh không tác động chống lại những vi-rút này.
Nếu lạm dụng thuốc kháng sinh hoặc sử dụng không đúng cách, vi khuẩn có thể trở nên kháng thuốc. Từ đó, thuốc kháng sinh sẽ kém hiệu quả hơn đối với loại vi khuẩn đó vì chúng đã có thể cải thiện khả năng phòng thủ với thuốc.
Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh phổ rộng để điều trị một loạt các bệnh nhiễm trùng. Thuốc kháng sinh phổ hẹp chỉ có hiệu quả đối với một số loại vi khuẩn. Một số loại kháng sinh tấn công vi khuẩn hiếu khí, trong khi những loại khác tác động chống lại vi khuẩn kỵ khí. Vi khuẩn hiếu khí cần oxy còn vi khuẩn kỵ khí thì không.
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể cho dùng thuốc kháng sinh để ngăn ngừa nhiễm trùng như trước khi phẫu thuật ổ bụng và phẫu thuật chỉnh hình. Đây là cách sử dụng kháng sinh để dự phòng.
Tác dụng phụ của thuốc kháng sinh
Thuốc kháng sinh thường gây ra các tác dụng phụ sau:
- Tiêu chảy
- Buồn nôn
- Nôn
- Phát ban
- Đau bụng
- Nhiễm nấm ở miệng, đường tiêu hóa và âm đạo (đối với một số loại thuốc kháng sinh hoặc sử dụng kéo dài)
Các tác dụng phụ ít gặp hơn của thuốc kháng sinh bao gồm:
- Hình thành sỏi thận khi dùng sulphonamides
- Đông máu bất thường khi dùng một số cephalosporin
- Nhạy cảm với ánh sáng mặt trời khi dùng tetracyclines
- Rối loạn máu khi dùng trimethoprim
- Điếc khi dùng erythromycin và các aminoglycoside
Một số người, đặc biệt là người lớn tuổi, có thể bị viêm ruột dẫn đến tiêu chảy ra máu nghiêm trọng. Trong những trường hợp ít phổ biến hơn, penicillin, cephalosporin và erythromycin cũng có thể gây viêm ruột.
Dị ứng thuốc kháng sinh
Một số người có thể gặp phản ứng dị ứng với thuốc kháng sinh, đặc biệt là penicillin. Các tác dụng phụ có thể bao gồm phát ban, sưng lưỡi và mặt, khó thở.
Bất kỳ ai có phản ứng dị ứng với thuốc kháng sinh phải báo cho bác sĩ hoặc dược sĩ. Phản ứng dị ứng với thuốc kháng sinh có thể nghiêm trọng hơn là sốc phản vệ, đôi khi gây tử vong.
Những người bị suy giảm chức năng gan, thận nên thận trọng khi sử dụng thuốc kháng sinh. Trường hợp này có thể ảnh hưởng đến loại kháng sinh có thể sử dụng hoặc liều lượng dùng thuốc.
Tương tự như vậy, phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú nên trao đổi với bác sĩ về loại kháng sinh tốt nhất nên dùng.
Tương tác thuốc
Những người đang dùng thuốc kháng sinh không nên dùng các loại thuốc hoặc thảo dược khác mà không trao đổi với bác sĩ trước. Một số loại thuốc không kê đơn cũng có thể tương tác với thuốc kháng sinh.
Một số bác sĩ cho rằng thuốc kháng sinh có thể làm giảm hiệu quả của thuốc tránh thai nhưng chưa có nghiên cứu chính xác về tương tác thuốc này. Vì vậy, để an toàn nên sử dụng các phương pháp tránh thai khác trong thời gian điều trị.
Không dùng một số loại thuốc kháng sinh với một số loại thức ăn và đồ uống. Một số loại kháng sinh nên uống khi bụng đói, khoảng 1 tiếng trước bữa ăn hoặc 2 tiếng sau bữa ăn. Phải thực hiện theo đúng hướng dẫn để thuốc phát huy hiệu quả.
Những người dùng metronidazole không nên uống rượu. Tránh dùng các sản phẩm từ sữa khi dùng tetracycline vì các sản phẩm này có thể làm gián đoạn khả năng hấp thu của thuốc.
Cách sử dụng
Phải dùng thuốc kháng sinh đúng liều theo chỉ định của bác sĩ (nguồn ảnh: newsbook.com.mt)Thuốc kháng sinh thường được dùng bằng đường uống. Ngoài ra, thuốc còn dùng dưới dạng tiêm hoặc bôi trực tiếp lên vị trí bị nhiễm trùng.
Hầu hết các loại thuốc kháng sinh bắt đầu chống lại nhiễm trùng trong vòng vài giờ. Phải dùng thuốc đúng liều và đúng thời gian quy định của bác sĩ để đạt được hiệu quả tốt nhất, ngay cả khi các triệu chứng được cải thiện.
Việc ngừng thuốc trước khi liệu trình kết thúc làm tăng nguy cơ vi khuẩn kháng lại các phương pháp điều trị trong tương lai. Những vi khuẩn sống sót sẽ tiếp xúc với thuốc kháng sinh và có thể phát triển khả năng kháng thuốc.
Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, nên trao đổi với bác sĩ hoặc dược sĩ để biết thêm thông tin chi tiết.
Xem thêm:
- Thuốc kháng sinh tại chỗ cho mụn trứng cá: Cơ chế hoạt động, tác dụng phụ và lưu ý khi sử dụng
- Kháng thuốc kháng sinh là gì? Mức độ nghiêm trọng và biện pháp phòng
- Sử dụng thuốc kháng sinh an toàn cho trẻ em
- Các tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng thuốc kháng sinh
- 5 loại kháng sinh tự nhiên hiệu quả nên thử tại nhà