Tiền sản giật: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Video: Tiền sản giật và sản giật

Nếu không được điều trị, tiền sản giật có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí gây tử vong cho cả mẹ và thai nhi. Nếu bị tiền sản giật, cách điều trị hiệu quả nhất là sinh con. Ngay cả sau khi sinh, vẫn có thể mất một thời gian để sản phụ khỏe lại.

Nếu chẩn đoán tiền sản giật quá sớm trong thai kì thì em bé sinh ra cần thêm thời gian để trưởng thành, nhưng phải đặt sự an toàn của sản phụ lên hàng đầu để tránh xảy ra biến chứng nguy hiểm không đáng có.

Hiếm khi, tiền sản giật phát triển sau sinh.

Triệu chứng tiền sản giật

Tiền sản giật đôi khi tiến triển mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Huyết áp cao có thể tiến triển chậm, hoặc có thể khởi phát đột ngột. Theo dõi huyết áp là một phần quan trọng của chăm sóc trước sinh vì dấu hiệu đầu tiên của tiền sản giật thường là tăng huyết áp. Huyết áp vượt quá 140/90 mmHg được ghi nhận trong 2 lần đo, cách nhau ít nhất 4 giờ là bất thường.

Các dấu hiệu và triệu chứng khác của tiền sản giật bao gồm:

• Protein niệu hoặc các dấu hiệu khác về thận
• Đau đầu dữ dội
• Những thay đổi về thị lực, bao gồm mất thị lực tạm thời, mờ mắt hoặc nhạy cảm với ánh sáng
• Đau bụng vùng hạ vị
• Buồn nôn hoặc nôn
• Tiểu ít
• Tiểu cầu giảm
• Suy giảm chức năng gan
• Khó thở do tràn dịch màng phổi

Tăng cân đột ngột và phù đặc biệt là ở mặt và tay có thể xảy ra với tiền sản giật. Nhưng những dấu hiệu này cũng xảy ra ở nhiều thai kỳ bình thường, vì vậy chúng không được coi là dấu hiệu đáng tin cậy của tiền sản giật.

Khi nào cần đến gặp bác sĩ

Đảm bảo bạn tham gia các buổi khám trước sinh để bác sĩ có thể theo dõi huyết áp của bạn. Liên hệ với bác sĩ ngay hoặc đến phòng cấp cứu nếu bạn bị đau đầu dữ dội, mờ mắt hoặc rối loạn thị lực, đau bụng dữ dội hoặc khó thở nghiêm trọng.

Vì đau đầu, buồn nôn và đau bụng là những triệu chứng phổ biến khi mang thai, nên rất khó để phân biệt khi nào các triệu chứng ấy là dấu hiệu của tiền sản giật - đặc biệt nếu đó là lần mang thai đầu tiên. Nếu bạn lo lắng về các triệu chứng của mình, hãy đi khám bác sĩ ngay.

Nguyên nhân của tiền sản giật

Nguyên nhân chính xác của tiền sản giật liên quan đến một số yếu tố. Các chuyên gia tin rằng nó bắt đầu từ rau thai - cơ quan nuôi dưỡng thai nhi trong suốt thai kỳ. Đầu thai kỳ, các mạch máu mới phát triển để đưa máu đến rau thai một cách hiệu quả.

Ở phụ nữ tiền sản giật, các mạch máu này dường như không phát. Chúng hẹp hơn các mạch máu bình thường và phản ứng khác nhau với tín hiệu nội tiết tố, điều này làm hạn chế lượng máu tới thai nhi.

Nguyên nhân của sự phát triển bất thường này bao gồm:

• Lưu lượng máu đến tử cung giảm
• Sự phá hủy các mạch máu
• Có vấn đề với hệ miễn dịch
• Một số gen

Các rối loạn huyết áp cao khác khi mang thai

Tiền sản giật được xếp vào một trong 4 chứng rối loạn tăng huyết áp có thể xảy ra khi mang thai. Ba bệnh còn lại là:

• Tăng huyết áp thai kỳ: Phụ nữ bị tăng huyết áp thai kỳ có huyết áp cao nhưng không có protein niệu hoặc các dấu hiệu tổn thương cơ quan khác. Một số phụ nữ bị tăng huyết áp thai kỳ cuối cùng phát triển thành tiền sản giật.
• Tăng huyết áp mãn tính: Tăng huyết áp mãn tính là tăng huyết áp có từ trước khi mang thai hoặc xảy ra trước 20 tuần của thai kỳ. Nhưng vì huyết áp cao thường không có triệu chứng nên khó xác định nó bắt đầu từ khi nào.
• Tăng huyết áp mãn tính kết hợp tiền sản giật: Tình trạng này xảy ra ở những phụ nữ đã được chẩn đoán mắc bệnh tăng huyết áp mãn tính trước khi mang thai, nhưng sau đó sẽ phát triển nặng hơn và có protein niệu hoặc các biến chứng khác trong thai kỳ.

Các yếu tố nguy cơ tiền sản giật

Tiền sản giật chỉ tiến triển triển như một biến chứng của thai kỳ. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Tiền sử tiền sản giật: Tiền sử bản thân hoặc gia đình về tiền sản giật làm tăng đáng kể nguy cơ bị tiền sản giật.
• Tăng huyết áp mãn tính: Nếu bạn đã bị tăng huyết áp mãn tính, bạn có nguy cơ cao bị tiền sản giật.
• Lần đầu mang thai: Nguy cơ phát triển chứng tiền sản giật cao nhất trong lần mang thai đầu tiên 
• Quan hệ cha con mới: Mỗi lần mang thai với người mới sẽ làm tăng nguy cơ bị tiền sản giật hơn so với lần mang thai thứ hai hoặc thứ ba với cùng một người bạn đời.
• Tuổi: Nguy cơ tiền sản giật cao hơn đối với phụ nữ mang thai còn rất trẻ cũng như phụ nữ mang thai trên 35 tuổi.
• Chủng tộc: Phụ nữ da đen có nguy cơ mắc tiền sản giật cao hơn hơn phụ nữ của các chủng tộc khác.
• Béo phì: Nguy cơ bị tiền sản giật cao hơn nếu sản phụ béo phì.
• Mang thai nhiều lần: Tiền sản giật phổ biến hơn ở những phụ nữ đang mang song thai, sinh ba hoặc mang đa thai.
• Khoảng thời gian nghỉ giữa các lần mang thai: Sinh con cách nhau dưới 2 tuổi hoặc hơn 10 tuổi làm tăng nguy cơ mắc tiền sản giật.
• Tiền sử bệnh trước khi mang thai: Có một số bệnh nhất định trước khi mang thai - chẳng hạn như tăng huyết áp mãn tính, bệnh đau nửa đầu, đái tháo đường típ 1 hoặc típ 2, bệnh thận, bệnh lupus - làm tăng nguy cơ tiền sản giật.
• Thụ tinh trong ống nghiệm: Nguy cơ tiền sản giật tăng lên nếu con bạn được sinh ra bằng phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm.

Các biến chứng của tiền sản giật

Tiền sản giật càng nặng và càng xảy ra sớm trong thai kỳ thì càng có nhiều biến chứng cho sản phụ và thai nhi. Tiền sản giật có thể cần chuyển dạ và sinh ngay

Có thể cần sinh bằng phương pháp mổ lấy thai nếu mẹ có các bệnh lý sản khoa cần sinh nhanh. Nếu không, bác sĩ có thể đề nghị sinh qua đường âm đạo có hỗ trợ. Bác sĩ sản khoa sẽ nói chuyện với bạn về lựa chọn phù hợp với tình trạng của bạn.

Các biến chứng của tiền sản giật có thể bao gồm:

• Hạn chế sự phát triển của bào thai. Tiền sản giật ảnh hưởng đến các động mạch mang máu đến rau thai. Nếu rau thai không nhận đủ máu, thai sẽ không nhận đủ máu, oxy và chất dinh dưỡng từ mẹ. Điều này có thể dẫn đến thai chậm phát triển, sinh con nhẹ cân hoặc sinh non.
• Sinh non: Nếu bị tiền sản giật với các triệu chứng nghiêm trọng, sản phụ có thể cần phải sinh sớm để cứu sống mẹ và thai. Sinh non có thể dẫn đến suy hô hấp và các vấn đề khác cho trẻ. Bác sĩ sản khoa sẽ nói cho sản phụ biết khi nào là thời điểm lý tưởng để sinh con.
• Rau bong non: Tiền sản giật làm tăng nguy cơ rau bong non, tình trạng rau thai tách khỏi thành trong tử cung trước khi sinh. Nếu rau bong nhiều có thể gây chảy máu nhiều, nguy hiểm đến tính mạng của cả mẹ và thai.
• Hội chứng HELLP (viết tắt của hội chứng tán huyết, tăng men gan và giảm tiểu cầu) là biến chứng nghiêm trọng của tiền sản giật và có thể nhanh chóng đe dọa tính mạng của cả mẹ và thai nhi.

Các triệu chứng của hội chứng HELLP bao gồm buồn nôn, nôn, đau đầu, đau bụng hạ sườn phải. Hội chứng HELLP đặc biệt nguy hiểm vì nó tổn thương một số hệ thống cơ quan. Đôi khi, nó có thể khởi phát đột ngột, ngay cả trước khi phát hiện ra huyết áp cao hoặc nó có thể khởi phát mà không có bất kỳ triệu chứng nào.

• Sản giật: Khi tiền sản giật không được kiểm soát, thì có thể xảy ra sản giật. Rất khó dự đoán bệnh nhân tiền sản giật nào sẽ tiến triển thành sản giật.

Thông thường, không có triệu chứng hoặc dấu hiệu cảnh báo để dự đoán sản giật. Vì sản giật có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho cả mẹ và con nên việc lấy thai càng trở nên cần thiết, bất kể thời gian của thai kỳ là bao nhiêu tuần.

• Tổn thương cơ quan khác: Tiền sản giật có thể dẫn đến tổn thương thận, gan, phổi, tim hoặc mắt và có thể gây đột quỵ hoặc chấn thương não khác. Mức độ tổn thương các cơ quan khác phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tiền sản giật.
• Bệnh tim mạch: Tiền sản giật có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch trong tương lai. Nguy cơ thậm chí còn lớn hơn nếu bạn bị tiền sản giật nhiều hơn một lần hoặc bạn đã sinh non. Để giảm thiểu nguy cơ này, sau khi sinh hãy cố gắng duy trì cân nặng lý tưởng, ăn nhiều trái cây và rau quả, tập thể dục thường xuyên và không hút thuốc.

Phòng bệnh tiền sản giật

Các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu các cách để ngăn ngừa tiền sản giật, nhưng cho đến nay, vẫn chưa có kết luận rõ ràng nào. Ăn ít muối, thay đổi lối sống, hạn chế lượng calo hoặc tăng tiêu thụ tỏi hoặc dầu cá không làm giảm nguy cơ mắc bệnh. Tăng lượng vitamin C và E không được chứng minh là có lợi.

Một số nghiên cứu đã báo cáo mối liên quan giữa thiếu hụt vitamin D và tăng nguy cơ tiền sản giật. Nhưng trong khi một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan giữa việc bổ sung vitamin D và giảm nguy cơ tiền sản giật, những nghiên cứu khác lại không chứng minh được điều này.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp nhất định, bạn có thể giảm nguy cơ bị tiền sản giật với:

• Aspirin liều thấp: Nếu bạn gặp một số yếu tố nguy cơ - bao gồm tiền sử tiền sản giật, đa thai, tăng huyết áp mãn tính, bệnh thận, đái tháo đường hoặc bệnh tự miễn - bác sĩ có thể kê aspirin liều thấp (81 mg)  hàng ngày bắt đầu sau  tuần 12 của thai kỳ . 
• Bổ sung canxi: Trong một số nghiên cứu, những phụ nữ bị thiếu canxi trước hoặc trong khi mang thai có thể được bổ sung canxi để ngăn ngừa tiền sản giật. Tuy nhiên, không chắc chắn rằng phụ nữ Hoa Kỳ hoặc các nước phát triển khác sẽ bị thiếu canxi ở mức mà việc bổ sung canxi sẽ có lợi cho họ.

Điều quan trọng là trước khi dùng bất kỳ loại thuốc, vitamin hoặc chất bổ sung nào hãy nói chuyện với bác sĩ trước.

Trước khi mang thai, đặc biệt là nếu bạn đã từng bị tiền sản giật trước đó, thì bạn nên giữ gìn sức khỏe tốt nhất có thể. Giảm cân (nếu cần) và đảm bảo các bệnh lý khác như đái tháo đường, được kiểm soát tốt.

Khi bạn đã mang thai, hãy chăm sóc tốt bản thân và thai nhi thông qua việc chăm sóc trước sinh sớm và thường xuyên. Nếu tiền sản giật được phát hiện sớm, bạn và bác sĩ có thể thảo luận để ngăn ngừa các biến chứng và đưa ra những lựa chọn tốt nhất cho bạn và thai nhi.

Chẩn đoán tiền sản giật

Tiền sản giật được chẩn đoán nếu sản phụ bị tăng huyết áp sau tuần thứ 20 của thai kỳ và một hoặc nhiều triệu chứng sau đây: 

• Protein niệu
• Giảm tiểu cầu
• Suy giảm chức năng gan
• Dấu hiệu của các bệnh về thận ngoài protein tiểu
• Phù phổi
• Đau đầu mới khởi phát hoặc rối loạn thị giác

Trước đây, tiền sản giật chỉ được chẩn đoán nếu có tăng huyết áp và có protein trong nước tiểu. Tuy nhiên, các chuyên gia hiện nay cho rằng có thể bị tiền sản giật mà không cần có protein niệu

Chỉ số huyết áp vượt quá 140/90 mmHg là bất thường trong thai kỳ. Tuy nhiên, chỉ số huyết áp cao không có nghĩa là bạn bị tiền sản giật. Nếu bạn có huyết áp trong phạm vi bất thường hoặc cao hơn đáng kể so với giới hạn bình thường - bác sĩ sẽ theo dõi chặt chẽ các chỉ số huyết áp của bạn.

Kết quả đo huyết áp bất thường thứ hai 4 giờ sau lần đầu tiên có thể xác nhận nghi ngờ của bác sĩ về chứng tiền sản giật. Bác sĩ có thể yêu cầu bạn đến để đo huyết áp bổ sung và xét nghiệm máu và nước tiểu.

Các xét nghiệm có thể cần thiết

Nếu bác sĩ nghi ngờ tiền sản giật, bác sĩ sẽ chỉ định them một số xét nghiệm:

Xét nghiệm máu. giúp kiểm tra chức năng gan, chức năng thận và đếm số lượng tiểu cầu.

Xét nghiệm máu. Nguồn ảnh: Harvardhealth Tổng phân tích nước tiểu: Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn lấy nước tiểu trong 24 giờ để đo lượng protein niệu 24 giờ. Đo tỷ lệ protein so với creatinine ở 1 mẫu nước tiểu bất kì cũng có thể được sử dụng để chẩn đoán.

Siêu âm thai: Để theo dõi sự phát triển của thai nhi. Hình ảnh của em bé được tạo ra trong quá trình siêu âm cho phép bác sĩ ước tính trọng lượng thai và nước ối trong tử cung.

Siêu âm thai nhi. Nguồn ảnh: Whattoexpect 

Thử nghiệm không áp lực.

Thử nghiệm không áp lực. Nguồn ảnh: istock

Để kiểm tra nhịp tim của thai phản ứng như thế nào khi thai cử động. Hồ sơ theo dõi sản phụ sử dụng siêu âm để đo nhịp thở, trương lực cơ, chuyển động và thể tích nước ối của thai trong tử cung.

Điều trị tiền sản giật

Phương pháp điều trị tiền sản giật hiệu quả nhất là chấm dứt thai kì. Người bệnh có nhiều nguy cơ bị co giật, rau bong non, đột quỵ và có thể chảy máu nghiêm trọng cho đến khi huyết áp giảm. Tuy nhiên, nếu thai còn quá nhỏ, việc chấm dứt thai kì có thể không phải là điều tốt nhất cho thai.

Nếu bạn được chẩn đoán là tiền sản giật, bác sĩ sẽ cho bạn biết tần suất đến thăm khám trước sinh - có thể thường xuyên hơn những gì được khuyến nghị cho thai kỳ bình thường. Bạn cũng sẽ cần xét nghiệm máu, siêu âm và thử nghiệm không áp lực thường xuyên hơn so với dự kiến 

Điều trị dùng thuốc

Điều trị tiền sản giật có thể bao gồm:

• Thuốc hạ huyết áp: Huyết áp trong phạm vi 140/90 mm Hg thường không được điều trị.Mặc dù có nhiều loại thuốc hạ huyết áp khác nhau, nhưng một số loại không an toàn để sử dụng trong thai kỳ. Thảo luận với bác sĩ xem bạn có cần sử dụng thuốc hạ áp để kiểm soát huyết áp hay không.
• Thuốc corticoid: Nếu bạn bị tiền sản giật nặng hoặc hội chứng HELLP, thuốc corticosteroid có thể tạm thời cải thiện chức năng gan và tiểu cầu để giúp kéo dài thời gian mang thai. Corticosteroid cũng có thể giúp phổi của thai nhi trưởng thành hơn trong vòng 48 giờ - một bước quan trọng để chuẩn bị cho một đứa trẻ sinh non ra đời.
• Thuốc chống co giật: Nếu bệnh nhân tiến triển thành sản giật, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống co giật như magie sulfat, để ngăn chặn cơn động kinh.

Nghỉ ngơi tại giường

Nghỉ ngơi tại giường thường được khuyến khích cho phụ nữ bị tiền sản giật. Nhưng nghiên cứu không chỉ ra lợi ích từ việc này, và nó có thể làm tăng nguy cơ đông máu, cũng như ảnh hưởng đến đời sống kinh tế và xã hội của người bệnh. Đối với hầu hết sản phụ, nghỉ ngơi trên giường không phải là điều lâu dài được khuyến nghị.

Nhập viện

Tiền sản giật nặng có thể cần phải nhập viện. Tại bệnh viện, bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm thông thường hoặc lập hồ sơ để theo dõi tình trạng sức khỏe của thai nhi và đo thể tích nước ối. Thiếu ối là một dấu hiệu của việc giảm cung cấp máu cho thai nhi.

Chuyển dạ

Nếu bạn được chẩn đoán tiền sản giật gần cuối thai kỳ, bác sĩ có thể khuyên bạn nên chuyển dạ ngay lập tức. Sự xóa, mở và độ chín của cổ tử là những yếu tố quyết định liệu chuyển dạ có bắt đầu được hay không.

Đẻ đường âm đạo. Nguồn ảnh: toplineMD

Trong những trường hợp nặng, có thể không cần xem xét tuổi thai hoặc mức độ chín muồi của cổ tử cung. Nếu không thể chờ đợi, bác sĩ có thể khởi phát chuyển dạ hoặc mổ lấy thai ngay lập tức. Trong khi sinh, bạn có thể được tiêm tĩnh mạch magiê sulfat để ngăn ngừa co giật.

Đối phó và hỗ trợ

Phát hiện ra biến chứng thai kỳ nghiêm trọng tiềm ẩn có thể khiến bạn sợ hãi. Nếu bạn được chẩn đoán tiền sản giật vào cuối thai kỳ, bạn có thể lo lắng và sợ hãi vì có thể phải chấm dứt thai kì bất cứ lúc nào. 

Ngoài việc nói chuyện với bác sĩ, bạn hãy thử lên mạng tìm hiểu các thông tin về tiền sản giật. Hãy chắc chắn rằng bạn hiểu khi nào cần gọi cho bác sĩ, cách bạn nên theo dõi thai nhi và tình trạng của mình, sau đó làm việc khác để bạn không mất quá nhiều thời gian lo lắng về bệnh của mình

Bạn cần làm gì khi đi khám?

Tiền sản giật có thể được chẩn đoán khi khám thai định kỳ. Sau đó, bạn có thể sẽ phải thăm khám thêm với bác sĩ sản khoa.

Dưới đây là một số thông tin để giúp bạn sẵn sàng cho cuộc hẹn với bác sĩ:

Bạn có thể làm gì

• Viết ra bất kỳ triệu chứng nào bạn đang gặp phải, ngay cả khi bạn nghĩ đó là các triệu chứng mang thai bình thường.
• Lập danh sách tất cả các loại thuốc, vitamin và chất bổ sung mà bạn đang dùng.
• Hãy đi khám cùng người thân hoặc bạn bè để giúp bạn ghi nhớ tất cả thông tin được cung cấp khi khám.
• Viết ra các câu hỏi để hỏi bác sĩ

Đối với chứng tiền sản giật, một số câu hỏi cơ bản cần hỏi bác sĩ bao gồm:

• Bệnh có ảnh hưởng đến thai nhi trong bụng không?
• Có an toàn để tiếp tục mang thai không?
• Những dấu hiệu tôi cần lưu ý và khi nào tôi nên gọi cho bác sĩ
• Tôi nên đi khám bao lâu một lần? Bác sĩ sẽ theo dõi sức khỏe của con tôi như thế nào?
• Có những phương pháp điều trị nào? Phương pháp nào phù hợp với tôi?
• Tôi có các bệnh khác, làm thế nào tôi có thể quản lý tốt nhất các bệnh này cùng nhau?
• Tôi có cần tránh hay hạn chế hoạt động nào không?
• Tôi có cần bổ sung vitamin C không?
• Bạn có tài liệu nào khác cho tôi không? Bạn giới thiệu cho tôi những trang mạng nào?

Ngoài những câu hỏi bạn đã chuẩn bị, đừng ngần ngại hỏi những câu hỏi mà bạn thắc mắc khi khám.

Các câu hỏi từ bác sĩ

Các câu hỏi mà bác sĩ có thể hỏi bao gồm:

• Đây là lần mang thai đầu tiên của bạn hay lần mang thai đầu tiên của bạn với bố đứa bé này?
• Gần đây bạn có bất kỳ triệu chứng bất thường nào không, chẳng hạn như mờ mắt hoặc đau đầu?
• Bạn có bao giờ cảm thấy đau ở bụng hạ vị mà không liên quan đến chuyển động của em bé?
• Bạn có tiền sử tăng huyết áp không?
• Bạn có từng bị tiền sản giật với lần mang thai trước đó không?
• Bạn đã từng bị biến chứng trong lần mang thai trước đó chưa?
• Bạn có đang mắc bệnh nào khác không?

Xem thêm:

• Tiền mãn kinh: Nguyên nhân, biểu hiện và biện pháp khắc phục