Video: Phụ nữ mãn kinh và những nguy cơ với sức khỏe
Một số nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa tiền mãn kinh với trầm cảm, cũng như làm trầm trọng thêm các triệu chứng trầm cảm hiện có.
Trong một cặp nghiên cứu từ đầu những năm 2000, được công bố trên tạp chí Archives of General Psychiatry, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng phụ nữ tiền mãn kinh có nguy cơ được chẩn đoán mắc chứng rối loạn trầm cảm chủ yếu (major depressive disorder - MDD) cao gấp đôi so với những người chưa bước vào giai đoạn này.
Các nghiên cứu cũng cho thấy phụ nữ tiền mãn kinh có nguy cơ xuất hiện các triệu chứng trầm cảm cao gấp 4 lần so với phụ nữ chưa trải qua thời kỳ tiền mãn kinh.
Những phụ nữ có tần suất bốc hỏa cao nhất cho biết họ có các triệu chứng trầm cảm đáng kể nhất. Những phụ nữ khác có nguy cơ mắc bệnh trầm cảm cao hơn bao gồm những người:
- Chưa sinh con
- Đã dùng thuốc chống trầm cảm
Các nghiên cứu gần đây hơn cũng đã củng cố mối liên hệ này giữa tiền mãn kinh và trầm cảm.
Các dấu hiệu và triệu chứng của trầm cảm tiền mãn kinh
Mệt mỏi, thiếu năng lượng, nhận thức chậm lại, khó tập trung đều có thể là dấu hiệu của trầm cảm tiền mãn kinh. (nguồn: womanandhome.com)MDD là một tình trạng nghiêm trọng có thể được kiểm soát bằng cách điều trị.
Cho dù trải qua thời kỳ tiền mãn kinh hay bất kỳ thời điểm nào khác trong cuộc đời, các triệu chứng của rối loạn này có thể bao gồm:
- Mệt mỏi và thiếu năng lượng
- Chức năng nhận thức chậm lại
- Khó tập trung
- Thiếu quan tâm đến các hoạt động từng yêu thích
- Cảm giác vô dụng, vô vọng hoặc bất lực
Các triệu chứng khác liên quan đến trầm cảm tiền mãn kinh có thể bao gồm:
- Tâm trạng thất thường
- Cáu gắt
- Khóc không có lý do
- Lo lắng tăng cao
- Cực kỳ uyệt vọng
- Các vấn đề về giấc ngủ liên quan đến bốc hỏa hoặc đổ mồ hôi ban đêm
Các yếu tố nguy cơ gây trầm cảm tiền mãn kinh
Một số nghiên cứu cho thấy rằng mức độ dao động của hormone nữ estradiol (dạng estrogen có hoạt lực mạnh nhất) là một trong những yếu tố dự báo trầm cảm.
Tuy nhiên, có một số yếu tố khác có thể gây ra trầm cảm tiền mãn kinh.
Một bài đánh giá tổng hợp các nghiên cứu năm 2010 cho thấy phụ nữ tiền mãn kinh không có tiền sử trầm cảm có nguy cơ bị trầm cảm cao hơn phụ nữ chưa bước vào giai đoạn tiền mãn kinh từ 2-4 lần. Các cơn bốc hỏa và tác động của chúng đối với giấc ngủ cũng có liên quan đến trầm cảm.
Những sự kiện căng thẳng trong cuộc sống có thể gây ra trầm cảm như ly hôn, mất việc hoặc cha mẹ qua đời cũng thường xuyên xảy ra trong giai đoạn này của cuộc đời.
Một số yếu tố khác có liên quan đến chứng trầm cảm tiền mãn kinh bao gồm:
- Tiền sử gia đình bị trầm cảm
- Tiền sử lạm dụng tình dục hoặc bạo lực
- Cảm giác tiêu cực về lão hóa và mãn kinh
- Các triệu chứng mãn kinh nghiêm trọng
- Lối sống ít vận động
- Hút thuốc
- Cách ly xã hội
- Lòng tự trọng thấp
- Thất vọng vì không thể có thêm con (hoặc bất kỳ đứa con nào)
Hormone và tâm trạng
Nhiều phụ nữ cảm thấy thay đổi tâm trạng khi chuyển sang thời kỳ tiền mãn kinh. Những thay đổi tâm trạng này có thể liên quan đến sự dao động nồng độ hormone.
Khi nồng độ estrogen dao động, nồng độ serotonin và norepinephrine trong não bị ảnh hưởng.
Serotonin, norepinephrine và dopamine là những chất hóa học hoạt động trong não và đóng một vai trò trực tiếp trong việc hình thành tâm trạng. Khi các hormone này được cân bằng thì sẽ làm giảm lo lắng và cải thiện giấc ngủ, khiến bạn có cảm giác bình tĩnh và hạnh phúc.
Sự mất cân bằng hormone - chẳng hạn như estrogen tăng lên trong khi progesterone giảm - có thể ức chế khả năng hoạt động của serotonin và norepinephrine như chất dẫn truyền thần kinh hiệu quả. Kết quả là làm tâm trạng trở nên thất thường và điều này có thể dẫn đến trầm cảm.
Ảnh hưởng của trầm cảm đối với tiền mãn kinh
Tiền mãn kinh và trầm cảm có mối quan hệ phức tạp.
Không chỉ tiền mãn kinh có thể gây ra trầm cảm, mà trầm cảm có thể làm quá trình tiền mãn kinh xảy sớm hơn. Một nghiên cứu năm 2003 phát hiện ra rằng những phụ nữ có “các triệu chứng trầm cảm đáng kể ở cuối độ tuổi 30 và đầu tuổi 40” có nhiều khả năng bước vào giai đoạn tiền mãn kinh trước sinh nhật lần thứ 45 hơn những phụ nữ không có các triệu chứng trầm cảm.
Nghiên cứu không có kết luận về việc liệu tiền mãn kinh sớm có dẫn đến mãn kinh sớm hay không, hay chỉ đơn giản là làm thời gian tiền mãn kinh kéo dài.
Mức độ estrogen thấp hơn trong cả hai giai đoạn có liên quan đến các nguy cơ sức khỏe khác. Những nguy cơ này bao gồm:
- Suy giảm chức năng nhận thức
- Đau tim
- Đột quỵ
Theo nghiên cứu trên, phụ nữ sử dụng thuốc chống trầm cảm có nguy cơ bước vào thời kỳ tiền mãn kinh sớm gấp 3 lần so với những người không sử dụng.
Tác dụng khác của thuốc chống trầm cảm và tiền mãn kinh
Một nghiên cứu năm 2011 cho thấy escitalopram (Lexapro) làm giảm mức độ nghiêm trọng của cơn bốc hỏa và cũng giảm sự xuất hiện của chúng xuống một nửa so với giả dược. (nguồn: prevention.com)Mặc dù thuốc chống trầm cảm có liên quan đến sự khởi phát sớm hơn của chứng trầm cảm tiền mãn kinh, nhưng cũng giúp làm giảm một trong những triệu chứng khó chịu nhất của nó.
Một nghiên cứu năm 2011 cho thấy escitalopram (Lexapro) làm giảm mức độ nghiêm trọng của cơn bốc hỏa và cũng giảm sự xuất hiện của chúng xuống một nửa so với giả dược. Escitalopram thuộc về một nhóm thuốc được gọi là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI).
Nghiên cứu cho thấy escitalopram có hiệu quả giảm các triệu chứng trầm cảm gấp 3 lần so với liệu pháp thay thế hormone (hormone replacement therapy - HRT). Ngoài ra, chỉ 31% phụ nữ được dùng HRT báo cáo giảm cơn bốc hỏa so với 56 % phụ nữ chỉ dùng thuốc chống trầm cảm. Trong khi đó, theo một nghiên cứu thì HRT còn có khả năng làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
Vẫn chưa biết lý do tại sao escitalopram có tác động như trên. Nhưng kết quả cho thấy không có “tác dụng phụ nghiêm trọng” nào đối với phụ nữ tham gia nghiên cứu.
Tuy nhiên, thuốc chống trầm cảm có thể có tác dụng phụ, bao gồm:
Các biện pháp khắc phục tại nhà
Tập thể dục thường xuyên có thể giải phóng serotonin và endorphin giúp phòng ngừa và cải thiện trầm cảm.(nguồn: helpguide.org)
Một số biện pháp khắc phục tại nhà và thay đổi lối sống có thể giúp đối phó với các triệu chứng của trầm cảm tiền mãn kinh.
Tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục thường xuyên có thể giải phóng serotonin và endorphin vào cơ thể.
Sự gia tăng các chất hóa học này có thể giúp những người hiện đang bị trầm cảm, cũng như loại bỏ chứng trầm cảm trước khi nó diễn ra.
Ngủ đúng giấc
Áp dụng thói quen ngủ tốt, chẳng hạn như đi ngủ đúng giờ mỗi đêm trong phòng yên tĩnh, tối và mát mẻ. Tránh sử dụng đồ điện tử trên giường.
Hơi thở chánh niệm
Hơi thở chánh niệm là một kỹ thuật có thể giúp giảm lo lắng, bao gồm việc chú ý đến phản ứng của cơ thể để thư giãn tự nhiên khi từ từ hít vào rồi thở ra.
Làm điều này trong 15 phút mỗi ngày sẽ giúp giảm mức độ căng thẳng.
Cây nữ lang (Valerian)
Cây nữ lang đã được chứng minh là có thể giúp điều trị chứng trầm cảm tiền mãn kinh, như làm giảm các cơn bốc hỏa.
Vitamin B
Vitamin B có thể quan trọng đối với sức khỏe tinh thần và cảm xúc của phụ nữ tiền mãn kinh.
Ví dụ về vitamin B bao gồm:
- B-1 (thiamine)
- B-3 (niacin)
- B-5 (axit pantothenic)
- B-6 (pyridoxine)
- B-9 (axit folic)
- B-12 (cobalamin)
Thực phẩm có chứa các vitamin B này bao gồm các sản phẩm từ sữa, rau lá xanh và đậu. Vitamin B cũng có sẵn ở dạng thực phẩm chức năng.
Tổng kết
Nguy cơ trầm cảm trong thời kỳ tiền mãn kinh cao hơn chúng ta thường nghĩ. Bất kỳ ai trong giai đoạn tiền mãn kinh cũng nên theo dõi các triệu chứng của bệnh trầm cảm và biết khi nào cần thiết để tìm kiếm sự trợ giúp. Nếu bạn nghĩ mình đang có các triệu chứng của bệnh trầm cảm hãy hẹn gặp bác sĩ để kiểm tra và tìm hướng giải quyết.
Xem thêm:
- Trầm cảm khi mang thai: Dấu hiệu, yếu tố nguy cơ, ảnh hưởng thai nhi và lựa chọn điều trị
- Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh trầm cảm nhẹ, vừa và nặng
- Biểu hiện của bệnh trầm cảm nhẹ và cách vượt qua
- 8 dấu hiệu cảnh báo bệnh trầm cảm: từ nhẹ đến suy nghĩ tự tử
- Các loại thuốc chống trầm cảm: Cơ chế hoạt động, hiệu quả và tác dụng phụ