Serotonin là gì?
Serotonin là một chất hóa học do tế bào thần kinh sản xuất, giúp dẫn truyền tín hiệu giữa các tế bào.
Hầu hết Serotonin được tìm thấy trong đường ruột, phần còn lại phân bố ở các tế bào tiểu cầu và hệ thống thần kinh trung ương.
Serotonin được tổng hợp từ axit amin tryptophan. Cơ thể lấy tryptophan từ chế độ ăn uống, đặc biệt trong các loại thực phẩm như pho mát và thịt đỏ, ngũ cốc nguyên hạt.
Thiếu hụt tryptophan có thể làm giảm lượng serotonin và dẫn đến tình trạng rối loạn tâm trạng như lo lắng hoặc trầm cảm.
Công dụng Serotonin
Serotonin là chất dẫn truyền thần kinh trung ương và ngoại vi. Nguồn ảnh: PinterestSerotonin tham gia vào nhiều hoạt động sống trong cơ thể, từ việc điều chỉnh cảm xúc đến kỹ năng vận động.
Serotonin được coi là chất ổn định tâm trạng tự nhiên, giúp ngủ ngon hơn, thúc đẩy quá trình tiêu hóa, đồng thời:
- Giảm trầm cảm
- Điều chỉnh rối loạn lo âu
- Làm lành vết thương
- Kích thích nôn
- Duy trì sức khỏe của xương
Dưới đây là cách serotonin tham gia vào các hoạt động chức năng khác nhau của cơ thể:
Nhu động ruột: Serotonin được tìm thấy chủ yếu trong dạ dày và ruột. Nó giúp kiểm soát nhu động và chức năng ruột.
Tâm trạng: Serotonin trong não được coi là hormon hạnh phúc, giúp điều chỉnh tâm trạng và các rối loạn lo âu. Nồng độ serotonin thấp có liên quan đến chứng trầm cảm, tuy nhiên tăng serotonin do thuốc gây ra, lại có tác dụng làm giảm sự hưng phấn.
Buồn nôn: Serotonin là một tác nhân gây buồn nôn. Trong bệnh tiêu chảy, serotonin được sản xuất nhiều hơn, để đẩy nhanh độc tố ra ngoài cơ thể. Ngoài ra, serotonin máu cũng tăng, kích thích não kiểm soát nôn và buồn nôn.
Giấc ngủ: Serotonin có nhiệm vụ kích thích vỏ não kiểm soát chu kỳ ngủ-thức. Việc ngủ hay thức phụ thuộc vào vị trí não và thụ thể serotonin được kích thích.
Đông máu: Tiểu cầu giải phóng serotonin, gây co thắt các động mạch nhỏ, giúp hình thành cục máu đông và hồi phục tổn thương nhanh hơn.
Sức khỏe của xương: Serotonin đóng một vai trò đối với hệ xương khớp. Hàm lượng serotonin trong xương cao có thể dẫn đến loãng xương và làm xương yếu hơn.
Chức năng tình dục: Với hàm lượng thấp serotonin có thể làm tăng ham muốn, tuy nhiên tăng sản xuất lại gây ức chế hoạt động tình dục.
Serotonin và sức khỏe tâm thần
Serotonin là chất hoá học tự nhiên giúp điều chỉnh tâm trạng. Khi hàm lượng serotonin trong cơ thể bình thường, sẽ giúp:
- Hạnh phúc hơn
- Bình tĩnh hơn
- Tập trung hơn
- Bớt lo lắng
- Ổn định hơn về mặt cảm xúc
Một nghiên cứu năm 2007 cho thấy những người bị trầm cảm thường có lượng serotonin thấp. Sự thiếu hụt serotonin cũng liên quan đến chứng rối loạn lo âu và mất ngủ.
Nhiều tranh luận về vai trò của serotonin đối với sức khỏe tâm thần đã xảy ra. Một số nhà nghiên cứu nghiên cứu đã đặt câu hỏi, liệu sự tăng hoặc giảm serotonin có thể ảnh hưởng đến bệnh trầm cảm hay không.
Nghiên cứu trên động vật năm 2016 đã kiểm tra những con chuột thiếu thụ thể tự động serotonin dẫn đến ức chế tiết serotonin. Nếu không có các cơ quan cảm thụ tự động thì hàm lượng serotonin trong não cao hơn.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy những con chuột này có ít biểu hiện trầm cảm và lo lắng hơn.
Nồng độ serotonin trong cơ thể
Nồng độ bình thường của serotonin trong máu là 101–283 ng/mL. Tuy nhiên, thông số này có thể khác một chút tùy thuộc vào các phép đo và mẫu được thử nghiệm, vì vậy hãy trao đổi với bác sĩ để nắm rõ kết quả xét nghiệm.
Mức serotonin cao có thể là dấu hiệu của hội chứng carcinoid, gồm một nhóm các triệu chứng liên quan đến các khối u ở:
- Ruột non
- Ruột thừa
- Đại tràng
- Phế quản
Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm máu để đánh giá nồng độ serotonin, từ đó giúp chẩn đoán hoặc loại trừ bệnh.
Cách điều trị thiếu hụt serotonin
Có thể sử dụng thuốc hoặc các sản phẩm tự nhiên để tăng nồng độ serotonin.
Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI)
Mức serotonin trong não thấp có thể gây ra trầm cảm, lo lắng và khó ngủ. Nhiều bác sĩ sẽ kê đơn thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI) để điều trị trầm cảm.
SSRI làm tăng nồng độ serotonin trong não bằng cách ngăn chặn quá trình tái hấp thu, vì vậy serotonin vẫn có khả năng hoạt động.
Không nên sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khi đang dùng SSRI mà chưa có chỉ dẫn của bác sĩ. Việc dùng phối hợp các loại thuốc có thể tăng nguy cơ mắc hội chứng serotonin.
Biện pháp tự nhiên giúp tăng serotonin
Ngoài SSRI, các biện pháp sau có thể tăng nồng độ serotonin, theo Tạp chí Thần kinh và Tâm thần học:
Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc liệu pháp ánh sáng: Là những biện pháp thường được khuyên dùng để điều trị chứng trầm cảm theo mùa.
Tập thể dục: Tập thể dục thường xuyên có thể giúp cải thiện tâm trạng.
Chế độ ăn uống lành mạnh: Các loại thực phẩm có thể làm tăng serotonin bao gồm trứng, pho mát, gà tây, các loại hạt, cá hồi, đậu phụ và dứa.
Ngồi thiền: Giúp giảm căng thẳng và thúc đẩy cái nhìn tích cực về cuộc sống, cải thiện tâm trạng và có thể tăng sản xuất serotonin.
Hội chứng serotonin
Nguyên nhân dẫn đến hội chứng serotonin là sử dụng phối kết hợp 2 hay nhiều loại thuốc cùng một lúc. Nguồn ảnh: nysinuscenter.com
Thuốc gây tăng quá mức serotonin, dẫn đến tích tụ trong cơ thể và có thể gây ra hội chứng serotonin. Hội chứng này thường xuất hiện khi bắt đầu tăng liều lượng thuốc đang sử dụng hay khi sử dụng 2 hoặc nhiều loại thuốc cùng một lúc.
Các triệu chứng của hội chứng serotonin bao gồm:
- Rùng mình
- Tiêu chảy
- Đau đầu
- Hồi hộp, lo lắng
- Giãn đồng tử
- Nổi da gà
Các triệu chứng nghiêm trọng có thể bao gồm:
- Rung giật cơ
- Giảm linh hoạt của cơ
- Cơ cứng cơ
- Sốt cao
- Nhịp tim nhanh
- Tăng huyết áp
- Loạn nhịp tim
- Co giật
Không có bất kỳ xét nghiệm nào có thể chẩn đoán hội chứng serotonin. Bác sĩ sẽ trực tiếp thăm khám sức khỏe để xác định tình trạng bệnh.
Thông thường, các triệu chứng hội chứng serotonin sẽ biến mất trong vòng 24 giờ nếu dùng thuốc ức chế serotonin hoặc thay thế thuốc gây ra tình trạng này ngay từ đầu.
Hội chứng serotonin có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị.
Kết luận chung
Serotonin ảnh hưởng đến mọi cơ quan và đóng vai trò quan trọng trong nhiều hoạt động sống của cơ thể.
Nếu nồng độ serotonin không ổn định, gây ảnh hưởng nhiều đến tinh thần, cảm xúc và thể chất. Trong một số trường hợp, sự mất cân bằng serotonin có thể đe dọa đến tính mạng.
Điều quan trọng là phải chú ý đến sức khỏe và trao đổi với bác sĩ bất kỳ thay đổi về mặt tinh thần hay thể chất nào trong quá trình điều trị.
Xem thêm: