Video: Thoái hóa khớp: Nguyên nhân - cách chữa trị và dự phòng thoái hóa khớp
Khớp là nơi hai xương kết hợp với nhau, còn sụn là mô bảo vệ bao bọc các đầu xương. Khi bị thoái hóa khớp, sụn bị phá vỡ, khiến các xương trong khớp cọ xát với nhau. Điều này có thể gây đau, cứng khớp và các triệu chứng khác.
Thoái hóa khớp có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào. Tuy nhiên, các khu vực thường bị ảnh hưởng nhất của cơ thể là:
Thoái hóa khớp có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất ở những người lớn tuổi, người già.
Thoái hóa khớp là nguyên nhân hàng đầu gây ra tàn tật. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) thống kê rằng nó ảnh hưởng đến hơn 32,5 triệu người trưởng thành ở Hoa Kỳ. Bài viết sẽ đề cập đến tất cả mọi thứ bạn cần biết về thoái hóa khớp, từ điều trị đến phòng ngừa và hơn thế nữa.
Các triệu chứng của thoái hóa khớp
Các triệu chứng phổ biến nhất của thoái hóa khớp bao gồm:
- Đau khớp
- Cứng khớp
- Mất tính linh hoạt và giảm phạm vi hoạt động
- Đau hoặc khó chịu khi dùng ngón tay ấn vào các vùng bị ảnh hưởng
- Viêm nhiễm
- Tiếng kêu răng rắc, lách tách hoặc bộp bộp khi bạn cử động các khớp
- Gai xương hoặc cục xương thừa, thường không đau
Đau khớp gối (nguồn: https://www.stellapharm.com/)Khi thoái hóa khớp tiến triển càng nặng, cơn đau kèm theo cũng trở nên dữ dội hơn. Theo thời gian sẽ sưng vùng khớp và các khu vực xung quanh. Tìm hiểu cách nhận biết các triệu chứng ban đầu của thoái hóa khớp có thể giúp bạn kiểm soát tình trạng bệnh tốt hơn.
Nguyên nhân gây thoái hóa khớp
Thoái hóa khớp do tổn thương khớp, có thể có tác động tích lũy theo thời gian, đó là lý do tại sao tuổi tác là một trong những nguyên nhân chính gây tổn thương khớp dẫn đến thoái hóa khớp. Càng lớn tuổi, khớp càng phải chịu nhiều áp lực.
Các nguyên nhân khác gây tổn thương khớp bao gồm:
- Chấn thương trong quá khứ, chẳng hạn như rách sụn, trật khớp hoặc chấn thương dây chằng
- Dị tật khớp
- Béo phì
- Sai tư thế
Một số yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ tiển triển thành thoái hóa khớp như:
- Gia đình có người từng bị tình trạng này, đặc biệt là cha mẹ hoặc anh chị em
- Giới (nữ có tỷ lệ THK cao hơn nam)
- Từ 50 tuổi trở lên (theo Tổ chức thoái hóa khớp)
- Đã trải qua thời kỳ mãn kinh
- Có một công việc liên quan đến quỳ gối, leo trèo, nâng vật nặng hoặc các hành động tương tự
- Tiền sử chấn thương
- Thừa cân hoặc béo phì
- Sai tư thế
- Mắc một tình trạng y tế khác ảnh hưởng đến sức khỏe khớp, chẳng hạn như bệnh đái tháo đường hoặc một loại thoái hóa khớp khác
Bị thoái hóa khớp ở một bộ phận của cơ thể cũng làm tăng nguy cơ phát triển bệnh thoái hóa khớp ở các bộ phận khác.
Điều trị thoái hóa khớp
Điều trị thoái hóa khớp tập trung vào các triệu chứng. Phương pháp điều trị tốt nhất còn phụ thuộc phần lớn vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và vị trí của chúng.
Thông thường, thuốc không kê đơn (OTC), thay đổi lối sống và các biện pháp tập luyện tại nhà sẽ đủ để giúp bạn giảm đau, cứng khớp và sưng tấy.
Thuốc
Một số loại thuốc điều trị thoái hóa khớp khác nhau có thể giúp giảm đau ví dụ như:
- Thuốc uống giảm đau. Acetaminophen (Tylenol) và các loại thuốc giảm đau khác giúp giảm đau nhưng không giảm sưng phù.
- Thuốc giảm đau tại chỗ. Các thuốc này có sẵn dưới dạng kem, gel và miếng dán. Chúng giúp làm tê vùng khớp và có thể giảm đau, đặc biệt là đối với những cơn đau do thoái hóa khớp nhẹ.
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Ví dụ như ibuprofen (Advil, Motrin) và naproxen (Aleve, Naprosyn) giúp giảm sưng cũng như giảm đau.
- Thuốc corticoid. Các loại thuốc kê đơn này thường ở dạng uống, đôi khi có thể được tiêm trực tiếp vào khớp. Ví dụ bao gồm cortisone và triamcinolone acetonide (Kenalog-40, Zilretta).
- Cymbalta. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống trầm cảm duloxetine (Cymbalta) mà Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cũng đã phê duyệt để điều trị đau cơ xương.
Điều chỉnh cân nặng
Thừa cân có thể gây áp lực nặng cho khớp và gây đau, do vậy giảm cân sẽ giúp giảm các tình trạng này. Cân nặng vừa phải cũng có thể làm giảm nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe khác, chẳng hạn như bệnh tiểu đường và bệnh tim.
Ngủ đủ giấc
Cơ bắp được nghỉ ngơi có thể làm giảm sưng và viêm. Hãy dành thời gian chăm sóc bản thân và đừng vắt kiệt sức. Ngủ đủ giấc vào ban đêm cũng có thể giúp bạn kiểm soát cơn đau hiệu quả hơn.
Liệu pháp nóng và lạnh
Bạn có thể thử nghiệm liệu pháp nóng hoặc lạnh để giảm đau và cứng cơ. Chườm nóng hoặc lạnh lên các khớp bị đau trong 15 đến 20 phút, vài lần mỗi ngày.
Tập luyện
Hoạt động thể chất giúp tăng cường các cơ xung quanh khớp và có thể giúp giảm cứng khớp, vì vậy hãy cố gắng vận động cơ thể ít nhất 20 đến 30 phút hằng ngày. Bạn có thể chọn các hoạt động nhẹ nhàng, ít va chạm, chẳng hạn như đi bộ hoặc bơi lội . Ngoài ra thì thái cực quyền và yoga cũng có thể cải thiện tính linh hoạt của khớp và giúp giảm đau.
Tổng quan khi điều trị
Những phương pháp này có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.
Các biến chứng của thoái hóa khớp
Ai cũng biết rằng viêm khớp, bao gồm cả thoái hóa khớp có thể gây ra các biến chứng về thể chất. Ngoài ra nó còn gây ra các biến chứng về mặt cảm xúc.
Các biến chứng về thể chất bao gồm:
- Ngủ kém
- Tăng cân do đau hoặc hạn chế khả năng vận động
- Hoại tử xương, hoặc chết xương
- Tiêu mòn dây chằng và gân
- Đứt gãy chân tóc
- Chảy máu nội khớp hoặc gần khớp
Các biến chứng về cảm xúc bao gồm lo lắng và trầm cảm do mất chức năng.
Thoái hóa khớp và sụn
Sụn là một chất dẻo dai, đàn hồi, mềm hơn xương. Nhiệm vụ của nó là bảo vệ các đầu xương trong khớp, cho phép chúng di chuyển dễ dàng so với nhau.
Khi sụn bị vỡ, các bề mặt xương này trở nên rỗ và gồ ghề. Điều này có thể gây đau trong khớp và kích ứng các mô xung quanh. Sụn bị tổn thương không thể tự phục hồi vì nó không chứa bất kỳ mạch máu nào.
Khi sụn bị mài mòn hoàn toàn, bộ đệm mà nó cung cấp sẽ biến mất, cho phép tiếp xúc xương với xương. Tiếp xúc này có thể gây đau dữ dội và các triệu chứng khác liên quan đến thoái hóa khớp. Dưới đây là những điều bạn cần biết về sụn, khớp và thoái hóa khớp.
Thoái hóa khớp nghiêm trọng
Thoái hóa khớp là một tình trạng tiến triển với năm cấp độ từ 0 đến 4. Giai đoạn đầu tiên (0) là khớp bình thường. Giai đoạn 4 biểu hiện thoái hóa khớp nặng. Không phải ai bị thoái hóa khớp cũng sẽ chuyển sang giai đoạn 4. Tình trạng bệnh thường ổn định rất lâu trước khi đến giai đoạn này.
Những người bị thoái hóa khớp nặng có tình trạng tiêu sụn trên diện rộng hoặc hoàn toàn ở một hoặc nhiều khớp. Ma sát giữa xương trên xương liên quan đến điều này có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như:
- Tăng sưng và viêm. Lượng chất lỏng hoạt dịch trong khớp có thể tăng lên. Thông thường, chất lỏng này giúp giảm ma sát trong quá trình chuyển động. Tuy nhiên, với lượng lớn hơn, nó có thể gây sưng khớp. Các mảnh sụn bị vỡ cũng trôi trong chất lỏng hoạt dịch, làm tăng cảm giác đau và sưng.
- Tăng cảm giác đau. Bạn có thể cảm thấy đau khi hoạt động và cả khi nghỉ ngơi, cảm thấy mức độ đau tăng dần trong ngày, hoặc sưng khớp nhiều hơn nếu vận động nhiều trong ngày.
- Giảm phạm vi chuyển động. Do cứng khớp hoặc đau khớp nên không cử động được. Điều này có thể khiến bạn khó có thể thực hiện các hoạt động hàng ngày vốn bình thường có thể làm dễ dàng.
- Mất tính ổn định khớp. Các khớp của bạn có thể trở nên kém ổn định hơn. Ví dụ, nếu bị thoái hóa khớp gối nặng ở đầu gối, bạn có thể bị khóa vận động (đột ngột không cử động được) hoặc bị vênh (khi đầu gối duỗi ra). Việc xô lệch có thể gây ngã và chấn thương.
- Các triệu chứng khác. Khi khớp tiếp tục bị mòn, cũng có thể xảy ra yếu cơ , gai xương và biến dạng khớp.
Tổn thương khớp do thoái hóa khớp nặng không thể hồi phục nhưng điều trị có thể giúp giảm các triệu chứng.
Thoái hóa khớp và viêm khớp dạng thấp
Khớp bình thường, khớp thoái hóa và viêm khớp dạng thấp (nguồn: https://www.mayoclinic.org/)Thoái hóa khớp và viêm khớp dạng thấp (RA) có các triệu chứng giống nhau nhưng là 2 bệnh lý rất khác nhau. Thoái hóa khớp là một tình trạng thoái hóa, có nghĩa là nó tăng dần mức độ nghiêm trọng theo thời gian. Mặt khác, viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn.
Những người bị viêm khớp dạng thấp do hệ thống miễn dịch nhầm lẫn lớp lót mềm xung quanh khớp là mối đe dọa cho cơ thể, khiến cơ thể tấn công khu vực đó. Lớp niêm mạc mềm này có chứa chất lỏng hoạt dịch, được gọi là màng hoạt dịch. Khi hệ thống miễn dịch khởi động cuộc tấn công của nó, chất lỏng tích tụ trong khớp thoát ra, gây ra cứng, đau, sưng và viêm.
Nếu bạn không chắc mình mắc phải dạng thoái hóa khớp nào, tốt nhất nên trao đổi với bác sĩ.
Chẩn đoán thoái hóa khớp
Thoái hóa khớp là một bệnh thường tiến triển chậm. Có thể khó chẩn đoán cho đến khi nó bắt đầu gây ra các triệu chứng đau đớn hoặc suy nhược cơ thể. Thoái hóa khớp sớm thường được chẩn đoán sau một tai nạn hoặc sự cố khác gây gãy xương cần đến chụp X-quang.
Ngoài chụp X-quang, bác sĩ có thể sử dụng MRI để chẩn đoán thoái hóa khớp. Xét nghiệm hình ảnh này sử dụng sóng vô tuyến và từ trường để tạo ra hình ảnh của xương và mô mềm.
Các xét nghiệm chẩn đoán khác bao gồm xét nghiệm máu để loại trừ các tình trạng khác gây đau khớp, chẳng hạn như RA. Phân tích chất hoạt dịch cũng có thể giúp xác định xem nguyên nhân đến từ bệnh gút hay nhiễm trùng.
Các bài tập cho bệnh thoái hóa khớp
Các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng có thể rất hữu ích nếu bạn bị thoái hóa khớp, đặc biệt là đối với tình trạng cứng hoặc đau ở đầu gối, hông hoặc lưng. Kéo giãn có thể giúp cải thiện khả năng vận động và phạm vi chuyển động.
Như với bất kỳ kế hoạch tập thể dục nào, hãy cho bác sĩ biết trước khi bắt đầu, để đảm bảo rằng đó là cách hành động phù hợp với bạn. Nếu các bài tập kéo căng được bác sĩ đồng ý, hãy thử các bài tập hông.
Các biện pháp tự nhiên cho bệnh thoái hóa khớp
Các phương pháp điều trị thay thế và thực phẩm bổ sung có thể giúp giảm các triệu chứng như viêm và đau khớp. Một số chất bổ sung hoặc thảo mộc có thể kể đến như:
Các lựa chọn điều trị thay thế khác bao gồm:
- Châm cứu
- Vật lý trị liệu
- Liệu pháp xoa bóp
Các biện pháp khác ví dụ như tắm muối Epsom, chườm nóng hoặc lạnh cũng hữu ích.
Nói chuyện với bác sĩ về bất kỳ loại thảo mộc hoặc chất bổ sung nào mà bạn đang cân nhắc trước khi sử dụng chúng. Điều này sẽ giúp đảm bảo rằng chúng an toàn, hiệu quả và không ảnh hưởng đến các loại thuốc khác mà bạn đang dùng.
Chế độ ăn cho người bệnh thoái hóa khớp
Không có gì là hại khi ăn một chế độ ăn uống bổ dưỡng. Và nếu bạn bị thoái hóa khớp, chế độ ăn uống và dinh dưỡng là đặc biệt quan trọng.
Trước hết, bạn sẽ cần giữ trọng lượng của mình ở mức vừa phải để giảm áp lực không cần thiết lên khớp.
Một đánh giá nghiên cứu năm 2020 cũng cho thấy rằng một số loại thoái hóa khớp, chẳng hạn như thoái hóa khớp gối phản ứng tích cực với chế độ ăn nhiều flavonoid (chất dinh dưỡng được tìm thấy trong trái cây và rau quả).
Các chất chống oxy hóa được tìm thấy trong nhiều loại trái cây và rau quả cũng có thể giúp chống lại các gốc tự do tạo ra bởi viêm nhiễm. Gốc tự do là các phân tử có thể gây tổn thương tế bào.
Một chế độ ăn uống chất lượng tốt có thể giúp giảm các triệu chứng thoái hóa khớp bằng cách giảm viêm và sưng tấy. Ăn những thực phẩm chứa nhiều chất sau đây có thể rất có lợi:
- Vitamin C
- Vitamin D
- Beta caroten
- Axit béo omega-3
Tăng cường ăn các loại thực phẩm có đặc tính chống viêm cũng sẽ hữu ích.
Thoái hóa khớp bàn tay
Thoái hóa khớp có thể ảnh hưởng đến một hoặc một số vùng trên bàn tay của bạn. Những khu vực thường xuất hiện là:
- Khớp gian đốt ngón tay xa (là khớp gần móng nhất)
- Khớp gian đốt ngón tay gần (là khớp giữa của mỗi ngón tay)
- Khớp nối giữa ngón tay cái và cổ tay
- Cổ tay
Các khớp bị ảnh hưởng quyết định phần lớn các triệu chứng xảy ra, ví dụ như:
- Cứng khớp
- Đau
- Sưng tấy
- Đỏ
- Yếu cơ, xương
- Khó cử động ngón tay
- Giảm phạm vi chuyển động
- Tiếng răng rắc khi cử động ngón tay
- Khó nắm hoặc giữ vào đồ vật
Phụ nữ dễ bị thoái hóa khớp ở bàn tay hơn nam giới và thường phát triển ở độ tuổi trẻ hơn. Thoái hóa khớp tay có thể có tác động lớn đến khả năng làm các công việc liên quan đến cuộc sống hàng ngày của bạn. Tuy nhiên, các phương pháp điều trị từ thay đổi lối sống đến phẫu thuật có thể hữu ích.
Thoái hóa khớp hông
Thoái hóa khớp có thể xảy ra ở một hoặc cả hai hông. Do vậy, nó khác với viêm khớp dạng thấp (thường xảy ra ở cả hai hông cùng một lúc).
Thoái hóa khớp háng là một tình trạng thoái hóa từ từ. Nhiều người nhận thấy rằng họ có thể kiểm soát các triệu chứng của mình trong nhiều năm bằng cách sử dụng thuốc, tập thể dục và vật lý trị liệu. Các dụng cụ hỗ trợ như gậy cũng có thể giúp ích.
Nếu tình trạng tồi tệ hơn, tiêm steroid, các loại thuốc khác hoặc phẫu thuật có thể giúp giảm bớt. Các liệu pháp thay thế cũng có thể hữu ích và các công nghệ mới đang được triển khai.
Thoái hóa khớp gối
Giống như thoái hóa khớp háng, thoái hóa khớp gối có thể xảy ra ở một hoặc cả hai đầu gối. Tuổi tác, di truyền và chấn thương đầu gối đều có thể đóng một vai trò trong bệnh thoái hóa khớp gối.
Các vận động viên chỉ tập trung vào một môn thể thao liên quan đến chuyển động nhiều, lặp đi lặp lại, chẳng hạn như chạy hoặc quần vợt, có thể tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp gối. Tương tự như vậy, nếu bạn chỉ tập trung cho một loại hoạt động có thể gây quá tải một số cơ, trong khi một số cơ khác lại không hề hoạt động.
Lạm dụng quá mức khiến khớp gối bị yếu và mất ổn định . Thay đổi các hoạt động của bạn sẽ giúp vận động các nhóm cơ khác nhau, khiến cho tất cả các cơ xung quanh đầu gối được tăng cường.
Điều trị thoái hóa khớp gối phụ thuộc vào giai đoạn của tình trạng bệnh
Nẹp đầu gối trong điều trị thoái hóa khớp
Mang nẹp quanh đầu gối có thể là một phương pháp điều trị không phẫu thuật tuyệt vời cho thoái hóa khớp gối vì nó giúp giảm sưng và áp lực cho vùng gối. Ngoài ra còn có thể tăng độ ổn định cho đầu gối của bạn bằng cách chuyển trọng lượng ra khỏi phần đầu gối bị tổn thương. Điều này cho phép khả năng di chuyển tốt hơn.
Có vài loại nẹp đầu gối khác nhau. Một số có thể được trang bị tùy chỉnh cho bạn, và những loại khác có sẵn thuốc giảm đau tại chỗ. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên thử nhiều loại nẹp khác nhau phù hợp với các hoạt động khác nhau.
Thoái hóa đốt sống cổ
Thoái hóa đốt sống cổ còn được gọi là thoái hóa khớp cổ. Theo học viện phẫu thuật chỉnh hình Hoa Kỳ, đó là một tình trạng liên quan đến tuổi tác ảnh hưởng đến hơn 85% những người trên 60 tuổi.
Các cột sống cổ nằm ở cổ và chứa các khớp cốt sống. Các khớp này giúp duy trì sự linh hoạt của cột sống, cho phép chuyển động đầy đủ. Khi sụn xung quanh các khớp xương bắt đầu mòn đi sẽ gây ra tình trạng thoái hóa đốt sống cổ.
Thoái hóa khớp cổ không phải lúc nào cũng gây ra triệu chứng. Nếu có, các triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng và bao gồm:
- Đau ở xương bả vai , xuống cánh tay hoặc ngón tay
- Yếu cơ
- Cứng cổ
- Nhức đầu , chủ yếu ở phía sau đầu
- Ngứa ran, tê ở cánh tay hoặc chân
Đôi khi, các triệu chứng nghiêm trọng hơn có thể xảy ra, chẳng hạn như đại tiện, tiểu tiện không tự chủ . Nếu bạn có những triệu chứng này, hãy đi khám ngay lập tức.
Thoái hóa khớp cột sống
Nếu bạn bị đau lưng thì có thể nghĩ đến tình trạng thoái hóa khớp cột sống. Tình trạng này ảnh hưởng đến các khớp mặt nằm khắp cột sống.
Tuổi tác và chấn thương cột sống đều là những yếu tố nguy cơ tiềm ẩn của thoái hóa khớp cột sống. Ngoài ra thì thừa cân, hoặc công việc đòi hỏi phải ngồi xổm hoặc ngồi lâu cũng có thể có nguy cơ cao hơn.
Các triệu chứng của thoái hóa khớp cột sống có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng. Chúng bao gồm:
- Cứng hoặc đau ở các khớp ở lưng
- Yếu, tê hoặc ngứa ran ở cánh tay, chân
- Giảm phạm vi chuyển động
Điều quan trọng là phải chú ý đến những triệu chứng này. Nếu không điều trị, thoái hóa khớp cột sống có thể trở nên nặng, gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn và tàn tật.
Phòng ngừa thoái hóa khớp
Có thể bạn đang có các yếu tố nguy cơ của thoái hóa khớp mà không thể thay đổi, chẳng hạn như di truyền và tuổi tác. Tuy nhiên, các yếu tố nguy cơ khác có thể được kiểm soát. Theo dõi chúng có thể giúp giảm nguy cơ thoái hóa khớp.
Các mẹo sau có thể giúp kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ:
- Bảo vệ cơ thể. Nếu bạn là một vận động viên hoặc một người thích tập thể dục, hãy quan tâm đến cơ thể của mình. Mang giày hay quần phù hợp để giảm tác động lên đầu gối. Ngoài ra, hãy chơi thay đổi các môn thể thao của bạn để tất cả các cơ được tập luyện, không chỉ vận động một vài cơ mỗi lần.
- Duy trì trọng lượng vừa phải. Giữ chỉ số khối cơ thể của bạn trong phạm vi phù hợp với chiều cao và giới tính.
- Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng. Ăn nhiều loại thực phẩm lành mạnh, tập trung vào trái cây và rau quả .
- Nghỉ ngơi đầy đủ. Cho cơ thể bạn nhiều cơ hội để nghỉ ngơi và ngủ.
Nếu bạn bị đái tháo đường, theo dõi lượng đường trong máu cũng có thể giúp kiểm soát nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp.
Tiên lượng bệnh thoái hóa khớp
Thoái hóa khớp là một tình trạng mạn tính không có cách chữa trị. Nhưng khi được điều trị, tiên lượng khá tích cực.
Đừng bỏ qua các triệu chứng đau khớp mạn tính và cứng khớp. Trao đổi với bác sĩ càng sớm, bạn càng có thể sớm nhận được chẩn đoán, bắt đầu điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống của mình.