Dị ứng thuốc: Nguyên nhân, triệu chứng, loại thuốc gây dị ứng phổ biến và điều trị

Video làm thế nào hạn chế nguy cơ dị ứng thuốc? 

Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu thêm nguyên nhân, triệu chứng, điều trị trong các trường hợp dị ứng thuốc.

Nguyên nhân gây dị ứng thuốc

Hệ thống miễn dịch giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài như vi rút, vi khuẩn, ký sinh trùng và các chất nguy hiểm khác. Khi bị dị ứng thuốc, hệ thống miễn dịch nhầm một loại thuốc xâm nhập vào cơ thể với một trong những tác nhân có hại này. Để đối phó với những gì được cho là một mối đe dọa, hệ thống miễn dịch bắt đầu tạo ra kháng thể. Kháng thể là những protein đặc biệt được lập trình để tấn công các tác nhân có hại. Trong trường hợp này, chúng tấn công thuốc.

Phản ứng miễn dịch này dẫn đến tăng tình trạng viêm, có thể gây ra các triệu chứng như phát ban, sốt hoặc khó thở. Đáp ứng miễn dịch có thể xảy ra ngay lần đầu tiên dùng thuốc hoặc có thể đến sau khi đã dùng thuốc nhiều lần mà không có vấn đề gì. 

Dị ứng thuốc có nguy hiểm không?

Sốc phản vệ với các triệu chứng nặng như nhịp tim không đều, khó thở, phù nề…có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. (nguồn: bestlifeonline.com)

Không phải lúc nào dị ứng thuốc cũng gây nguy hiểm. Các triệu chứng của dị ứng thuốc có thể rất nhẹ nên người mắc khó nhận thấy. Bạn có thể không gặp gì khác hơn là phát ban nhẹ.

Tuy nhiên, dị ứng thuốc nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng. Nó có thể gây ra sốc phản vệ. Đây là một phản ứng toàn thân đột ngột, đe dọa đến tính mạng với một loại thuốc hoặc chất gây dị ứng khác. Sốc phản vệ có thể xảy ra vài phút sau khi dùng thuốc. Trong một số trường hợp, nó có thể xảy ra trong vòng 12 giờ sau khi dùng thuốc. Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Nhịp tim không đều
• Khó thở
• Phù nề
• Bất tỉnh

Sốc phản vệ có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào kể trên khi dùng thuốc, hãy gọi hoặc đến phòng cấp cứu gần nhất.

Phản ứng giống như dị ứng

Một số loại thuốc có thể gây ra phản ứng kiểu phản vệ ngay lần đầu tiên sử dụng. Các loại thuốc có thể gây ra phản ứng tương tự như phản vệ bao gồm:

• Morphin
• Một số loại thuốc hóa trị liệu
• Thuốc cản quang được sử dụng trong chụp X-quang, CT

Loại phản ứng này thường không liên quan đến hệ thống miễn dịch và không phải là một dạng dị ứng thực sự. Tuy nhiên, các triệu chứng và cách điều trị cũng giống như phản vệ thực sự và nó cũng nguy hiểm không kém. 

Thuốc nào gây dị ứng thuốc nhiều nhất?

Penicilin là một trong các loại thuốc có khả năng gây dị ứng thuốc cao nhất. (nguồn: infobioquimica.com)

Một số loại thuốc nhất định có xu hướng gây ra nhiều phản ứng dị ứng hơn những loại thuốc khác, như:

• Thuốc kháng sinh như penicillin và kháng sinh sulfa như sulfamethoxazole-trimethoprim
• Aspirin
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID), như ibuprofen
• Thuốc chống co giật như carbamazepine và lamotrigine
• Thuốc kháng thể đơn dòng như trastuzumab và ibritumomab tiuxetan
• Thuốc hóa trị như paclitaxel, docetaxel và procarbazine 

Sự khác biệt giữa tác dụng phụ và dị ứng thuốc 

Dị ứng thuốc chỉ ảnh hưởng đến một số người nhất định. Dị ứng luôn liên quan đến hệ thống miễn dịch và gây ra những tác động tiêu cực.

Tuy nhiên, một tác dụng phụ có thể xảy ra ở bất kỳ người nào dùng thuốc. Ngoài ra, tác dụng phụ của thuốc thường không liên quan đến hệ thống miễn dịch. Tác dụng phụ là bất kỳ tác dụng nào của thuốc – tiêu cực hoặc tích cực – mà không liên quan đến tác dụng chính của thuốc. Ví dụ: aspirin được sử dụng để giảm đau, hạ sốt, chống viêm nhưng thường gây ra tác dụng phụ có hại là đau dạ dày, loét tiêu hóa. Tuy nhiên, aspirin cũng có tác dụng phụ có ích là giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ. Paracetamol cũng được sử dụng để giảm đau, hạ sốt, chống viêm nhưng cũng có thể gây tổn thương gan. Và nitroglycerin, được sử dụng để mở rộng mạch máu và cải thiện lưu lượng máu, có thể cải thiện chức năng tâm thần như một tác dụng phụ.

Điều trị dị ứng thuốc

Corticoid có thể giúp làm giảm các triệu chứng nghiêm trọng của dị ứng thuốc như phù nề gây khó thở. 

(nguồn: usada.org)

Điều trị dị ứng thuốc tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nó. Với một phản ứng dị ứng thuốc nghiêm trọng, bạn có thể cần phải tránh hoàn toàn loại thuốc đó. Bác sĩ sẽ cố gắng thay thế thuốc gây dị ứng bằng một loại thuốc khác mà bạn không bị dị ứng.

Nếu có phản ứng dị ứng nhẹ với thuốc, bác sĩ vẫn có thể kê đơn thuốc đó cho bạn. Nhưng họ cũng có thể kê một loại thuốc khác để giúp kiểm soát phản ứng dị ứng của bạn. Có một số loại thuốc có thể giúp ngăn chặn phản ứng miễn dịch và giảm các triệu chứng, bao gồm:

Thuốc kháng histamine

Cơ thể tạo ra histamine khi cho rằng một chất là có hại (như chất gây dị ứng). Việc giải phóng histamine có thể gây ra các triệu chứng dị ứng như sưng, ngứa hoặc kích ứng. Thuốc kháng histamine ngăn chặn việc sản xuất histamine và có thể giúp làm dịu các triệu chứng của phản ứng dị ứng. Thuốc kháng histamine có dạng viên uống, thuốc nhỏ mắt, kem bôi và thuốc xịt mũi.

Corticoid

Dị ứng thuốc có thể gây phù nề đường hô hấp và các triệu chứng nghiêm trọng khác. Corticoid giúp giảm quá trình viêm là nguyên nhân dẫn đến những vấn đề này. Corticoid có dạng viên uống, thuốc xịt mũi, thuốc nhỏ mắt và kem. Chúng cũng có dạng bột hoặc chất lỏng để sử dụng trong ống hít và chất lỏng để tiêm hoặc sử dụng trong máy khí dung.

Thuốc giãn phế quản

Nếu dị ứng thuốc gây ra thở khò khè hoặc ho, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc giãn phế quản. Thuốc này sẽ giúp mở đường thở và giúp thở dễ dàng hơn. Thuốc giãn phế quản có dạng lỏng và dạng bột để sử dụng trong ống hít hoặc máy khí dung.

Tiên lượng lâu dài cho một người bị dị ứng thuốc

Hệ thống miễn dịch có thể thay đổi theo thời gian. Có thể tình trạng dị ứng sẽ yếu đi, hết hoặc trở nên tồi tệ hơn. Vì vậy, điều quan trọng là luôn làm theo hướng dẫn của bác sĩ về cách kiểm soát thuốc. Nếu bác sĩ bảo bạn tránh dùng loại thuốc nhất định hoặc các loại thuốc tương tự, hãy làm như vậy. 

Kết luận

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của dị ứng thuốc hoặc bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào do thuốc, hãy trao đổi với bác sĩ ngay lập tức.

Nếu bạn biết rằng mình bị dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào, hãy thực hiện các bước sau:

• Đảm bảo nói với tất cả bác sĩ khám cho bạn, bao gồm cả nha sĩ và bất kỳ nhân viên y tế nào có thể kê đơn thuốc.
• Cân nhắc việc mang theo thẻ hoặc đeo một chiếc vòng tay/vòng cổ để giúp mọi người xác định bạn bị dị ứng thuốc. Trong trường hợp khẩn cấp, thông tin này có thể hữu ích.

Hỏi bác sĩ bất kỳ vấn đề nào liên quan đến bệnh mà bạn chưa rõ, ví dụ như:

• Nếu dùng loại thuốc này, trong trường hợp bị dị ứng thì có thể có triệu chứng gì?
• Nếu bị dị ứng thuốc thì có những loại thuốc nào khác mà tôi cũng nên tránh không?
• Tôi có nên chuẩn bị sẵn loại thuốc nào đề phòng trường hợp bị phản ứng dị ứng không?

Xem thêm:

• Dị ứng hải sản: Các loại, triệu chứng, chẩn đoán và phòng ngừa
• Dị ứng với động vật có vỏ: Triệu chứng, điều trị, chẩn đoán, phòng ngừa
• Dị ứng ở trẻ em và thanh thiếu niên
• Dị ứng đạm sữa bò là gì? Và các lựa chọn thay thế
• Dị ứng sữa và những điều cần biết