Video: Nguyên nhân gây trầm cảm sau sinh là gì?
Mặc dù một số triệu chứng có vẻ giống nhau, nhưng trầm cảm sau sinh lại khác với hội chứng “baby blues”.
Chứng trầm cảm sau sinh có tác động mạnh hơn rất nhiều và kéo dài hơn. Trầm cảm sau sinh theo sau khoảng 15% các ca sinh, ở cả nhóm những người lần đầu làm mẹ và những người đã từng sinh con. Bệnh có thể gây ra thay đổi tâm trạng nghiêm trọng, kiệt sức và cảm giác tuyệt vọng. Cường độ của những cảm giác đó có thể gây khó khăn cho việc chăm sóc em bé hoặc bản thân người mẹ.
Không nên xem nhẹ chứng trầm cảm sau sinh. Đây là một rối loạn nghiêm trọng, nhưng có thể được khắc phục bằng cách điều trị.
Triệu chứng của trầm cảm sau sinh
Bạn có thể cảm thấy mất kết nối với con và tự hỏi tại sao mình không ngập tràn niềm vui như đã nghĩ(nguồn: scientificamerican.com)Mặc dù cảm thấy ủ rũ hoặc mệt mỏi sau khi sinh con là điều bình thường, nhưng trầm cảm sau sinh còn vượt xa hơn thế. Các triệu chứng rất nghiêm trọng và có thể cản trở khả năng hoạt động của bạn.
Các triệu chứng của trầm cảm sau sinh khác nhau ở mỗi người và thậm chí hàng ngày. Nếu bị trầm cảm sau sinh, rất có thể bạn đã quen thuộc với một số tình trạng sau:
- Cảm thấy buồn hoặc khóc rất nhiều, ngay cả khi không biết tại sao.
- Kiệt sức, nhưng không thể ngủ.
- Ngủ quá nhiều.
- Không thể ngừng ăn hoặc hoàn toàn không hứng thú với thức ăn.
- Bị nhiều chứng đau nhức không rõ nguyên nhân, hoặc bệnh tật.
- Không biết tại sao mình lại cáu kỉnh, lo lắng hoặc tức giận.
- Tâm trạng thay đổi đột ngột và không có dấu hiệu báo trước.
- Cảm thấy mất kiểm soát.
- Gặp khó khăn trong việc ghi nhớ mọi thứ.
- Không thể tập trung hoặc đưa ra các quyết định đơn giản.
- Không có hứng thú với những thứ từng thích.
- Cảm thấy mất kết nối với con và tự hỏi tại sao mình không ngập tràn niềm vui như đã nghĩ.
- Mọi thứ đều cảm thấy choáng ngợp và vô vọng.
- Cảm thấy vô giá trị và tội lỗi về cảm xúc của mình.
- Cảm thấy mình không thể mở lòng với bất kỳ ai vì lo lắng họ sẽ nghĩ bạn là một người mẹ tồi hoặc sẽ mang em bé đi.
- Muốn thoát khỏi mọi người và mọi thứ.
- Có những suy nghĩ thâm độc về việc làm hại bản thân hoặc em bé.
Bạn bè và gia đình có thể nhận thấy rằng bạn đang xa lánh họ và rút khỏi các hoạt động xã hội hoặc bạn không giống như chính mình.
Các triệu chứng rất có thể bắt đầu trong vòng vài tuần sau khi sinh. Đôi khi, trầm cảm sau sinh không xuất hiện cho đến nhiều tháng sau đó. Các triệu chứng có thể thuyên giảm trong 1 - 2 ngày và sau đó trở lại. Nếu không điều trị, các triệu chứng có thể tiếp tục xấu đi.
Điều trị trầm cảm sau sinh
Nếu bạn có các triệu chứng của trầm cảm sau sinh, bạn nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để có thể bắt đầu điều trị.
Có 2 phương pháp điều trị trầm cảm sau sinh chính là dùng thuốc và trị liệu. Một trong hai có thể được sử dụng độc lập, nhưng khi được sử dụng cùng nhau có thể mang lại hiệu quả cao hơn. Điều quan trọng nữa là phải thực hiện một số lựa chọn lành mạnh trong thói quen hàng ngày của mình.
Có thể mất một vài lần thử để tìm ra phương pháp điều trị phù hợp. Giữ liên lạc và cởi mở với bác sĩ của bạn.
Thuốc
Thuốc chống trầm cảm có ảnh hưởng trực tiếp đến não bộ bằng cách làm thay đổi các chất hóa học điều chỉnh tâm trạng.(nguồn: phillyvoice.com)
Thuốc chống trầm cảm có ảnh hưởng trực tiếp đến não bộ bằng cách làm thay đổi các chất hóa học điều chỉnh tâm trạng. Tuy nhiên, thuốc chống trầm cảm sẽ không hoạt động ngay lập tức. Có thể mất vài tuần dùng thuốc trước khi bạn nhận thấy sự khác biệt trong tâm trạng của mình.
Một số người bị tác dụng phụ khi dùng thuốc chống trầm cảm, có thể bao gồm mệt mỏi, giảm ham muốn tình dục và chóng mặt. Nếu các tác dụng phụ dường như đang làm cho các triệu chứng tồi tệ hơn, hãy nói với bác sĩ ngay lập tức.
Một số loại thuốc chống trầm cảm có thể an toàn nếu bạn đang cho con bú, nhưng những loại khác có thể không. Hãy chắc chắn nói với bác sĩ nếu bạn cho con bú.
Nếu mức độ estrogen của bạn thấp, bác sĩ có thể đề nghị liệu pháp hormone.
Trị liệu
Bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần khác có thể tư vấn cho bạn. Liệu pháp có thể giúp bạn hiểu rõ những suy nghĩ phá hoại và đưa ra các chiến lược để vượt qua chúng.
Tự chăm sóc bản thân
Thực hiện phương pháp điều trị này có thể khó hơn một chút so với tên gọi của nó. Tự chăm sóc bản thân có nghĩa là hãy để bạn được nghỉ ngơi, khoan dung với chính bản thân mình.
Bạn không nên cố gắng gánh vác nhiều trách nhiệm hơn khả năng của mình. Những người khác có thể không biết bạn cần gì, vì vậy điều quan trọng là phải nói cho họ biết. Hãy dành chút thời gian cho bản thân, nhưng đừng tự cô lập mình. Cân nhắc tham gia một nhóm hỗ trợ dành cho những bà mẹ mới sinh.
Rượu là một chất gây trầm cảm, vì vậy nên tránh xa nó. Thay vào đó, hãy cho cơ thể mọi cơ hội để chữa lành. Thực hiện một chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục mỗi ngày, ngay cả khi chỉ là đi bộ quanh khu phố.
Việc điều trị giúp hầu hết phụ nữ mắc bệnh cảm thấy tốt hơn trong vòng 6 tháng, mặc dù có thể mất nhiều thời gian hơn.
Phương pháp tự nhiên cho trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh là nghiêm trọng và không nên cố gắng điều trị mà không có ý kiến của bác sĩ.
Cùng với điều trị y tế, các biện pháp tự nhiên như tập thể dục và ngủ đủ giấc có thể giúp cải thiện các triệu chứng. Mát-xa, thiền và các phương pháp thực hành chánh niệm khác có thể giúp bạn cảm thấy tốt hơn. Duy trì chế độ ăn nhiều chất dinh dưỡng nhưng ít thực phẩm chế biến sẵn. Nếu không nhận được các chất dinh dưỡng cần thiết trong chế độ ăn uống của mình, hãy yêu cầu bác sĩ giới thiệu các loại chế phẩm bổ sung phù hợp.
Chế phẩm bổ sung
Các biện pháp thảo dược có thể hấp dẫn. Tuy nhiên, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) không quản lý chế phẩm bổ sung giống như cách quản lý thuốc. FDA giám sát các chất bổ sung để đảm bảo an toàn, nhưng không đánh giá tính hợp lệ của các tuyên bố về sức khỏe.
Ngoài ra, các chất bổ sung tự nhiên vẫn có thể tương tác với thuốc và gây ra các vấn đề. Nói với bác sĩ hoặc dược sĩ về tất cả các chất bổ sung bạn dùng và với số lượng bao nhiêu, ngay cả khi chúng có vẻ vô hại. Nhiều thứ bạn ăn vào có thể đi vào sữa mẹ, đó là một lý do khác để thông báo cho bác sĩ.
St. John’s wort là loại thảo mộc mà một số người sử dụng để điều trị chứng trầm cảm. Nhưng chưa có đủ nghiên cứu để biết liệu chất bổ sung này có an toàn để điều trị chứng trầm cảm sau sinh hay không.
Có một số bằng chứng cho thấy việc thiếu axit béo omega-3 có thể liên quan đến chứng trầm cảm sau sinh. Tuy nhiên, vẫn chưa có đủ nghiên cứu để biết liệu bổ sung omega-3 có cải thiện các triệu chứng trầm cảm hay không.
Nguyên nhân gây ra chứng trầm cảm sau sinh
Video: Nguyên nhân gây trầm cảm sau sinh là gì?
Nguyên nhân chính xác không rõ ràng, nhưng có một số yếu tố có thể góp phần gây ra chứng trầm cảm sau sinh. Trầm cảm sau sinh có thể được kích hoạt bởi sự kết hợp của những thay đổi về thể chất và những tác nhân gây căng thẳng về cảm xúc.
Các yếu tố về thể chất
Thiếu ngủ làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh. (nguồn: merakilane.com)Một trong những thay đổi thể chất lớn nhất sau khi sinh con liên quan đến hormone. Khi bạn đang mang thai, mức độ estrogen và progesterone cao hơn bình thường. Trong vòng vài giờ sau khi sinh, lượng hormone giảm trở lại trạng thái cũ. Sự thay đổi đột ngột này có thể dẫn đến trầm cảm.
Một số yếu tố thể chất khác có thể bao gồm:
- Nồng độ hormone tuyến giáp thấp
- Thiếu ngủ
- Chế độ ăn uống không đầy đủ
- Bệnh lý nền
- Lạm dụng ma túy và rượu
Các yếu tố cảm xúc
Bạn có nhiều khả năng bị trầm cảm sau sinh nếu trước đây từng bị rối loạn tâm trạng hoặc nếu rối loạn tâm trạng xuất hiện trong gia đình bạn.
Các yếu tố gây căng thẳng cảm xúc có thể bao gồm:
- Ly hôn gần đây hoặc người thân qua đời
- Bạn hoặc con bạn gặp vấn đề sức khỏe nghiêm trọng
- Cách ly xã hội
- Gánh nặng tài chính
- Thiếu sự hỗ trợ
Một số sự thật và thống kê về trầm cảm sau sinh
Trầm cảm so với hội chứng “baby blues”
Khoảng 80% các bà mẹ có hội chứng “baby blues” trong những tuần sau khi sinh con. Ngược lại, một nghiên cứu quy mô lớn năm 2013 cho thấy chỉ 14% các bà mẹ được sàng lọc mắc chứng trầm cảm. Trong số những phụ nữ đó thì 19,3% nghĩ về việc làm hại bản thân và 22,6% trước đó đã từng mắc chứng rối loạn lưỡng cực chưa được chẩn đoán.
Các yếu tố nguy cơ
Nghiên cứu trên cho thấy những phụ nữ bị trầm cảm thường có các yếu tố nguy cơ như:
- Trẻ hơn
- Ít được giáo dục
- Người Mỹ gốc Phi
Khởi phát
Bằng cách thực hiện các chuyến thăm tại nhà hoặc phỏng vấn qua điện thoại với 973 phụ nữ, các tác giả của nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng:
- 26,5% bị trầm cảm trước khi mang thai
- 33,4% bắt đầu có các triệu chứng khi mang thai
- 40,1% nhận thấy các triệu chứng sau khi sinh con
Tìm sự giúp đỡ
Theo tổ chức phi lợi nhuận Postpartum Progress, chỉ có khoảng 15% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh nhận được sự trợ giúp của chuyên gia. Ngoài ra, con số này chỉ đại diện cho những phụ nữ đã từng sinh con. Chúng không bao gồm trầm cảm sau sinh ở những phụ nữ bị sẩy thai hoặc những người có thai chết lưu. Điều đó có nghĩa là tỷ lệ mắc trầm cảm sau sinh thực tế có thể cao hơn chúng ta nghĩ.
Các số liệu thống kê khác
- Lo lắng sau sinh là phổ biến, ảnh hưởng đến hơn 1/6 phụ nữ sau khi sinh con. Ở những người lần đầu làm mẹ, tỷ lệ là 1/5.
- Tự tử được cho là lý do của khoảng 20% các ca tử vong sau sinh. Đây là nguyên nhân tử vong phổ biến thứ hai ở phụ nữ sau sinh.
- Rối loạn lưỡng cực sau sinh khá hiếm. Khoảng 1 - 3 trong số 100 phụ nữ sau sinh bị ảnh hưởng.
- Rối loạn tâm thần sau sinh rất hiếm, ảnh hưởng đến 1 - 2 trên 1.000 phụ nữ sau khi sinh con.
- Người ta ước tính rằng có tới 25% các ông bố bị trầm cảm trong năm đầu tiên sau sinh.
- Vượt xa năm đầu tiên sau sinh, một nghiên cứu năm 2010 cho thấy 39% các bà mẹ và 21% các ông bố đã từng bị trầm cảm khi con họ được 12 tuổi.
Tìm kiếm trợ giúp điều trị trầm cảm sau sinh
Trước tiên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ sản phụ khoa để giải quyết các triệu chứng cơ thể của bạn. Nếu bạn quan tâm, bác sĩ có thể giới thiệu đến một nhà trị liệu hoặc bác sĩ tâm lý.
Bạn có thể cảm thấy thoải mái hơn khi tiếp xúc với những người đã trải qua điều tương tự. Họ hiểu những gì bạn đang cảm thấy và có thể hỗ trợ cho bạn mà không phán xét. Cân nhắc tham gia một nhóm dành cho những bà mẹ mới sinh. Một số người trong số họ cũng có thể đang sống chung với trầm cảm, lo âu, hoặc trầm cảm sau sinh.
Lời khuyên để đối phó với chứng trầm cảm sau sinh
Sau khi hỏi ý kiến bác sĩ, bạn có thể làm một số điều khác để đối phó với chứng trầm cảm sau sinh.
Giao lưu
Nói chuyện với người mà bạn tin tưởng, bạn có thể nhận ra rằng mình không đơn độc và những người khác sẵn sàng lắng nghe. (nguồn: restaurant-hospitality.com)Bạn có thể bị cám dỗ để giữ cảm xúc cho riêng mình, đặc biệt nếu bạn là một người có hướng nội. Nhưng có thể hữu ích nếu nói chuyện với người mà bạn tin tưởng. Bạn có thể nhận ra rằng mình không đơn độc và những người khác sẵn sàng lắng nghe.
Chống lại sự cô lập
Hãy cố gắng duy trì các mối quan hệ thân thiết nhất của bạn. Điều đó có thể giúp bạn cảm thấy được kết nối. Nếu cảm thấy thoải mái trong môi trường nhóm, bạn có thể tham gia nhóm hỗ trợ trầm cảm hoặc nhóm dành riêng cho những người mới làm mẹ. Nếu bạn đã ngừng tham gia các hoạt động nhóm thú vị trước đây, hãy thử lại các hoạt động đó để xem có hữu ích không. Hoạt động nhóm có thể giúp bạn tập trung vào những việc khác và giảm bớt căng thẳng.
Cắt giảm công việc nhà
Nếu bạn không làm được việc nhà thì đừng làm. Sử dụng năng lượng để chăm sóc các nhu cầu cơ bản cho bạn và con. Nếu có thể, hãy tranh thủ sự giúp đỡ của gia đình và bạn bè.
Nghỉ ngơi và thư giãn
Cả cơ thể và tinh thần đều cần một giấc ngủ ngon. Nếu con bạn không ngủ trong thời gian dài, hãy nhờ người thay ca để có thể ngủ. Nếu bạn khó ngủ, hãy thử tắm nước nóng, đọc một cuốn sách hay hoặc bất cứ thứ gì giúp thư giãn. Thiền và xoa bóp có thể giúp giảm căng thẳng và giúp bạn dễ ngủ.
Thuốc trị trầm cảm sau sinh
Các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc
Paroxetine (Paxil), fluoxetine (Prozac) và sertraline (Zoloft) là những chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs). Chúng là thuốc chống trầm cảm được sử dụng phổ biến nhất. Những loại thuốc này ảnh hưởng đến serotonin, một chất hóa học trong não điều chỉnh tâm trạng. Nhìn chung, chúng có ít tác dụng phụ hơn các loại thuốc chống trầm cảm khác.
Thuốc chống trầm cảm không điển hình
Những loại thuốc chống trầm cảm mới hơn cũng nhắm vào một số chất dẫn truyền thần kinh trong não. Duloxetine (Cymbalta) và venlafaxine (Effexor) là những ví dụ về thuốc chống trầm cảm không điển hình.
Thuốc chống trầm cảm ba vòng và chất ức chế monoamine oxidase
Những loại thuốc chống trầm cảm cũ này ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh trong não, có xu hướng tạo ra các tác dụng phụ và thường không được kê đơn trừ khi tất cả các loại thuốc khác không có tác dụng.
Tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm và những lưu ý
Tất cả các loại thuốc chống trầm cảm đều có thể gây ra các tác dụng phụ, như:
- Khô miệng
- Buồn nôn
- Chóng mặt
- Nhức đầu
- Mất ngủ
- Bồn chồn
- Mệt mỏi
- Tăng cân
- Đổ mồ hôi
- Tiêu chảy
- Táo bón
- Giảm ham muốn tình dục
- Lo lắng
- Bị chấn động
Thuốc chống trầm cảm thường mất vài tuần để bắt đầu phát huy tác dụng, vì vậy cần phải có sự kiên nhẫn. Thuốc chống trầm cảm phải được uống theo đúng hướng dẫn của bác sĩ, không bỏ qua liều lượng. Bạn sẽ bắt đầu với liều nhỏ nhất, nhưng bác sĩ có thể tăng liều một chút tại một thời điểm nếu không hiệu quả. Có thể mất một số lần thử và đánh giá để tìm ra loại thuốc tốt nhất và liều lượng phù hợp cho bạn. Trong khi dùng thuốc chống trầm cảm, bạn cần phải đi khám bác sĩ thường xuyên.
Nếu đang dùng liều cao hoặc dùng thuốc chống trầm cảm trong một thời gian dài, bạn có thể phải giảm dần khi sẵn sàng dừng lại. Dừng đột ngột có thể làm tăng tác dụng phụ.
Liệu pháp hormone
Liệu pháp hormone có thể là một lựa chọn nếu mức độ estrogen giảm. Các tác dụng phụ của liệu pháp hormone có thể bao gồm:
- Thay đổi trọng lượng
- Đau hoặc căng vú
- Buồn nôn và nôn mửa
Liệu pháp hormone cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển một số bệnh ung thư.
Trước khi dùng bất kỳ loại thuốc hoặc liệu pháp hormone nào, hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đang cho con bú. Một số loại thuốc này có thể được truyền sang con qua sữa mẹ.
Trầm cảm nặng sau sinh
Nếu không được điều trị, chứng trầm cảm sau sinh có thể tiến triển nặng hơn, biểu hiện các triệu chứng như thịnh nộ, có hành động bạo lực, ảo giác, ảo tưởng…(nguồn: irishtimes.com)Nếu không được điều trị, chứng trầm cảm sau sinh có thể tiến triển nặng hơn. Điều này nguy hiểm nhất khi dẫn đến ý nghĩ làm hại bản thân hoặc người khác. Một khi những suy nghĩ này bắt đầu xuất hiện, sự can thiệp của y tế là cần thiết.
Các dấu hiệu trầm cảm nặng sau sinh bao gồm:
- Ảo giác hoặc nhìn, nghe, ngửi hoặc cảm thấy những thứ không thực sự ở đó
- Ảo tưởng hoặc có niềm tin phi lý, quá coi trọng những thứ tầm thường hoặc cảm thấy bị ngược đãi
- Mất phương hướng, nhầm lẫn và nói những điều vô nghĩa
- Hành vi kỳ lạ hoặc thất thường
- Thịnh nộ hoặc hành động bạo lực
- Ý nghĩ tự tử hoặc cố gắng tự tử
- Ý nghĩ làm hại con
Đây là tất cả các dấu hiệu cho thấy bạn cần được điều trị y tế khẩn cấp, có thể cần nhập viện. Trầm cảm nặng sau sinh có thể đe dọa đến tính mạng, nhưng có thể được điều trị thành công.
Các yếu tố nguy cơ dẫn đến trầm cảm sau sinh
Bất kỳ bà mẹ mới sinh nào cũng có thể mắc chứng trầm cảm sau sinh bất kể tuổi tác, dân tộc, hoặc có bao nhiêu con. Sau đây là một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:
- Trầm cảm trước đây hoặc rối loạn tâm trạng khác
- Tiền sử gia đình bị trầm cảm
- Vấn đề sức khỏe nghiêm trọng
- Căng thẳng gần đây, chẳng hạn như ly hôn, cái chết hoặc bệnh nặng của một người thân yêu
- Mang thai ngoài ý muốn hoặc khó mang thai
- Sinh đôi, sinh ba hoặc sinh con bội số
- Sinh non hoặc có vấn đề về sức khỏe
- Đang ở trong một mối quan hệ lạm dụng
- Cô lập hoặc thiếu hỗ trợ tinh thần
- Chế độ ăn không đầy đủ dinh dưỡng
- Lạm dụng ma túy hoặc rượu
- Thiếu ngủ và kiệt sức
Nếu có một số yếu tố nguy cơ này, hãy nói chuyện với bác sĩ ngay khi nhận thấy các triệu chứng. Trầm cảm sau sinh có thể làm tăng nguy cơ lạm dụng chất kích thích hoặc gây hại cho bản thân hoặc con của bạn.
Phòng chống trầm cảm sau sinh
Để phòng ngừa tuyệt đối thì rất khó. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể khiến bạn dễ bị trầm cảm sau sinh, vì vậy hãy thực hiện một số cách để giảm nguy cơ mắc bệnh.
Thứ nhất, hãy chủ động. Trong khi mang thai, hãy nói với bác sĩ nếu:
- Bạn đã từng bị trầm cảm sau sinh trước đó
- Bạn đã từng bị trầm cảm nặng hoặc rối loạn tâm trạng khác
- Bạn hiện có các triệu chứng trầm cảm
Bác sĩ có thể đưa ra liệu pháp thích hợp và đưa ra các khuyến nghị trước cho bạn.
Bạn cũng có thể giảm nguy cơ mắc chứng trầm cảm sau sinh bằng cách làm theo những lời khuyên sau:
- Có hệ thống hỗ trợ bạn trước khi con được sinh ra.
- Lập kế hoạch hành động và viết ra giấy. Bao gồm thông tin liên hệ của bác sĩ, tổ chức hỗ trợ và thành viên gia đình hoặc bạn bè mà bạn có thể tâm sự.
- Có sự sắp xếp cho việc giữ trẻ tại nhà để bạn có thể nghỉ ngơi. Nếu các triệu chứng xuất hiện, bạn sẽ biết chính xác phải làm gì.
- Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cố gắng tập thể dục mỗi ngày.
- Đừng rút khỏi các hoạt động bạn yêu thích và cố gắng ngủ nhiều.
- Giữ liên lạc cởi mở với những người thân yêu.
Một thành viên mới trong nhà sẽ làm thay đổi sinh hoạt của cả gia đình. Bạn không cần phải trở nên hoàn hảo, vì vậy hãy tự tin vào bản thân mình. Báo cáo các triệu chứng cho bác sĩ ngay lập tức. Điều trị sớm có thể giúp bạn hồi phục nhanh hơn.
Rối loạn tâm thần sau sinh là gì?
Dạng trầm cảm sau sinh nặng nhất và rất hiếm là rối loạn tâm thần sau sinh, xảy ra thường là trong vài tuần đầu tiên sau khi sinh con. Rối loạn tâm thần sau sinh dễ xảy ra hơn nếu có tiền sử rối loạn tâm trạng.
Rối loạn tâm thần có nghĩa là người bệnh không còn liên hệ được với thực tế. Thông thường, rối loạn tâm thần sau sinh có liên quan đến rối loạn lưỡng cực.
Các triệu chứng sớm nhất là bồn chồn, cáu kỉnh và mất ngủ. Những điều này có thể dễ dàng bị coi là hội chứng “baby blues” hoặc thậm chí là thiếu ngủ.
Ảo giác và ảo tưởng cũng là những triệu chứng phổ biến bao gồm nhìn, nghe, ngửi và cảm nhận những thứ có vẻ như thật, nhưng không phải vậy. Ví dụ, có thể nghe thấy một giọng nói rằng mình đang làm hại em bé hoặc cảm thấy rằng da đang bò đầy bọ.
Ảo tưởng là những ý tưởng phi lý hoặc vĩ đại hoặc cảm giác bị ngược đãi mặc dù có bằng chứng ngược lại. Ví dụ, có thể tin rằng mọi người đang âm mưu chống lại mình. Ảo tưởng cũng có thể xoay quanh em bé mới sinh ra.
Các triệu chứng khác bao gồm:
- Nói nhảm vô nghĩa, nhầm lẫn và mất phương hướng
- Cảm giác giận dữ không có lý do rõ ràng
- Hành vi thất thường hoặc bạo lực, chẳng hạn như ném đồ đạc, đập phá đồ đạc và tấn công những người xung quanh
- Tâm trạng thay đổi nhanh chóng
- Lo lắng về cái chết có thể bao gồm ý nghĩ tự tử hoặc cố gắng tự sát
- Rối loạn ám ảnh cưỡng chế về con, chẳng hạn như đổ lỗi cho con về cảm giác của mình hoặc ước gì con sẽ biến mất
Rối loạn tâm thần sau sinh là một tình trạng khẩn cấp nghiêm trọng, đe dọa tính mạng. Nguy cơ làm tổn thương bản thân hoặc em bé là có thật. Nếu bạn hoặc người thân của bạn có những biểu hiện này sau khi sinh, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Rối loạn tâm thần sau sinh có thể điều trị được. Người bệnh thường yêu cầu nhập viện và dùng thuốc chống loạn thần.
Điều trị rối loạn tâm thần sau sinh
Có nhiều loại thuốc được sử dụng để điều trị rối loạn tâm thần, được sử dụng một mình hoặc kết hợp.(nguồn: independent.co.uk)
Một số loại thuốc được sử dụng để điều trị rối loạn tâm thần, được sử dụng một mình hoặc kết hợp. Bao gồm:
- Thuốc ổn định tâm trạng
- Thuốc chống trầm cảm
- Thuốc chống loạn thần
Những loại thuốc này có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và giữ cho người bệnh ổn định. Nếu không, một lựa chọn khác là liệu pháp sốc điện (electroconvulsive therapy - ECT). ECT sử dụng các dòng điện để kích hoạt các thay đổi hóa học trong não, thường được dung nạp tốt và có thể có hiệu quả trong việc điều trị chứng loạn thần sau sinh.
Khi đã ổn định, các bác sĩ có thể khuyên bệnh nhân nên tham khảo ý kiến của một nhà trị liệu. Việc điều trị sẽ tiếp tục ngay cả khi đã xuất viện. Khi bệnh nhân hồi phục, thuốc có thể cần một số điều chỉnh.
Nếu đồng thời mắc chứng lưỡng cực hoặc một chứng rối loạn sức khỏe tâm thần khác, thì cũng cần phải tiếp tục tuân theo kế hoạch điều trị cho vấn đề sức khỏe đó.
Lo lắng sau sinh
Lo lắng sau sinh ảnh hưởng đến hơn 1/6 phụ nữ sau khi sinh con. (nguồn: blogs.scientificamerican.com)Trầm cảm sau sinh được chú ý nhiều hơn, nhưng chứng lo lắng sau sinh lại phổ biến hơn. Lo lắng sau sinh ảnh hưởng đến hơn 1/6 phụ nữ sau khi sinh con.
Bạn cảm thấy hơi căng thẳng hoặc lo lắng khi có một em bé mới là điều bình thường. Nhưng đôi khi, những cảm giác đó trở nên quá mức gây cản trở cuộc sống hàng ngày.
Các triệu chứng thường gặp bao gồm các đợt tăng thông khí và các cơn hoảng sợ. Tăng thông khí xảy ra khi thở nhanh và sâu đến mức làm giảm nhanh lượng carbon dioxide trong cơ thể, khiến bạn cảm thấy như thể không thể thở được.
Các cơn hoảng sợ có thể bắt chước các triệu chứng của cơn đau tim. Các triệu chứng bao gồm:
- Nhịp tim đập thình thịch
- Tức ngực
- Đổ mồ hôi
- Khó thở
Các triệu chứng khác của lo lắng sau sinh bao gồm:
- Lo lắng quá mức, ngay cả về những vấn đề nhỏ nhặt
- Không thể ngủ vì lo lắng
- Giải quyết những vấn đề lặp đi lặp lại trong đầu, mặc dù chúng đã được giải quyết hoặc không quan trọng
- Kém tập trung do lo lắng
- Bảo vệ con quá mức do thường xuyên lo lắng về những gì có thể xảy ra
- Lo lắng hoặc tưởng tượng mình bị nhiều bệnh khác nhau
Lo lắng và trầm cảm có thể bị mắc cùng nhau, khiến bạn khó hiểu chuyện gì đang xảy ra nếu không có sự trợ giúp của bác sĩ.
Mặc dù lo lắng sau sinh có thể tự biến mất, nhưng cũng có thể trở nên trầm trọng hơn. Bạn nên trao đổi với bác sĩ. Lo lắng có thể được điều trị bằng thuốc và liệu pháp chống lo lắng.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế sau sinh
Bạn có thể muốn nuôi dạy con mình trong một môi trường lành mạnh và cảm thấy áp lực phải có mọi thứ hoàn hảo. Đó không phải là những suy nghĩ bất thường đối với một người mới làm mẹ. Nhưng áp lực đôi khi có thể phát triển thành rối loạn ám ảnh cưỡng chế (obsessive-compulsive disorder - OCD).
OCD sau sinh không phổ biến lắm, thường bắt đầu trong vòng 1 tuần kể từ ngày sinh. Khoảng 1 - 3% phụ nữ sau sinh mắc OCD.
Nỗi ám ảnh có thể là về bất cứ điều gì, nhưng có khả năng tập trung vào sự an toàn của em bé. Ví dụ: có thể lo lắng về việc con mình chết trong đêm hoặc sẽ đánh rơi chúng.
Nếu bị OCD sau sinh, bạn có thể có các hành vi nghi lễ liên quan đến những suy nghĩ đó. Đây là một vài ví dụ:
- Lặp đi lặp lại việc sắp xếp, dọn dẹp và ám ảnh về vi trùng có thể tiếp xúc với em bé
- Liên tục kiểm tra em bé vào ban đêm, mặc dù đã làm như vậy
- Cưỡng chế tinh thần, chẳng hạn như liên tục cầu nguyện cho sự an toàn của con
- Các nghi lễ như đếm hoặc chạm vào vật gì đó theo một cách nào đó, nghĩ rằng điều đó sẽ ngăn chặn những điều tồi tệ xảy ra
- Dành quá nhiều thời gian nghiên cứu sức khỏe của bản thân hoặc con
Bạn có thể không kiểm soát được những hành vi này. Nếu có các triệu chứng của OCD sau sinh không biến mất trong vòng vài tuần, hãy đến gặp bác sĩ. OCD sau sinh có thể được điều trị đơn thuần bằng liệu pháp hoặc bằng thuốc chống trầm cảm.
Trầm cảm sau sinh ở nam giới
(nguồn: irishtimes.com)Cũng như với những người mới làm mẹ, nam giới cũng có thể bị trầm cảm sau sinh. Các triệu chứng của bệnh trầm cảm tương tự nhau ở nam giới và nữ giới, nhưng có thể xuất hiện dần dần ở các ông bố, khiến khó nhận ra hơn.
Không có gì lạ khi những người mới làm cha thỉnh thoảng cũng trải qua “baby blues”. Cũng như với những người mới làm mẹ, những cảm giác này là bình thường ở nam giới và có xu hướng mất dần.
Tương tự như vậy, nam giới cũng có thể mắc trầm cảm sau sinh, được gọi là trầm cảm sau sinh của người bố.
Các triệu chứng và mức độ phổ biến
Các triệu chứng của bệnh trầm cảm tương tự nhau ở nam giới và nữ giới, nhưng có thể xuất hiện dần dần ở các ông bố, khiến khó nhận ra hơn. Các ông bố cũng không có các cuộc kiểm tra theo dõi với bác sĩ như các bà mẹ mới sinh, vì vậy bệnh trầm cảm có thể không được chú ý. Cũng có ít thông tin hơn và ít hệ thống hơn để giúp các ông bố đối phó với những cảm giác này.
Nam giới ít có khả năng báo cáo các triệu chứng của bệnh trầm cảm hơn, nhưng ước tính cho biết có tới 25% những người làm bố lần đầu có xu hướng lo lắng nhiều hơn trong những tuần sau khi sinh.
Nguyên nhân
Chưa có nhiều nghiên cứu về nguyên nhân gây ra trầm cảm sau sinh ở nam giới. Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng có thể liên quan đến những thay đổi trong testosterone và các mức độ hormone khác. Trầm cảm sau sinh ở nam giới cũng có thể liên quan đến thiếu ngủ, căng thẳng và những thay đổi trong gia đình khi có em bé.
Các yếu tố nguy cơ
Các ông bố có thể có nguy cơ bị trầm cảm sau sinh cao hơn nếu bạn đời của họ bị trầm cảm.
Một yếu tố nguy cơ khác là từng bị trầm cảm hoặc rối loạn tâm trạng khác. Nếu đúng như vậy, bạn nên nói chuyện với bác sĩ trước khi em bé được sinh ra. Đề cập đến bất kỳ dấu hiệu trầm cảm nào, dù nhỏ.
Điều trị
Các ông bố cũng nên cố gắng có được sự hỗ trợ, có thể liên quan đến việc sắp xếp việc chăm sóc trẻ em, tham gia một nhóm hỗ trợ trầm cảm hoặc dành thời gian đi chơi với bạn bè.
Và cũng giống như các bà mẹ, các ông bố cần duy trì một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục hàng ngày và nghỉ ngơi đầy đủ. Nếu các triệu chứng trầm cảm không rõ ràng hoặc nghiêm trọng thì nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.
Bệnh trầm cảm có thể được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm một mình hoặc kết hợp với các liệu pháp. Trong trường hợp cả bố và mẹ đều có dấu hiệu trầm cảm, tư vấn cặp đôi hoặc tư vấn gia đình có thể là những lựa chọn tốt.
Xem thêm:
- Tiền mãn kinh và trầm cảm: Yếu tố nguy cơ, triệu chứng và các biện pháp khắc phục tại nhà
- Trầm cảm khi mang thai: Dấu hiệu, yếu tố nguy cơ, ảnh hưởng thai nhi và lựa chọn điều trị
- Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh trầm cảm nhẹ, vừa và nặng
- Biểu hiện của bệnh trầm cảm nhẹ và cách vượt qua
- 8 dấu hiệu cảnh báo bệnh trầm cảm: từ nhẹ đến suy nghĩ tự tử