Buồng trứng, nhau thai và tuyến thượng thận sản xuất progesterone để điều chỉnh tình trạng của nội mạc tử cung - là lớp lót bên trong của tử cung.
Progesterone
Progesterone là một loại steroid và là một hormone. Nó có một số vai trò quan trọng, đặc biệt là trong hệ thống sinh sản.
Sau khi bắt đầu dậy thì, mỗi tháng buồng trứng giải phóng một quả trứng. Quá trình này được gọi là rụng trứng . Trứng di chuyển xuống ống dẫn trứng và nếu gặp tinh trùng, nó có thể được thụ tinh.
Hoàng thể là một tuyến nội tiết tạm thời, hình thành từ nang buồng trứng trống sau khi rụng trứng.
Hoàng thể trở thành nơi sản xuất progesterone chính cần thiết để duy trì thai kỳ ngay sau khi thụ tinh và làm tổ.
Nếu quá trình thụ tinh không xảy ra, hoàng thể bị phá vỡ, ít progesterone được sản xuất và nồng độ progesterone không đủ để duy trì sự phát triển của thành tử cung. Khi niêm mạc tử cung không còn được hỗ trợ bởi progesterone từ hoàng thể, lớp niêm mạc này bị phá vỡ, dẫn đến chảy máu kinh nguyệt.
Nếu sự thụ thai xảy ra, progesterone sẽ kích thích sự phát triển thêm của các mạch máu trong nội mạc tử cung và kích thích các tuyến trong nội mạc tử cung tiết ra các chất dinh dưỡng để nuôi dưỡng trứng đã thụ tinh.
Progesterone giúp chuẩn bị niêm mạc tử cung để trứng thụ tinh có thể làm tổ. Progesterone cũng giúp bảo tồn nội mạc tử cung trong suốt thai kỳ.
Sau khi thụ thai, nhau thai hình thành. Nhau thai bắt đầu tiết ra progesterone để bổ sung, thay thế vai trò của progesterone đã được tiết ra bởi hoàng thể.
Mức progesterone từ nhau thai vẫn cao trong thai kỳ. Điều này ngăn cản những quả trứng khác trưởng thành và thúc đẩy những thay đổi trong mô vú để chuẩn bị cho quá trình tiết sữa.
Nếu một người phụ nữ không rụng trứng, buồng trứng của họ không sản xuất progesterone. Đây được gọi là một vòng kinh không phóng noãn. Chu kỳ bị trễ thường diễn ra từ giữa những năm 30 tuổi trở đi và trở nên thường xuyên hơn khi đến thời kỳ mãn kinh.
Mức progesterone giảm liên tục ngay trước khi mãn kinh. Đây được cho là nguyên nhân chính gây ra các triệu chứng xung quanh thời kỳ mãn kinh.
Vai trò của progesterone
Progesterone di chuyển trong máu đến các mô - nơi có các thụ thể progesterone. Nó gắn với các thụ thể để tạo ra các tác động trong cơ thể.
Progesterone đóng một vai trò quan trọng trong thai kỳ. (Nguồn ảnh medicalnewstoday.com)Estrogen và progesterone chịu trách nhiệm giải phóng trứng từ buồng trứng trong quá trình rụng trứng.Progesterone sau đó có vai trò:
- Chuẩn bị niêm mạc tử cung để cho phép trứng đã thụ tinh làm tổ
- Duy trì nội mạc tử cung trong suốt thai kỳ
- Ngăn cản quá trình rụng trứng tiếp tục cho đến khi thai kỳ chấm dứt
- Ngăn cản sự thụ tinh của nhiều trứng cùng một lúc, mặc dù đôi khi có nhiều trứng được phóng thích
- Ngăn chặn các cơn co thắt ống dẫn trứng sau khi trứng đã di chuyển
- Đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của thai nhi trong thai kỳ
- Kích thích các mô vú để thúc đẩy tiết sữa và làm cho các tuyến sẵn sàng để sản xuất sữa
- Tăng cường các cơ thành chậu để chuẩn bị cho quá trình chuyển dạ
Trong trường hợp mất cân bằng nội tiết tố, hormon tổng hợp- progestin, có thể hữu ích.
Progestin
Progesterone xuất hiện tự nhiên trong cơ thể nhưng các phòng thí nghiệm cũng có thể sản xuất ra nó. Hormone steroid tổng hợp có đặc tính giống progesterone được gọi là progestin.
Progestin có sẵn dưới dạng viên nang, dạng gel âm đạo, que cấy, dụng cụ tử cung (IUD - intrauterine devices) và thuốc tiêm.
Sử dụng progestin trong:
- Kế hoạch sinh sản
- Liệu pháp thay thế hormone
- Rối loạn kinh nguyệt
- Chảy máu tử cung bất thường
- Vô kinh hoặc không có kinh
- Lạc nội mạc tử cung
- Tăng sản nội mạc tử cung
- Ung thư vú, thận, hoặc tử cung
- Thay đổi sự phát triển của tóc
- Thay đổi ham muốn tình dục
- Liệu pháp nội tiết tố chống ung thư
- Đau vú
- Ngăn ngừa sinh non
- Mụn
- Điều trị vô sinh, khi được sử dụng như một loại kem bôi
- Kích thích sản xuất sữa mẹ
Tác dụng phụ của progestin
Các tác dụng phụ của việc sử dụng progestin có thể bao gồm:
- Nhức đầu
- Căng hoặc đau vú
- Bụng khó chịu, nôn mửa, tiêu chảy và táo bón
- Thay đổi cảm giác thèm ăn
- Tăng cân
- Giữ nước
- Mệt mỏi
- Đau cơ, khớp hoặc xương
- Thay đổi tâm trạng và cáu kỉnh
- Quá đáng lo lắng
- Chảy nước mũi, hắt hơi và ho
- Tiết dịch âm đạo
- Vấn đề khi đi tiểu
Các tác dụng phụ không phổ biến nhưng có khả năng nghiêm trọng cần được thăm khám là:
- U cục ở vú
- Da vú bị lõm
- Tiết dịch trong suốt hoặc có máu từ núm vú
- Núm vú thụt
- Núm vú bị nứt hoặc bong vảy
- Phân màu đất sét
- Đau nửa đầu
- Chóng mặt nghiêm trọng
- Nói chậm hoặc nói khó
- Yếu hoặc tê bì chân tay
- Khó phối hợp động tác
- Khó thở
- Tim đập mạnh
- Đau nhói ở ngực
- Ho ra máu
- Chân bị sưng tấy
- Mất hoặc giảm thị lực
- Mắt lồi
- Nhìn đôi
- Chảy máu âm đạo bất ngờ
- Run tay không kiểm soát được
- Co giật
- Đau dạ dày
- Phiền muộn
- Nổi mề đay, phát ban trên da và ngứa
- Khó nuốt
- Sưng mặt, cổ họng, lưỡi, môi, mắt, bàn tay, bàn chân, mắt cá chân hoặc cẳng chân
- Khàn tiếng
Progestin không thích hợp cho những người có tiền sử mắc các bệnh sau đây (trừ khi họ đang sử dụng nó để điều trị tình trạng bệnh):
- Khối u gan
- Ung thư sinh dục
- Ung thư vú
- Bệnh động mạch nặng
- Chảy máu âm đạo chưa được chẩn đoán
- Rối loạn chuyển hóa porphyrin cấp tính
- Vàng da vô căn
- Ngứa nghiêm trọng xảy ra khi mang thai
- Bệnh pemphigoid xảy ra trong thời kỳ mang thai
Thuốc tránh thai
Thuốc tránh thai, còn được gọi thuốc tránh thai nội tiết, sử dụng progesterone.
Progestin được sử dụng trong thuốc tránh thai. (Nguồn ảnh medicalnewstoday.com)Thuốc kết hợp chứa cả estrogen và progestin.
Chúng có tác dụng:
- Ngăn ngừa rụng trứng
- Thay đổi niêm mạc tử cung để ngăn thai phát triển
- Làm đặc chất nhầy ở cổ tử cung để ngăn tinh trùng xâm nhập
Các phương pháp tránh thai nội tiết chỉ có progestin bao gồm thuốc uống, que cấy và tiêm.
Chúng có tác dụng:
- Ngăn chặn buồng trứng giải phóng trứng
- Làm đặc chất nhầy ở cổ tử cung để ngăn tinh trùng vào tử cung
Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ cảnh báo rằng hút thuốc lá làm tăng đáng kể nguy cơ mắc các tác dụng phụ nghiêm trọng ở những người sử dụng thuốc tránh thai. Họ khuyên những người hút thuốc không nên sử dụng thuốc tránh thai.
Liệu pháp hormone
Liệu pháp hormone (HT - Hormone therapy), trước đây được gọi là liệu pháp thay thế hormone (HRT - hormone replacement therapy), giúp khôi phục sự cân bằng của nội tiết tố nữ. HT có thể sử dụng progesterone, estrogen hoặc kết hợp. Nó có sẵn dưới dạng thuốc viên, thuốc xịt mũi, miếng dán, gel bôi da, thuốc tiêm, kem bôi âm đạo hoặc vòng đặt âm đạo.
HT có thể làm giảm các triệu chứng của tiền mãn kinh như:
- Nóng ran
- Khô âm đạo
- Đau khi giao hợp
- Tâm trạng lâng lâng
- Rối loạn giấc ngủ
- Lo lắng
- Giảm ham muốn tình dục
Ở một số phụ nữ, estrogen dẫn đến sự phát triển quá mức của nội mạc tử cung. Điều này có thể dẫn đến ung thư nội mạc tử cung. Liệu pháp kết hợp hormone estrogen và progestin có thể ngăn ngừa điều này.
Tuy nhiên, HT có thể có tác dụng phụ và làm tăng nguy cơ mắc một số tình trạng nghiêm trọng.
Các tác dụng phụ của HT bao gồm:
- Đầy hơi
- Đau vú
- Nhức đầu
- Tâm trạng lâng lâng
- Buồn nôn
- Giữ nước
Những người sử dụng HT có nguy cơ cao hơn bị:
- Các cục máu đông
- Ung thư vú
- Un g thư nội mạc tử cung
- Bệnh tim
- Huyết khối tĩnh mạch sâu
- Đột quỵ
- Bệnh túi mật
FDA khuyến cáo sử dụng HT ở liều thấp nhất có thể trong thời gian ngắn nhất để đạt được mục tiêu điều trị.
Phụ nữ sử dụng hoặc đang cân nhắc sử dụng liệu pháp hormone nên bàn luận những lợi ích và nguy cơ có thể có với bác sĩ.
Nồng độ progesterone bình thường
Nồng độ progesterone tương đối thấp trước khi rụng trứng và chúng thường tăng lên khi trứng được phóng thích từ buồng trứng. Nồng độ tăng lên trong vài ngày và tiếp tục tăng nếu xảy ra mang thai hoặc giảm để bắt đầu kinh nguyệt.
Nếu nồng độ progesterone không tăng và giảm hàng tháng, nó có thể cho thấy vấn đề về rụng trứng, kinh nguyệt hoặc cả hai và đây có thể là nguyên nhân gây vô sinh.
Những phụ nữ mang đa thai, nghĩa là sinh đôi, sinh ba, v.v., thường có mức progesterone tự nhiên cao hơn những người sinh một con.
Xét nghiệm máu có thể được sử dụng để đo nồng độ progesterone. Kết quả có thể giúp xác định nguyên nhân gây vô sinh, theo dõi sự rụng trứng, giúp chẩn đoán thai ngoài tử cung, theo dõi sức khỏe thai kỳ hoặc hỗ trợ chẩn đoán chảy máu tử cung bất thường.
Tại sao nồng độ progesterone giảm?
Nồng độ progesterone có thể giảm do:
- Nhiễm độc máu hoặc tiền sản giật vào cuối thai kỳ
- Suy giảm chức năng của buồng trứng
- Mất kinh
- Mang thai ngoài tử cung
- Sẩy thai
Tại sao mức progesterone tăng?
Những lý do khiến mức progesterone tăng cao có thể bao gồm:
- U nang buồng trứng
- Mang thai (cả bình thường và bất thường)
- Một dạng ung thư buồng trứng hiếm gặp
- Tuyến thượng thận sản xuất quá mức progesterone
- Ung thư thượng thận
- Tăng sản thượng thận bẩm sinh (CAH)
Progesterone ở nam giới
Progesterone được biết đến là nội tiết tố nữ, nhưng nam giới cũng cần progesterone để sản xuất testosterone . Các tuyến thượng thận và tinh hoàn ở nam giới sản xuất progesterone.
Mức độ progesterone ở nam giới tương tự như ở nữ giới trong giai đoạn nang trứng của chu kỳ kinh nguyệt, khi nang trứng trên buồng trứng chuẩn bị phóng trứng.
Các triệu chứng của progesterone thấp ở nam giới bao gồm:
Nồng độ progesterone thấp ở nam giới có thể dẫn đến rụng tóc. (Nguồn ảnh medicalnewstoday.com)- Giảm ham muốn
- Rụng tóc
- Tăng cân
- Mệt mỏi
- Phiền muộn
- Chứng vú to ở nam giới
- Rối loạn cương dương
- Bất lực
- Mất xương
- Mất cơ
Đàn ông có mức progesterone thấp có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:
- Loãng xương
- Viêm khớp
- Ung thư tuyến tiền liệt
- Bệnh lý tuyến tiền liệt, tắc nghẽn cổ bàng quang, thường liên quan đến tuyến tiền liệt phì đại
Khi nam giới già đi, testosterone bắt đầu giảm, lượng estrogen tăng lên và mức progesterone giảm đột ngột.
Xem thêm: