Chứng đau nửa đầu có thể ảnh hưởng đến mọi người theo những cách khác nhau và có nhiều yếu tố kích hoạt, mức độ nghiêm trọng, triệu chứng và tần suất khác nhau. Một số người bị đau nửa đầu nhiều hơn một lần mỗi tuần, trong khi những người khác chỉ thỉnh thoảng mới xuất hiện.
Video Đau nửa đầu migraine là bệnh gì? Và cách điều trị
Một nghiên cứu từ năm 2015 cho thấy chứng đau nửa đầu ảnh hưởng đến hơn 19% ở phụ nữ và 9% ở nam giới. Các đợt đau nửa đầu thường xảy ra ở những người từ 18 – 44 tuổi, nhưng có thể xảy ra bất cứ lúc nào, kể cả trong thời thơ ấu.
Triệu chứng của đau nửa đầu
Hiện tượng “aura” (hào quang) - liên quan đến các triệu chứng thể chất hoặc cảm giác như đèn nhấp nháy trong tầm nhìn. Các triệu chứng của chứng đau nửa đầu có xu hướng xảy ra theo từng giai đoạn:Trước khi đau đầu: Theo nghiên cứu từ năm 2008, 20 – 60% người bệnh trải qua các triệu chứng báo trước vài giờ hoặc vài ngày trước khi đau đầu. Ở giai đoạn này xảy ra các triệu chứng báo trước có thể liên quan đến những thay đổi về cảm xúc (đặc biệt là trầm cảm và cáu kỉnh), ngáp, chóng mặt, khát nước, đi tiểu thường xuyên, nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh. Đôi khi có thể xảy ra hiện tượng “aura” (hào quang) - liên quan đến các triệu chứng thể chất hoặc cảm giác như đèn nhấp nháy trong tầm nhìn.
Trong cơn đau đầu: Cùng với đau đầu từ mức độ nhẹ đến nặng, đau nhói hoặc theo nhịp thì các triệu chứng khác có thể bao gồm buồn nôn, nôn, đau cổ, chóng mặt và nghẹt mũi.
Sau cơn đau đầu: Sau cơn đau đầu, tình trạng mệt mỏi và cáu kỉnh có thể kéo dài thêm 2 ngày nữa.
Các đặc điểm phổ biến khác của cơn đau nửa đầu là:
- Đau đầu trầm trọng hơn khi hoạt động thể chất hoặc căng thẳng
- Không có khả năng thực hiện các hoạt động do cơn đau
- Tăng độ nhạy với ánh sáng và âm thanh, đôi khi có thể hồi phục bằng cách nằm yên tĩnh trong phòng tối
Các triệu chứng khác có thể bao gồm đổ mồ hôi, cảm thấy nóng hoặc lạnh bất thường, đau bụng và tiêu chảy.
Đau nửa đầu so với đau đầu
Một cơn đau nửa đầu khác với một cơn đau đầu điển hình. Trải nghiệm là khác nhau, và chúng có thể có những nguyên nhân khác nhau.
- Ghi nhật ký về các triệu chứng có thể giúp người bệnh và bác sĩ xác định các cơn đau nửa đầu. Hãy viết nhật ký trong ít nhất 8 tuần và ghi lại:
- Thời gian mà các triệu chứng bắt đầu
- Các yếu tố có thể kích hoạt cơn đau, chẳng hạn như căng thẳng hoặc kinh nguyệt
- Bản chất của cơn đau đầu
- Bất kỳ triệu chứng nào khác
- Các triệu chứng kéo dài bao lâu
- Bất kỳ dấu hiệu đáng chú ý nào về chứng đau nửa đầu, chẳng hạn như cảm giác đau như thế nào
- Bất kỳ loại thuốc nào được sử dụng và tác dụng của chúng
Nguyên nhân và yếu tố kích hoạt của đau nửa đầu
Một số loại thực phẩm như cà phê, sô cô la có thể là tác nhân kích hoạt cơn đau nửa đầu.Các chuyên gia cho rằng các cơn đau nửa đầu có thể xuất phát từ những thay đổi trong não ảnh hưởng đến:- Cách liên kết các dây thần kinh
- Cân bằng hóa học
- Mạch máu
Các đặc điểm di truyền cũng có thể đóng một vai trò nào đó - có tiền sử gia đình mắc chứng đau nửa đầu là một yếu tố nguy cơ phổ biến.
Các tác nhân gây đau nửa đầu khác nhau ở mỗi người. Chúng thường bao gồm:
- Thay đổi nội tiết tố - chẳng hạn như những thay đổi liên quan đến kinh nguyệt.
- Các yếu tố kích thích cảm xúc - chẳng hạn như căng thẳng, trầm cảm, lo lắng và phấn khích.
- Các yếu tố chế độ ăn uống - bao gồm rượu, caffein, sô cô la, các loại hạt, pho mát, trái cây họ cam quýt, thực phẩm có chứa chất phụ gia tyramine và bột ngọt.
- Thuốc - chẳng hạn như thuốc ngủ, liệu pháp thay thế hormone và một số thuốc tránh thai.
- Các yếu tố môi trường - bao gồm màn hình nhấp nháy, mùi mạnh, ngửi khói thuốc thụ động, tiếng ồn lớn, độ ẩm, phòng ngột ngạt, thay đổi nhiệt độ và đèn sáng.
Một số tác nhân khác có thể kích thích cơn đau nửa đầu bao gồm:
- Mệt mỏi
- Thiếu ngủ
- Căng cơ vai và cổ
- Tư thế kém
- Vận động quá sức
- Lượng đường trong máu thấp
- Rối loạn cơ thể do thay đổi múi giờ (jet lag)
- Ăn uống thất thường
- Mất nước
Việc tránh các tác nhân kích thích có thể giúp giảm tần suất các cơn đau nửa đầu.
Các yếu tố nguy cơ
Bất cứ ai cũng có thể mắc chứng đau nửa đầu, nhưng nó phổ biến hơn ở những người mắc các bệnh/tình trạng sau đây:
- Trầm cảm
- Rối loạn lưỡng cực
- Đau cơ xơ hóa
- Hội chứng ruột kích thích
- Bàng quang hoạt động quá mức
- Rối loạn giấc ngủ
- Chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế
- Lo âu
Điều trị đau nửa đầu
Thuốc giảm đau như paracetamol có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của các cơn đau nửa đầu. Không có cách điều trị khỏi chứng đau nửa đầu. Tuy nhiên, thuốc có thể làm giảm các triệu chứng và người bệnh có thể thực hiện các bước để giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn đau nửa đầu. Nhưng hãy nhớ rằng những loại thuốc này có thể có tác dụng phụ.Thuốc
Thuốc giảm đau và các loại thuốc khác có thể hữu ích khi sử dụng lúc các triệu chứng bắt đầu - khiến chúng không trở nên trầm trọng. Một số loại thuốc giảm đau không kê đơn có thể sử dụng cho chứng đau nửa đầu bao gồm:
- Naproxen
- Ibuprofen
- Paracetamol
Các lựa chọn thuốc khác bao gồm:
- Triptan, chẳng hạn như sumatriptan (Imitrex), để giúp đảo ngược những thay đổi của não xảy ra trong các đợt đau
- Thuốc chống nôn để kiểm soát bất kỳ cơn buồn nôn và nôn nào
- Nhóm thuốc “gepants” để ngăn chặn một protein liên quan đến viêm và đau, được gọi là CGRP (Calcitonin Gene-Related Peptid )
- Nhóm thuốc “ditans”, tương tác với các thụ thể 5-HT1F trên các dây thần kinh cảm giác và mạch máu
Tránh lạm dụng thuốc vì có thể gây ra cơn đau đầu tái phát. Bác sĩ sẽ giúp người bệnh quyết định mức độ an toàn và hiệu quả của mỗi loại thuốc.
Các biện pháp khắc phục tại nhà và tự nhiên của chứng đau nửa đầu
Một số chiến lược chăm sóc tại nhà có thể giúp giảm các triệu chứng đau nửa đầu bao gồm:
- Sử dụng túi chườm lạnh
- Ở trong một căn phòng yên tĩnh, tối
- Ngủ khi cần thiết
Các chất bổ sung sau đây có thể giúp ngăn ngừa chứng đau nửa đầu. Tuy nhiên, có ít bằng chứng cho thấy chúng có tác dụng và không có nhiều thông tin về tác dụng phụ của chúng:
- Chiết xuất từ thảo dược, chẳng hạn như cỏ thơm (feverfew)
- Magiê
- Coenzyme 10
- Chi cúc móng ngựa (butterbur)
- Riboflavin
Các phương pháp tiếp cận không dùng thuốc khác có thể bao gồm châm cứu và các bài tập cổ hoặc vật lý trị liệu. Trước khi thử bất kỳ cách nào trong số này, hãy trao đổi với bác sĩ. Và bất kỳ ai đang tìm kiếm một liệu pháp thay thế, chẳng hạn như châm cứu, nên đến gặp một chuyên gia có trình độ và kinh nghiệm.
Cách ngăn ngừa các cơn đau nửa đầu
Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng có thể giảm tần suất các cơn đau nửa đầu xuất hiện.Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa các cơn đau nửa đầu, nhưng có nhiều cách để giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của chúng.
Thuốc
Các loại thuốc theo đơn sau đây có thể giúp giảm số cơn đau nghiêm trọng mà người bệnh trải qua:
- Topiramate (Trokendi XR), một loại thuốc chống động kinh
- Propanolol (Inderal), để điều trị huyết áp cao
- Thuốc chống trầm cảm
- Botox
- Chất gepants và chất ức chế CGRP
Có thể mất vài tuần để thấy sự cải thiện. Phương pháp điều trị tốt nhất ở trẻ em hoặc thanh thiếu niên có thể khác với ở người lớn. Bác sĩ có thể giúp đề xuất phương pháp điều trị hiệu quả nhất.
Xác định và tránh các yếu tố kích hoạt
Một cơn đau nửa đầu đôi khi xảy ra khi có tác nhân nhất định. Để xác định yếu tố kích hoạt, người bệnh có thể ghi nhật ký để ghi lại cảm giác và những gì họ đã làm, ăn, uống trước khi các triệu chứng xuất hiện.
Ví dụ như người bệnh có thể cố gắng tránh các tình trạng:
- Lượng đường trong máu thấp
- Vận động quá sức
- Căng thẳng
- Một số loại thực phẩm, chẳng hạn như sô cô la và bất kỳ loại nào có chứa tyramine hoặc bột ngọt
- Một số loại thuốc, bao gồm liệu pháp thay thế hormone và một số thuốc tránh thai
- Đèn sáng và màn hình nhấp nháy
Các chiến lược sau có thể giúp giảm tần suất các cơn đau nửa đầu:
- Ngủ đủ giấc
- Giảm căng thẳng
- Uống nhiều nước
- Có tư thế tốt
- Tránh các chất kích thích trong chế độ ăn uống đã biết - chẳng hạn như caffeine, rượu và pho mát
- Tập thể dục thường xuyên
Nếu việc thực hiện những thay đổi này không làm giảm mức độ nghiêm trọng và tần suất của các cơn đau nửa đầu, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc hoặc các phương pháp điều trị khác.
Phân loại đau nửa đầu
Có nhiều loại đau nửa đầu. Một yếu tố phân biệt chính là liệu cơn đau nửa đầu có liên quan đến những hiện tượng gọi là “aura” (hào quang) hay không?
Đau nửa đầu với “aura”
“Aura” là sự rối loạn các giác quan trong giai đoạn đầu của cơn đau nửa đầu.
Hiện tượng “aura” có thể liên quan đến:
- Có những suy nghĩ hoặc trải nghiệm khó hiểu
- Nhìn thấy ánh sáng kỳ lạ, lấp lánh hoặc nhấp nháy không có ở đó
- Nhìn thấy các đường ánh sáng ngoằn ngoèo
- Có điểm mù hoặc các mảng trống trong tầm nhìn
- Có cảm giác kim châm ở cánh tay hoặc chân
- Khó nói
- Bị yếu ở vai, cổ hoặc tay chân
- Nhìn thấy những thứ không có ở đó, chẳng hạn như các vật trong suốt
- Không thể nhìn rõ một phần của thứ gì đó
- Có một phần của tầm nhìn biến mất, sau đó xuất hiện lại
“Aura” thị giác có thể giống như nhìn thấy đèn flash máy ảnh nháy sáng, nhưng những thay đổi về thị giác có thể kéo dài trong vài phút hoặc đến 1 giờ.
Bất kỳ ai lần đầu tiên gặp phải hiện tượng “aura” đều nên liên hệ với bác sĩ để loại trừ các vấn đề thần kinh nghiêm trọng, chẳng hạn như đột quỵ hoặc khối u não.
Đau nửa đầu không có “aura”
Đa phần người bệnh không có rối loạn cảm giác trước một đợt đau nửa đầu; thống kê cho thấy 70 – 90% các đợt đau nửa đầu xảy ra mà không có hiện tượng “aura”.
Các loại khác
Một số loại đau nửa đầu khác bao gồm:
- Đau nửa đầu mãn tính: có một đợt đau kéo dài hơn 15 ngày mỗi tháng.
- Đau nửa đầu do kinh nguyệt: xảy ra theo chu kỳ kinh nguyệt.
- Đau nửa đầu liệt bán thân: gây ra tình trạng yếu tạm thời ở một bên của cơ thể và rất hiếm gặp.
- Đau nửa đầu ở bụng: liên quan đến các cơn đau nửa đầu với chức năng bất thường ở ruột và bụng, thường kèm theo buồn nôn hoặc nôn; chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em dưới 14 tuổi.
- Đau nửa đầu do tiền đình: chóng mặt dữ dội là một triệu chứng của loại này.
- Chứng đau nửa đầu cơ bản: hiếm gặp, có thể ảnh hưởng đến các chức năng thần kinh - chẳng hạn như lời nói.
Nếu gặp bất kỳ triệu chứng thần kinh nào thì ai cũng nên được chăm sóc y tế. Và những người cần điều trị chứng đau nửa đầu nên đi khám và được tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa.
Chẩn đoán đau nửa đầu
Triệu chứng nôn, buồn nôn là phổ biến khi có các cơn đau nửa đầu.Hiệp hội Đau đầu Quốc tế khuyến nghị các tiêu chí “5, 4, 3, 2, 1” để chẩn đoán chứng đau nửa đầu mà không có hiện tượng “aura”. Những con số này đại diện cho:- Có 5 đợt đau trở lên, mỗi đợt kéo dài từ 4 giờ đến 3 ngày
- Đau đầu với ít nhất 2 trong số các đặc điểm sau:
- Xảy ra ở một bên
- Đau theo nhịp mạch đập
- Gây ra cơn đau từ vừa đến nặng khi hoạt động trở nên gắng sức hơn
- Có thêm ít nhất 1 triệu chứng, chẳng hạn như:
- Buồn nôn
- Nôn mửa
- Nhạy cảm với ánh sáng
- Nhạy cảm với âm thanh
Bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp chẩn đoán bằng hình ảnh hoặc các xét nghiệm để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng - như khối u, viêm màng não hoặc đột quỵ.
Khi nào nên đi khám
Mọi người nên đi gặp bác sĩ nếu có cơn đau đầu:
- Có đặc điểm giống như cơn đau nửa đầu đầu tiên
- Tồi tệ hơn hoặc các triệu chứng đau nửa đầu bất thường
- Có các triệu chứng nghiêm trọng
Nếu gặp bất kỳ dấu hiệu nào sau đây xảy ra, hãy tìm kiếm trợ giúp y tế ngay lập tức:
- Đau đầu dữ dội bất thường
- Rối loạn thị giác
- Mất cảm giác
- Khó nói
Những dấu hiệu này có thể cho thấy một tình trạng cấp cứu, chẳng hạn như đột quỵ.
Tóm tắt
Đau nửa đầu là một bệnh lý bao gồm đau đầu và các triệu chứng khác. Nó không chỉ là một cơn đau đầu tồi tệ mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống hàng ngày, gây khó khăn trong công việc và sinh hoạt hàng ngày.
Việc xác định và tránh các yếu tố kích hoạt thường có thể giúp giảm tần suất hoặc mức độ nghiêm trọng của các cơn đau nửa đầu, mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa chúng. Thuốc và các phương pháp điều trị khác có thể giúp kiểm soát các triệu chứng đau nửa đầu. Bất kỳ ai có thắc mắc về khả năng mắc bệnh nên liên hệ với bác sĩ.
Xem thêm: