Thuốc giảm đau Morphine - Cách dùng

Tổng quan về morphin

Morphine là một loại thuốc giảm đau mạnh, được sử dụng điều trị những cơn đau dữ dội, chẳng hạn như sau phẫu thuật, chấn thương nghiêm trọng, đau do ung thư hoặc đau tim. 

Thuốc cũng được dùng cho các cơn đau mạn tính khác khi các thuốc giảm đau yếu hơn không còn tác dụng. 

Morphine là thuốc gì?

Morphine là thuốc chỉ được kê theo đơn, có dạng viên nén, viên nang, hạt nhỏ hòa tan trong nước, chất lỏng để nuốt, thuốc tiêm hoặc thuốc đạn (loại chỉ cần đẩy nhẹ nhàng vào hậu môn). Việc tiêm morphine thường chỉ được thực hiện trong bệnh viện. 

Thông tin chính morphine 

• Morphine hoạt động bằng cách ngăn chặn các tín hiệu đau đi dọc theo dây thần kinh đến não
• Các tác dụng phụ phổ biến nhất của morphine là táo bón, cảm giác buồn nôn và buồn ngủ
• Morphine có thể gây nghiện, nhưng điều này hiếm khi xảy ra khi chỉ dùng thuốc để giảm đau và được bác sĩ theo dõi thường xuyên
• Không nên uống rượu khi đang dùng morphine vì khả năng cao sẽ gây các tác dụng phụ ví dụ như cảm thấy buồn ngủ. 

Đối tượng dùng morphine

Trẻ em và người lớn ở mọi lứa tuổi đều có thể dùng morphine. Tuy nhiên trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người lớn tuổi có nhiều khả năng mắc tác dụng phụ hơn. 

Morphine không thích hợp để sử dụng cho một số đối tượng, như: 

• Đã từng có phản ứng dị ứng với morphine hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác 
• Khó thở hoặc có vấn đề về phổi 
• Nghiện rượu 
• Mắc tình trạng gây ra phù hoặc co giật 
• Bị thương ở đầu 
• Suy giáp 
• Có vấn đề về tuyến thượng thận 
• Có vấn đề về thận hoặc gan 
• Phì đại lành tính tiền liệt tuyến
• Bị huyết áp thấp 
• Mắc bệnh nhược cơ kinh niên (một bệnh hiếm gặp gây yếu cơ) 
• Các trường hợp đang dự định mang thai, đang mang thai hoặc cho con bú, morphine đều thường không được khuyến khích sử dụng

Sử dụng morphine theo đúng chỉ định của bác sĩ. 

Uống morphine cùng hoặc ngay sau bữa chính hay bữa ăn nhẹ để ít khả năng gây ra cảm giác mệt mỏi.

Các dạng sử dụng

Các dạng morphine là: 

• Viên nén (tác dụng nhanh): những loại này chứa 10mg, 20mg hoặc 50mg morphine 
• Viên nén (tác dụng chậm): những loại này có chứa 5mg, 10mg, 15mg, 30mg, 60mg, 100mg hoặc 200mg morphine
• Viên nang (tác dụng chậm): những viên nang này chứa 10mg, 30mg, 60mg, 90mg, 120mg, 150mg hoặc 200mg morphine
• Thuốc dạng hạt (pha vào nước): ở dạng gói chứa 30mg, 60mg, 100mg hoặc 200mg 
• Morphine dạng lỏng có thể nuốt: thường chứa 10mg morphine trong một thìa 5ml hoặc 20mg morphine trong 1ml chất lỏng 
• Thuốc đạn: chứa 10mg morphine
• Thuốc dạng tiêm (thường chỉ được tiêm trong bệnh viện) 

Thuốc đạn morphine rất hữu ích cho những trường hợp không thể nuốt viên nén hoặc chất lỏng. 

Morphine chất lỏng, thuốc đạn, thuốc tiêm, một số viên nén và viên nang morphin có tác dụng nhanh thường được sử dụng để giảm những cơn đau dự kiến kéo dài trong một thời gian ngắn. Thuốc morphin tác dụng nhanh còn được dùng khi mới bắt đầu để giúp tìm ra liều lượng thích hợp. 

Một dạng khác là morphine hạt, một số viên nén và viên nang morphine giải phóng chậm sẽ giải phóng morphine dần dần vào cơ thể trong 12 hoặc 24 giờ. Loại này mất nhiều thời gian hơn để bắt đầu hoạt động nhưng tác dụng kéo dài hơn, thường được sử dụng để giảm đau lâu dài. 

Đôi khi có thể dùng cả morphine tác dụng nhanh và morphine giải phóng chậm để kiểm soát cơn đau kéo dài và cơn đau bùng phát đột ngột do tác dụng kéo dài của thuốc. 

Morphine dạng tiêm thường chỉ được sử dụng trong bệnh viện

Nguồn: iStock 

Morphine không có dạng miếng dán ngoài da. Đôi khi trên thị trường xuất hiện các miếng dán giảm đau với tên "miếng dán morphine" nhưng chúng không chứa morphine mà là các loại thuốc tương tự như morphine là fentanyl hoặc buprenorphine. 

Liều lượng 

Liều dùng khác nhau ở mỗi người, phụ thuộc vào mức độ đau, cách phản ứng với các loại thuốc giảm đau trước đó, và cả các tác dụng phụ mắc phải. 

Tần suất

Tần suất dùng thuốc tùy thuộc vào loại morphine được kê đơn. 

Có thể dùng morphine bất kỳ lúc nào trong ngày nhưng bạn hãy cố gắng uống vào cùng một thời điểm mỗi ngày và cách đều các liều. Ví dụ dùng morphine hai lần một ngày, liều đầu tiên vào lúc 8 giờ sáng thì hãy uống liều thứ hai vào lúc 8 giờ tối. 

• Viên nén và viên nang tác dụng nhanh: thường dùng 4 đến 6 lần một ngày 
• Thuốc dạng hạt, viên nén hoặc viên nang giải phóng chậm: thường dùng 1 đến 2 lần mỗi ngày 
• Chất lỏng: thường dùng 4 đến 6 lần một ngày 
• Thuốc đạn: thường dùng 4 đến 6 lần một ngày 
• Tiêm: thường dùng 4 đến 6 lần một ngày (đôi khi có thể tự tiêm) 

Nuốt toàn bộ viên nén và viên nang morphine giải phóng chậm với nước. 

Lưu ý: Không bẻ, nghiền, nhai, ngậm viên nén hoặc viên nang giải phóng chậm morphine. Nếu như vậy, hệ thống giải phóng chậm sẽ không hoạt động và toàn bộ lượng thuốc có thể đi vào cơ thể ngay trong một lần. Điều này có thể gây ra quá liều và tử vong. 

Tăng, giảm liều lượng thuốc

Thông thường, người dùng sẽ bắt đầu với một liều morphine thấp và tăng lên từ từ cho đến khi cơn đau được kiểm soát tốt. Khi cơn đau đã được kiểm soát, hãy hỏi bác sĩ về việc chuyển sang dùng morphine giải phóng chậm để giúp cắt giảm số liều phải dùng mỗi ngày. Khi bạn ngừng dùng morphine, liều sẽ giảm dần, đặc biệt khi đã dùng thuốc trong một thời gian dài. 

Thời gian dùng thuốc

Tùy thuộc vào tình trạng mắc phải, bạn có thể chỉ cần dùng thuốc trong một thời gian ngắn. Ví dụ, trường hợp bị đau sau một chấn thương hoặc phẫu thuật chỉ cần dùng morphine trong vài ngày hoặc nhiều nhất là vài tuần. Ngoài ra, sẽ cần phải sử dụng thuốc lâu hơn nếu người dùng mắc các cơn đau mạn tính như đau lưng. 

Quên uống thuốc

Phụ thuộc vào loại morphine đang sử dụng. 

Nếu quên dùng thuốc, hãy kiểm tra thông tin thuốc trên tờ thông tin dành bệnh nhân bên trong bao bì hoặc hỏi dược sĩ hoặc bác sĩ để được tư vấn thêm. 

Không dùng 2 liều cùng lúc để bù cho liều đã quên. 

Trường hợp thường xuyên quên liều hãy thử đặt báo thức để nhắc nhở. Ngoài ra, bạn cũng có thể hỏi dược sĩ để được tư vấn về những cách khác để nhớ thời điểm uống thuốc.

Ngừng sử dụng morphine

Nếu đã sử dụng morphine trong một thời gian dài, cơ thể có thể bị quen với thuốc. 

Điều này thường không phải vấn đề nghiêm trọng, tuy nhiên bạn có thể sẽ gặp phải các triệu chứng cai nghiện khó chịu khi ngừng dùng thuốc đột ngột. 

Hãy hỏi ý kiến bác sĩ nếu muốn ngừng sử dụng morphine. Liều lượng thuốc có thể được giảm dần dần để cơ thể không bị mắc phải các triệu chứng cai nghiện khó chịu. 

Nếu ngừng dùng morphine đột ngột, các triệu chứng cai nghiện có thể xuất hiện như: 

• Cảm thấy kích động 
• Cảm thấy lo lắng 
• Choáng váng
• Đổ mồ hôi 

Lưu ý: Nếu đã dùng morphine trong hơn một vài tuần, đừng tự ý ngưng dùng thuốc mà không hỏi ý kiến bác sĩ trước đó. 

Khi uống quá liều 

Dùng quá nhiều morphine có thể gây nguy hiểm. 

Nếu vô tình uống quá liều, các triệu chứng có thể xuất hiện là cảm thấy rất buồn ngủ, ốm yếu, chóng mặt hoặc khó thở. Trong trường hợp nghiêm trọng, bạn có thể bất tỉnh và cần được cấp cứu ngay lập tức. 

Lượng morphine có thể dẫn đến quá liều là khác nhau ở mỗi người.

Bảo quản morphine

• Bảo quản thuốc đúng cách và an toàn tại nhà 
• Để thuốc tránh xa tầm nhìn và tầm với của trẻ em 
• Không tự ý đưa thuốc cho bất kỳ ai khác sử dụng

Morphine và các thuốc giảm đau khác 

An toàn khi dùng morphine với paracetamol, ibuprofen hoặc aspirin. 

Không dùng thuốc giảm đau có chứa codeine mà có thể mua cùng với morphine được kê đơn (hoặc codeine được kê đơn) vì nhiều khả năng sẽ gây ra các phản ứng phụ. Một số loại thuốc giảm đau hàng ngày không kê đơn cũng chứa codein, ví dụ như co-codamol, Nurofen Plus và Solpadeine. 

Tác dụng phụ morphine 

Giống như tất cả các loại thuốc khác, morphine có thể gây ra tác dụng phụ ở một số người nhưng đa số thường không mắc phải hoặc chỉ có biểu hiện nhẹ. 

Liều lượng morphine càng cao, khả năng bị tác dụng phụ cũng càng tăng lên. 

Buồn ngủ và mệt mỏi là một tác dụng không mong muốn thường gặp khi sử dụng morphine

Nguồn: iStock 

Các tác dụng phụ thường gặp 

Các tác dụng phụ thường gặp xảy ra ở gần 1% người sử dụng. Nhờ sự tư vấn của bác sĩ hoặc dược sĩ nếu các tác dụng phụ sau gây ảnh hưởng hoặc không tự biến mất:

• Táo bón 
• Cảm giác thấy hoặc bị ốm (có thể buồn nôn hoặc nôn) 
• Cảm thấy buồn ngủ hoặc mệt mỏi 
• Chóng mặt và có cảm giác quay cuồng 
• Lú lẫn
• Đau đầu 
• Ngứa hoặc phát ban 

Tác dụng phụ nghiêm trọng 

Các tác dụng phụ nghiêm trọng xảy ra với ít hơn 1% người sử dụng. Gọi cho bác sĩ ngay nếu: 

• Khó thở hoặc thở nông, ngắn 
• Cứng cơ
• Cảm thấy chóng mặt, mệt mỏi và ít năng lượng, đây có thể là dấu hiệu của huyết áp thấp 
• Phù hoặc co giật 

Nếu bạn lên cơn hoặc co giật, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.

Phản ứng dị ứng nghiêm trọng 

Trong một số trường hợp hiếm gặp, có thể xảy ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng (phản vệ) với morphine. 

Gọi cấp cứu ngay nếu có các triệu chứng như: 

• Phát ban trên da, có thể bao gồm ngứa, đỏ, sưng, phồng rộp hoặc bong tróc da 
• Thở khò khè 
• Tức ở ngực hoặc cổ họng 
• Khó thở hoặc khó nói 
• Miệng, mặt, môi, lưỡi hoặc cổ họng bắt đầu sưng tấy 

Đây không phải là tất cả các tác dụng phụ có thể xảy ra của morphine. Để có danh sách đầy đủ, hãy xem tờ hướng dẫn sử dụng kèm theo trong gói thuốc. 

Cách khắc phục các tác dụng phụ của morphine

• Táo bón: Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ như trái cây tươi, rau và ngũ cốc. Cố gắng uống thêm vài cốc nước hoặc chất lỏng không chứa cồn mỗi ngày. Nếu có thể, bạn hãy thực hiện một số bài tập nhẹ nhàng đồng thời hỏi bác sĩ về thuốc giúp ngăn ngừa hoặc điều trị táo bón do morphine gây ra nếu các triệu chứng không biến mất.

Không dùng bất kỳ loại thuốc nào khác để điều trị các tác dụng phụ của morphine mà không hỏi ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ trước đó. 

Mang thai và cho con bú

Morphine thường không được khuyến cáo sử dụng trong thời kỳ mang thai và cho con bú. 

Morphine và phụ nữ mang thai 

Trong thời kỳ đầu mang thai, thuốc có liên quan đến một số vấn đề ở thai nhi. Nếu người mẹ dùng morphine vào cuối thai kỳ, em bé mới sinh có thể mắc các triệu chứng khi cai nghiện hoặc sinh ra đã nghiện morphine.  

Nguồn: iStock Tuy nhiên, đối với một số cơn đau dữ dội ở phụ nữ mang thai, morphine có thể là lựa chọn tốt nhất. Bác sĩ sẽ là người quyết định điều gì phù hợp cho cả mẹ và bé. 

Morphine và phụ nữ cho con bú 

Morphine thường không được khuyến cáo nếu người phụ nữ đang cho con bú. Một lượng nhỏ morphine khi đi vào sữa mẹ có thể gây ra các vấn đề về hô hấp ở trẻ. Hỏi ý kiến bác sĩ để tìm được loại thuốc giảm đau phù hợp nhất. 

Nhờ sự tư vấn của bác sĩ trước khi sử dụng morphine để giảm đau, nếu bạn: 

• Dự định mang thai
• Đang có thai 
• Đang cho con bú  

Tương tác thuốc Morphine

Một số loại thuốc và morphine có thể gây cản trở lẫn nhau và làm tăng khả năng bị tác dụng phụ. 

Nói với bác sĩ về các loại thuốc mà bạn đang sử dụng trước khi được kê đơn dùng morphine. Ví dụ như:

• Hỗ trợ giấc ngủ 
• Điều trị bệnh trầm cảm vì một số loại không thể dùng với morphine 
• Điều trị bệnh cao huyết áp 
• Ngừng cảm giác bị ốm (nôn mửa) 
• Điều trị các triệu chứng dị ứng 
• Giảm căng thẳng hoặc lo lắng 
• Điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần 

Không thể kết luận việc dùng các loại thuốc bổ sung cùng morphine là an toàn hay không do chúng chưa được kiểm tra tương tự như với dược phẩm và thuốc kê đơn. Thuốc bổ sung thường không được kiểm chứng về thành phần cũng như tác dụng về tác dụng.