Video nhận biết sớm dấu hiệu tự kỷ ở trẻ
Những bệnh lý này được đặc trưng bởi sự khác biệt trong giao tiếp và tương tác xã hội. Những người mắc chứng ASD thường biểu hiện mối quan tâm giới hạn và lặp đi lặp lại hoặc hành vi lối sống khép kín.
ASD được tìm thấy ở mọi người trên khắp thế giới, không phân biệt chủng tộc và dân tộc, văn hóa hoặc nền tảng kinh tế.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), ASD được chẩn đoán ở trẻ em trai nhiều hơn trẻ em gái. Một nghiên cứu về trẻ 8 tuổi ở 11 địa điểm trên khắp Hoa Kỳ cho thấy tỷ lệ giữa bé trai và bé gái là 4,3/1 vào năm 2016. Khoảng 1/5 số người tham gia nghiên cứu mắc chứng ASD.
Có những dấu hiệu cho thấy các trường hợp tự kỷ đang gia tăng. Một số cho rằng sự gia tăng này là do các yếu tố môi trường. Tuy nhiên, các chuyên gia tranh luận liệu có sự gia tăng thực tế về các trường hợp hay chỉ là do số trường hợp được chẩn đoán ngày càng nhiều hơn.
Các triệu chứng của bệnh tự kỷ là gì?
Các triệu chứng của ASD thường biểu hiện rõ ràng trong thời thơ ấu, từ 12 đến 24 tháng tuổi. Tuy nhiên, các triệu chứng cũng có thể xuất hiện sớm hơn hoặc muộn hơn.
Các triệu chứng ban đầu có thể bao gồm sự chậm phát triển ngôn ngữ hoặc tương tác xã hội.
DSM-5 chia các triệu chứng của ASD thành hai loại:
- Các vấn đề với giao tiếp và tương tác xã hội
- Các hành vi hoặc hoạt động bị hạn chế hoặc lặp đi lặp lại
Để được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ, bạn phải trải qua các triệu chứng trong cả hai loại này.
Các vấn đề khi giao tiếp và tương tác xã hội
ASD có thể liên quan đến một loạt các vấn đề về giao tiếp, nhiều vấn đề xuất hiện trước 5 tuổi.
Dưới đây là các biểu hiện theo thời gian:
- Từ khi sinh ra: khó duy trì giao tiếp bằng mắt
- 9 tháng: không trả lời được tên của mình
- Đến 9 tháng: không biểu hiện các cảm xúc trên nét mặt (như ngạc nhiên hoặc tức giận)
- Đến 12 tháng: không tham gia vào các trò chơi tương tác cơ bản, như ú òa hoặc vỗ tay
- Đến 12 tháng: không sử dụng (hoặc chỉ sử dụng một vài) cử chỉ tay, như vẫy tay
- Đến 15 tháng: không chia sẻ sở thích của mình với người khác (ví dụ: bằng cách cho ai đó xem một món đồ chơi yêu thích)
- Đến 18 tháng: không chỉ hoặc nhìn nơi người khác chỉ
- 24 tháng: không để ý khi người khác tỏ ra buồn bã hoặc bị tổn thương
- Đến 30 tháng: không tham gia vào “trò chơi giả vờ”, như chăm sóc một con búp bê trẻ em hoặc chơi với các bức tượng nhỏ
- 60 tháng tuổi: không chơi các trò chơi theo lượt như vịt lộn vịt trời.
Ngoài ra, trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn khi thể hiện cảm xúc của mình hoặc hiểu cảm xúc của người khác khi bắt đầu từ 36 tháng.
Khi lớn tuổi, chúng có thể gặp khó khăn khi nói chuyện hoặc kỹ năng nói rất hạn chế. Các trẻ tự kỷ khác nhau phát triển các kỹ năng ngôn ngữ với tốc độ không đồng đều. Ví dụ: nếu có một chủ đề cụ thể nào đó rất thú vị đối với chúng, trẻ sẽ phát triển vốn từ vựng rất tốt để nói về chủ đề đó. Nhưng trẻ có thể gặp khó khăn khi giao tiếp về những thứ khác.
Khi trẻ tự kỷ bắt đầu nói, chúng cũng nói với một giọng điệu bất thường, có thể từ the thé và “hát hay” cho đến giọng rô bốt hoặc trầm bổng.
Chúng cũng có dấu hiệu của chứng tăng đọc, liên quan đến việc đọc nhiều hơn những gì chúng ta mong đợi ở độ tuổi của chúng. Trẻ em tự kỷ có thể học đọc sớm hơn các bạn cùng lứa tuổi bình thường, đôi khi sớm hơn 2 tuổi. Nhưng chúng có xu hướng không hiểu những gì chúng đang đọc.
Mặc dù chứng tăng đọc không phải lúc nào cũng đi kèm với chứng tự kỷ, nhưng nghiên cứu cho thấy gần 84% trẻ mắc chứng tăng đọc là có tự kỉ.
Khi tương tác với những người khác, trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn khi chia sẻ cảm xúc và sở thích của mình với người khác hoặc khó duy trì cuộc trò chuyện qua lại. Giao tiếp phi ngôn ngữ, như duy trì giao tiếp bằng mắt hoặc ngôn ngữ cơ thể, cũng khó khăn.
Những thách thức này khi giao tiếp có thể tồn tại trong suốt tuổi trưởng thành.
Các kiểu hành vi hoặc hoạt động bị hạn chế hoặc lặp đi lặp lại
Ngoài các vấn đề giao tiếp và xã hội nêu trên, tự kỷ còn bao gồm các triệu chứng liên quan đến các cử động và hành vi của cơ thể.
Chúng có thể bao gồm:
- Các chuyển động lặp đi lặp lại, chẳng hạn như bập bênh, vỗ cánh tay, xoay tròn hoặc chạy qua lại
- Xếp các đồ vật, như đồ chơi, theo thứ tự nghiêm ngặt và khó chịu khi trật tự đó bị xáo trộn
- Gắn bó với các thói quen nghiêm ngặt, chẳng hạn như những thứ xung quanh giờ đi ngủ hoặc đến trường
- Lặp lại các từ hoặc cụm từ mà trẻ nghe ai đó nói đi nói lại
- Khó chịu vì những thay đổi nhỏ
- Tập trung chăm chú vào các bộ phận của đồ vật, chẳng hạn như bánh xe của một chiếc xe tải đồ chơi hoặc tóc của một con búp bê
- Phản ứng bất thường với âm thanh, mùi và vị
- Sở thích sở hữu
- Khả năng đặc biệt, như tài năng âm nhạc hoặc khả năng ghi nhớ
Các đặc điểm khác
Một số trẻ tự kỷ có thể gặp các triệu chứng khác, bao gồm:
- Kỹ năng chuyển động, ngôn ngữ hoặc nhận thức bị hạn chế
- Co giật
- Các triệu chứng tiêu hóa, như táo bón hoặc tiêu chảy
- Lo lắng hoặc căng thẳng quá mức
- Mức độ sợ hãi bất thường (cao hơn hoặc thấp hơn mong đợi)
- Hành vi hiếu động, thiếu chú ý hoặc bốc đồng
- Phản ứng cảm xúc bất ngờ
- Thói quen hoặc sở thích ăn uống bất thường
- Các kiểu ngủ bất thường
Hành vi tự kích thích là gì?
Đây là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả các hành vi tự kích thích bản thân, thường liên quan đến các chuyển động hoặc lời nói lặp đi lặp lại.
Ví dụ: Trẻ có thể vỗ tay, xoa một vật hoặc lặp lại một cụm từ. Điều này thường liên quan đến trẻ tự kỷ, nhưng gần như tất cả mọi người đều thực hiện một số hình thức tự kích thích, cho dù đó là cọ xát hai bàn tay của họ với nhau hay cắn móng tay của họ.
Đối với người tự kỷ, đôi khi bị câm có thể cản trở cuộc sống hàng ngày hoặc gây tổn hại về thể chất. Nhưng nó cũng có thể đóng vai trò như một cơ chế đối phó hữu ích để đối phó với tình trạng quá tải cảm giác hoặc điều hướng các tình huống không thoải mái, trong số những thứ khác.
Các loại tự kỷ khác nhau như thế nào?
Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê các Rối loạn Tâm thần, Ấn bản lần thứ Năm (DSM-5) được xuất bản bởi Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA). Các bác sĩ lâm sàng sử dụng nó để chẩn đoán nhiều loại rối loạn tâm thần.
Phiên bản thứ năm gần đây nhất của DSM đã được phát hành vào năm 2013. DSM-5 hiện nhận dạng được năm kiểu phụ ASD khác nhau, đó là:
- Có hoặc không kèm theo suy giảm trí tuệ
- Có hoặc không kèm theo khiếm khuyết ngôn ngữ
- Liên quan đến bệnh lý hoặc di truyền đã biết hoặc yếu tố môi trường
- Liên quan đến rối loạn phát triển thần kinh, tâm thần hoặc hành vi khác
- Kết hợp với rối loạn vận động
Trẻ có thể được chẩn đoán một hoặc nhiều loại ASD.
Trước DSM-5, trẻ tự kỷ đã nhận được chẩn đoán về:
- Rối loạn tự kỷ
- Hội chứng Asperger
- Rối loạn phát triển lan tỏa-không được chỉ định khác (PDD-NOS)
- Rối loạn phân ly ở trẻ em
Điều quan trọng cần lưu ý là trẻ được một trong những chẩn đoán trước đó không bị mất chẩn đoán và sẽ không cần phải đánh giá lại.
Theo DSM-5, chẩn đoán rộng hơn của ASD bao gồm các tình trạng như hội chứng Asperger. Tìm hiểu thêm về hội chứng Asperger và các phân loại cũ khác về chứng tự kỷ.
Nguyên nhân nào gây ra bệnh tự kỷ?
Nguyên nhân chính xác của ASD vẫn chưa được biết. Nghiên cứu mới nhất chứng minh rằng không có nguyên nhân duy nhất.
Một số yếu tố nguy cơ nghi ngờ đối với ASD bao gồm:
- Có một người thân trong gia đình mắc chứng tự kỷ
- Một số đột biến di truyền
- Hội chứng X dễ vỡ và các rối loạn di truyền khác
- Được sinh ra bởi cha mẹ lớn tuổi
- Cân nặng khi sinh thấp
- Rối loạn chuyển hóa
- Tiếp xúc với kim loại nặng và độc tố môi trường
- Tiền sử người mẹ bị nhiễm virus
- Thai nhi tiếp xúc với thuốc axit valproic hoặc thalidomide (Thalomid)
Theo Viện Quốc gia về Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ (NINDS), cả di truyền và môi trường đều có thể quyết định liệu một người có mắc ASD hay không.
Tuy nhiên, nhiều nguồn, cũ và mới, đã kết luận rằng vắc xin không gây ra ASD.
Một nghiên cứu gây tranh cãi năm 1998 đã đề xuất mối liên hệ giữa chứng tự kỷ và vắc-xin sởi, quai bị và rubella (MMR). Tuy nhiên, nghiên cứu đó đã bị lật tẩy bởi các nghiên cứu khác và cuối cùng đã được rút lại vào năm 2010. Đọc thêm về chứng tự kỷ và các yếu tố nguy cơ của nó.
Những xét nghiệm nào dùng để chẩn đoán chứng tự kỷ?
Chẩn đoán ASD bao gồm:
- Khám sàng lọc
- Xét nghiệm di truyền
- Đánh giá
Sàng lọc phát triển
Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo rằng tất cả trẻ em nên khám sàng lọc ASD ở độ tuổi 18 và 24 tháng.
Sàng lọc có thể giúp xác định ASD ở trẻ em sớm hơn. Trẻ có thể được hưởng lợi từ việc chẩn đoán và hỗ trợ sớm.
Danh sách mới được sửa đổi cho Bệnh Tự kỷ ở Trẻ mới biết đi (M-CHAT) là một công cụ sàng lọc phổ biến mà nhiều phòng khám nhi khoa sử dụng. Phụ huynh điền vào bảng khảo sát gồm 23 câu hỏi. Sau đó, bác sĩ nhi khoa sử dụng các câu trả lời để giúp xác định những trẻ có nguy cơ mắc chứng ASD cao hơn.
Điều quan trọng cần lưu ý sàng lọc không phải là chẩn đoán. Trẻ em được sàng lọc tích cực đối với ASD không nhất thiết phải mắc bệnh này. Ngoài ra, sàng lọc không phải lúc nào cũng xác định được mọi trẻ em mắc chứng tự kỷ.
Các sàng lọc và xét nghiệm khác
Bác sĩ của con bạn có thể đề nghị kết hợp các xét nghiệm khác cho chứng tự kỷ, bao gồm:
- Xét nghiệm ADN cho các bệnh di truyền
- Đánh giá hành vi
- Test hình ảnh và âm thanh để loại trừ mọi vấn đề về thị lực và thính giác không liên quan đến ASD
- Sàng lọc liệu pháp nghề nghiệp
- Bảng câu hỏi phát triển, chẳng hạn như Lịch trình Quan sát Chẩn đoán Tự kỷ, Ấn bản thứ hai (ADOS-2)
Xác định chẩn đoán
Một nhóm các chuyên gia thường đưa ra chẩn đoán. Nhóm này có thể bao gồm:
- Nhà tâm lý học trẻ em
- Nhà trị liệu nghề nghiệp
- Nhà bệnh học ngôn ngữ
Hỗ trợ nào dành cho người tự kỷ?
Không có "phương pháp chữa trị" nào cho ASD. Thay vào đó, đối với trẻ tự kỷ, các liệu pháp hỗ trợ và các phương pháp khác có thể giúp trẻ cảm thấy tốt hơn hoặc giảm bớt các triệu chứng nhất định.
Nhiều cách tiếp cận liên quan đến các liệu pháp như:
- Liệu pháp hành vi
- Liệu pháp trò chơi
- Liệu pháp vận động
- Vật lý trị liệu
- Liệu pháp ngôn ngữ
Mát-xa, mặc quần áo và chăn có trọng lượng và các kỹ thuật thiền định cũng có thể giúp trẻ tự kỷ kiểm soát các triệu chứng. Tuy nhiên, kết quả sẽ khác nhau. Một số trẻ đáp ứng tốt với một số phương pháp tiếp cận nhất định, trong khi những trẻ khác thì không.
Các biện pháp thay thế
Nghiên cứu về các biện pháp thay thế bị trộn lẫn và một số biện pháp khắc phục có thể nguy hiểm. Những biện pháp thay thế này bao gồm:
- Vitamin liều cao
- Liệu pháp thải sắt, bao gồm thải các kim loại ra khỏi cơ thể
- Hít thở khí oxy trong phòng điều áp
- Melatonin để giải quyết các vấn đề về giấc ngủ
Trước khi đầu tư vào bất kỳ liệu pháp thay thế nào, cha mẹ và người chăm sóc nên cân nhắc chi phí nghiên cứu và tài chính so với bất kỳ lợi ích nào mà nó mang lại.
Khi có nghi ngờ, tốt nhất bạn nên nói chuyện với chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Tìm hiểu thêm về các biện pháp thay thế cho chứng tự kỷ.
Chế độ ăn uống có thể có tác động đến chứng tự kỷ không?
Không có chế độ ăn uống cụ thể nào được thiết kế cho trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, một số người khám phá ra những thay đổi trong chế độ ăn uống như một cách để giúp giảm thiểu các vấn đề về hành vi và tăng chất lượng cuộc sống tổng thể đối với người tự kỉ.
Nền tảng của chế độ ăn cho trẻ tự kỷ là tránh các chất phụ gia nhân tạo. Bao gồm các:
- Chất bảo quản
- Màu sắc
- Chất ngọt
Thay vào đó, một chế độ ăn kiêng dành cho người tự kỷ có thể tập trung vào thực phẩm toàn phần, chẳng hạn như:
- Trái cây tươi và rau quả
- Gia cầm nạc
- Cá
- Chất béo không bão hòa
- Nhiều nước
Một số người ủng hộ chứng tự kỷ cũng tán thành chế độ ăn không có gluten. Protein gluten được tìm thấy trong:
- Lúa mì
- Lúa mạch
- Các loại ngũ cốc khác
Những người ủng hộ đó tin rằng gluten tạo ra chứng viêm và các phản ứng bất lợi cho cơ thể ở một số trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, nghiên cứu khoa học vẫn chưa đưa ra kết luận về mối quan hệ giữa chứng tự kỷ, gluten và một loại protein khác được gọi là casein.
Một số nghiên cứu và truyền miệng trong dân gian đã gợi ý rằng chế độ ăn uống có thể giúp cải thiện các triệu chứng của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), một tình trạng tương tự như chứng tự kỷ.
Tự kỷ ảnh hưởng đến trẻ em như thế nào?
Trẻ tự kỷ có thể không đạt được các mốc phát triển tương tự như các bạn cùng lứa tuổi, hoặc trẻ có thể bị mất các kỹ năng xã hội hoặc ngôn ngữ đã phát triển trước đó.
Ví dụ, một đứa trẻ 2 tuổi không mắc chứng tự kỷ tỏ ra thích thú với những trò chơi giả tưởng đơn giản. Một đứa trẻ 4 tuổi không mắc chứng tự kỷ thích tham gia vào các hoạt động cùng với những đứa trẻ khác. Trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn khi tương tác với người khác hoặc không thích hoàn toàn.
Trẻ tự kỷ cũng có thể thực hiện các hành vi lặp đi lặp lại, khó ngủ hoặc hay ăn các món không phải thực phẩm. Trẻ khó phát triển nếu không có môi trường có cấu trúc hoặc thói quen nhất quán.
Nếu con bạn bị tự kỷ, bạn phải hợp tác chặt chẽ với giáo viên của chúng để đảm bảo chúng thành công trong lớp học.
Có nhiều nguồn để giúp đỡ trẻ tự kỷ cũng như những người thân yêu của chúng. Các nhóm hỗ trợ địa phương có thể được tìm thấy thông qua tổ chức phi lợi nhuận quốc gia như Hiệp hội Tự kỷ Hoa Kỳ.
Tự kỷ và tập thể dục
Trẻ tự kỷ có thể thấy một số bài tập nhất định giúp giảm bớt sự thất vọng và tăng cường sức khỏe tổng thể.
Bất kỳ loại bài tập nào mà con bạn thích đều có thể mang lại lợi ích. Đi bộ và chỉ đơn giản là vui chơi trên sân chơi đều lý tưởng.
Bơi lội và các hoạt động dưới nước khác vừa là hoạt động rèn luyện sức khỏe vừa là hoạt động vui chơi cảm giác mạnh. Các hoạt động vui chơi cảm giác có thể giúp những người tự kỷ gặp khó khăn trong việc xử lý tín hiệu từ các giác quan của họ.
Đôi khi các môn thể thao tiếp xúc có thể gây khó khăn cho trẻ tự kỷ. Thay vào đó, bạn có thể khuyến khích các hình thức khác của các bài tập mang tính thử thách nhưng tăng cường sức mạnh. Bắt đầu với những trò chơi như vòng tròn cánh tay, nhảy sao và các bài tập tự kỷ khác cho trẻ em.
Tự kỷ ảnh hưởng đến trẻ em gái như thế nào?
Do tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ em trai cao hơn nên ASD thường bị định kiến là “bệnh của trẻ em trai”.
Theo một nghiên cứu năm 2020 trên 11 khu vực trên khắp Hoa Kỳ, ASD phổ biến ở trẻ em trai 8 tuổi gấp 4,3 lần so với trẻ em gái 8 tuổi. Nghiên cứu dựa trên dữ liệu từ năm 2016.
Một đánh giá tài liệu năm 2017 kết luận rằng tỷ lệ nam trên nữ của thanh niên tự kỷ thực sự gần hơn với 3 đến 1.
Dù bằng cách nào, điều này không có nghĩa là ASD không xảy ra ở trẻ em gái. ASD có thể biểu hiện khác nhau ở trẻ em gái và phụ nữ.
So với những thập kỷ gần đây, ASD hiện đang được thử nghiệm sớm hơn và thường xuyên hơn. Điều này dẫn đến tỷ lệ được báo cáo cao hơn ở cả trẻ em trai và trẻ em gái.
Tự kỷ ảnh hưởng đến người lớn như thế nào?
Các gia đình có người thân mắc chứng tự kỷ có thể lo lắng về cuộc sống của người lớn mắc chứng ASD sẽ như thế nào.
Một số người lớn mắc chứng tự kỷ tiếp tục sống hoặc làm việc độc lập. Những người khác có thể yêu cầu viện trợ hoặc sự hỗ trợ liên tục trong suốt cuộc đời của họ. Mỗi người tự kỷ là khác nhau.
Đôi khi người tự kỷ không nhận được chẩn đoán cho đến tận sau này trong cuộc đời. Điều này một phần là do sự thiếu nhận thức của những người hành nghề y trước đây.
Tuy nhiên, không bao giờ là quá muộn để nhận được chẩn đoán. Đọc bài viết này nếu bạn nghi ngờ mình mắc chứng tự kỷ ở tuổi trưởng thành.
Tại sao nhận thức về chứng tự kỷ lại quan trọng?
Ngày 2 tháng 4 là Ngày Nhận thức về Tự kỷ Thế giới. Tháng 4 còn được gọi là Tháng Nhận thức về Tự kỷ ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nhiều người ủng hộ cộng đồng đã kêu gọi một cách đúng đắn sự cần thiết phải nâng cao nhận thức về ASD quanh năm, không chỉ trong 30 ngày được chọn.
Hiệp hội Tự kỷ Hoa Kỳ và những người ủng hộ khác thậm chí đã đề xuất rằng tháng 4 được chỉ định là Tháng chấp nhận bệnh tự kỷ thay thế.
Việc chấp nhận chứng tự kỷ đòi hỏi sự đồng cảm và hiểu rằng ASD là khác nhau đối với tất cả mọi người.
Một số liệu pháp và phương pháp tiếp cận có thể hiệu quả với một số người nhưng không hiệu quả với những người khác. Cha mẹ và người chăm sóc cũng có thể có những ý kiến khác nhau về cách tốt nhất để vận động cho trẻ tự kỷ.
Hiểu về tự kỷ và người tự kỷ bắt đầu từ nhận thức, nhưng nó không kết thúc ở đó. Hãy xem câu chuyện của một người cha về “nỗi thất vọng” của anh ấy với nhận thức về chứng tự kỷ.
Sự khác biệt giữa chứng tự kỷ và ADHD là gì?
Tự kỷ và ADHD đôi khi bị nhầm lẫn với nhau.
Trẻ em được chẩn đoán ADHD luôn có các vấn đề về bồn chồn, tập trung và duy trì giao tiếp bằng mắt với người khác. Những triệu chứng này cũng gặp ở một số người tự kỷ.
Mặc dù có một số điểm tương đồng, ADHD không được coi là một rối loạn. Một điểm khác biệt chính giữa hai điều này là những người mắc chứng ADHD không bị thiếu các kỹ năng giao tiếp xã hội.
Nếu bạn cho rằng con mình quá hiếu động, hãy nói chuyện với bác sĩ về việc kiểm tra ADHD có thể xảy ra. Việc chẩn đoán rõ ràng là điều cần thiết để đảm bảo rằng con bạn đang nhận được sự hỗ trợ phù hợp.
Một người cũng có thể mắc cả chứng tự kỷ và ADHD. Khám phá mối quan hệ giữa chứng tự kỷ và ADHD.
Tiên lượng cho người tự kỷ là gì?
Các liệu pháp hiệu quả nhất liên quan đến hỗ trợ hành vi sớm và chuyên sâu. Một đứa trẻ đăng ký tham gia các chương trình này càng sớm, thì tiên lượng của chúng sẽ càng tốt hơn.
Hãy nhớ rằng, ASD rất phức tạp. Người tự kỷ - dù là trẻ em hay người lớn - cần có thời gian để tìm ra chương trình hỗ trợ phù hợp nhất với họ.
Xem thêm: