Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, từ năm 2003 đến 2013, hơn 13.400 người chết vì hạ thân nhiệt ở Hoa Kỳ.
Hạ thân nhiệt là gì?
Hạ thân nhiệt xảy ra khi cơ thể không thể sản xuất đủ năng lượng để giữ ấm, thường gặp ở người già và trẻ em. Phần não kiểm soát thân nhiệt cơ thể được gọi là vùng dưới đồi. Khi vùng dưới đồi nhận thấy sự thay đổi thân nhiệt, nó sẽ kích thích cơ thể đưa ra các phản ứng để đưa thân nhiệt trở lại bình thường.
Cơ thể tạo ra nhiệt trong quá trình trao đổi chất tế bào. Phần lớn nhiệt thoát ra khỏi cơ thể qua bề mặt da bằng các quá trình đối lưu, dẫn truyền, bức xạ và bay hơi. Nếu môi trường trở nên lạnh hơn, cơ thể sẽ rùng mình để tạo ra nhiều nhiệt hơn. Tuy nhiên, nếu cơ thể mất nhiệt nhanh hơn mức có thể tạo ra, thân nhiệt sẽ giảm xuống. Khi thân nhiệt giảm, cơ thể sẽ phân bổ lại máu cho các cơ quan quan trọng và hạn chết tỏa nhiệt qua da để giảm lượng nhiệt thoát ra ngoài. Tim và não nhạy cảm nhất với nhiệt độ, và hoạt động điện thế trong các cơ quan này chậm lại khi chúng trở nên lạnh. Nếu thân nhiệt vẫn giảm xuống, các cơ quan bắt đầu gặp vấn đề, cuối cùng dẫn đến tử vong. Hạ thân nhiệt trái ngược với tăng thân nhiệt, là tình trạng nhiệt độ cơ thể tăng cao và có thể biểu hiện như sốc nhiệt hoặc say nóng.
Triệu chứng hạ thân nhiệt
Bệnh nhân có thể trở nên mất phương hướng và không thể tự làm ấm cơ thể. Khi hạ thân nhiệt bắt đầu, việc suy nghĩ, vận động và thực hiện hành động trở nên khó khăn hơn. Điều này rất nguy hiểm vì nó có nghĩa là những người bị hạ thân nhiệt sẽ không thể tự tìm cách giữ ấm và an toàn cho bản thân.
Cơ thể bắt đầu chậm lại khi nhiệt độ giảm xuống. Nếu người đó ngừng run, đó có thể là dấu hiệu cho thấy tình trạng của họ đang trở nên tồi tệ hơn. Bệnh nhân có nguy cơ nằm xuống, ngủ thiếp đi và chết. Trong một số trường hợp, nghịch lý là mọi người sẽ cởi bỏ quần áo ngay trước khi điều này xảy ra.
Điều trị hạ thân nhiệt
Việc điều trị tùy thuộc vào mức độ hạ thân nhiệt, nhưng đều cùng mục tiêu làm bệnh nhân ấm lên. Điều trị bao gồm những bước sau đây:
Điều trị sơ cứu
Bệnh nhân có triệu chứng hạ thân nhiệt cần được hỗ trợ y tế ngay lập tức.
- Cho đến khi cấp cứu đến, thực hiện những hành động sau đây:
- Di chuyển bệnh nhân đến nơi khô ráo, ấm áp nếu có thể hoặc che chắn các yếu tố gây lạnh.
- Cởi bỏ quần áo ướt, cắt bỏ các vật dụng nếu cần.
- Trùm chăn kín cả người và đầu, chỉ để mặt thoáng.
- Đắp chăn cho bệnh nhân để cách ly họ với nền đất.
- Theo dõi nhịp thở và thực hiện hô hấp nhân tạo nếu ngừng thở.
- Tiếp xúc da kề da với bệnh nhân nếu có thể, bằng cách cởi bỏ quần áo rồi quấn bản thân và bệnh nhân trong chăn với nhau để truyền nhiệt
- Cho bệnh nhân uống nước ấm, không cồn không caffein nếu còn tỉnh.
Điều quan trọng là không sử dụng nhiệt trực tiếp, chẳng hạn như đèn sưởi hoặc nước nóng, vì có thể làm tổn thương da. Nó cũng có thể gây loạn nhịp tim và dẫn đến ngừng tim. Không xoa hoặc mát xa bệnh nhân, vì cũng có thể gây ngừng tim.
Xử trí và điều trị
Điều trị hạ thân nhiệt. Nguồn ClinicalAdvisor.comTheo một bài báo đăng trên tạp chí Bác sĩ gia đình Hoa Kỳ, các điều trị sau đây có thể giúp điều trị hạ thân nhiệt.
Làm ấm ngoài da thụ động: Sử dụng khả năng tạo nhiệt của cơ thể bệnh nhân. Bao gồm việc cởi bỏ quần áo ướt, lạnh, lý tưởng nhất là thay bằng quần áo khô, cách nhiệt thích hợp, và chuyển bệnh nhân đến một môi trường ấm hơn.
Làm ấm ngoài da chủ động: Phương pháp này liên quan đến các thiết bị làm ấm, chẳng hạn như chai nước nóng hoặc không khí ấm từ bên ngoài vào các vùng trên cơ thể. Ví dụ, bệnh nhân có thể kẹp chai nước nóng dưới cánh tay.
Làm ấm chủ động từ trong cơ thể: Phương pháp này sử dụng chất lỏng được làm ấm, dịch truyền tĩnh mạch để tưới các khoang cơ thể, bao gồm lồng ngực, phúc mạc, dạ dày và bàng quang. Các phương pháp khác bao gồm để bệnh nhân hít không khí ấm, ẩm hoặc áp dụng phương pháp làm ấm ngoài cơ thể bằng cách sử dụng máy tim phổi nhân tạo.
Không cho một người uống rượu nếu họ có dấu hiệu hạ thân nhiệt, và tránh cho bệnh nhân bất tỉnh uống bất kì thứ gì. Bệnh nhân hạ thân nhiệt nghiêm trọng có thể gần như không có mạch hoặc không thở được. Nếu họ bất tỉnh hay ngừng tuần hoàn, những người xung quanh nên hô hấp nhân tạo kết hợp làm ấm cơ thể bệnh nhân và chờ cấp cứu.
Các giai đoạn hạ thân nhiệt
Hạ thân nhiệt thường tiến triển theo ba giai đoạn từ nhẹ đến trung bình và nặng. Theo tạp chí Bác sĩ gia đình Hoa Kỳ, triệu chứng của các giai đoạn này như sau:
Các giai đoạn | Thân nhiệt | Triệu chứng |
Nhẹ | 32.2°C đến 35°C | Huyết áp cao, run rẩy, nhịp thở và nhịp tim nhanh, co mạch , lơ đãng và mệt mỏi, suy giảm khả năng phán đoán và thiếu phản ứng. |
Trung bình | 28°C đến 32.2°C | Loạn nhịp tim, thở chậm, lú lẫn, đồng tử giãn, huyết áp thấp và giảm phản xạ. |
Nặng | Thấp hơn 28°C | Thở khó, đồng tử không hoạt động, suy tim, phù phổi và ngừng tim.. |
Các triệu chứng khác của hạ thân nhiệt có thể bao gồm:
Nhẹ:
Vừa đến nặng:
- Có thể ngừng run
- Nói lắp
- Lú lẫn
- Buồn ngủ
- Thờ ơ hoặc mất tập trung
- Mạch yếu
Khi bệnh nhân bị hạ thân nhiệt nghiêm trọng, họ có thể không còn biết mình đang làm gì, do sự suy giảm ý thức.
Cởi quần áo nghịch lý
Trở lại năm 1979, các nhà nghiên cứu đã mô tả một hiện tượng được gọi là cởi quần áo nghịch lý. Trong nghịch lý cởi đồ, bệnh nhân cởi bỏ quần áo đang mặc cho dù thời tiết giá rét. Hậu quả là họ mất nhiều nhiệt hơn, có thể gây tử vong. Điều này có thể xảy ra trong giai đoạn sau của quá trình hạ thân nhiệt vì người bệnh trở nên mất phương hướng, lú lẫn và dễ kích động. Mặc dù còn thiếu nghiên cứu về tình trạng này, nhưng bằng chứng ghi chép cho thấy 20–50% trường hợp tử vong do hạ thân nhiệt là do cởi quần áo nghịch lý.
Ở trẻ sơ sinh
Trẻ sơ sinh dễ mất nhiệt hơn người lớn, và chúng không thể run rẩy để giữ ấm.
Trẻ sơ sinh hạ thân nhiệt có thể có các triệu chứng:
- Da đỏ tươi
- Da lạnh
- Tinh thần yếu ớt
- Khóc yếu
Trẻ sơ sinh không nên ngủ trong phòng lạnh. Sử dụng thêm chăn không phải là một giải pháp vì có nguy cơ làm trẻ ngạt thở.
Dự phòng hạ thân nhiệt
Hiểu và chuẩn bị sẵn cho tình trạng hạ thân nhiệt là biện pháp dự phòng không thể thiếu. Mọi người có nguy cơ cao hơn nếu:
- Làm việc ngoài trời trong thời tiết lạnh
- Luyện tập các môn thể thao trên tuyết, thể thao dưới nước hoặc các hoạt động ngoài trời khác
- Ở nhà trong thời tiết mùa đông, đặc biệt là người lớn tuổi
- Mắc kẹt trên xe trong điều kiện mùa đông khắc nghiệt.
- Đang khó ngủ
- Có bệnh lý nền
- Sử dụng rượu hoặc ma túy bất hợp pháp
Ở nhà
Hạ thân nhiệt do trời lạnh. Nguồn medicalnewstoday.comĐể dự phòng hạ thân nhiệt trong nhà, Viện lão hóa Hoa Kì khuyến nghị những điều sau:
- Sưởi ấm phòng đang sử dụng lên 20–21°C và đóng cửa các phòng khác để tiết kiệm hóa đơn sưởi.
- Cách nhiệt cho ngôi nhà bằng cách cải tạo lại nhà hoặc trải khăn cuộn lên để ngăn gió lùa
- Sắp xếp để có người kiểm tra thường xuyên nếu bạn sống một mình.
Mắc kẹt trong xe ô tô
Bất cứ ai bị mắc kẹt trên xe ô tô nên chuyển mọi thứ họ cần từ thùng xe vào trong xe.
Nên nổ máy xe 10 phút mỗi giờ, đảm bảo rằng tuyết không phủ kín ống xả và mở cửa sổ mở một chút để ngăn hơi tích tụ. Mọi người cũng nên cân nhắc chuẩn bị một bộ dụng cụ sinh tồn mùa đông để giữ trong xe. Bộ dụng cụ này phải chứa thức ăn không phân hủy, chăn, bộ sơ cứu, nước và các loại thuốc cần thiết.
Các hoạt động ngoài trời
Xem dự báo thời tiết trước khi ra ngoài và ăn mặc phù hợp. Các mẹo để tránh hạ thân nhiệt khi ở ngoài trời có thể kể đến:
- Kiểm tra trước thời tiết và chuẩn bị cho phù hợp.
- Mặc nhiều lớp quần áo, lớp trong mặc đồ len, lụa hoặc polypropylene vì những chất liệu này giữ nhiệt tốt hơn cotton.
- Mặc nhiều lớp quần áo để giữ nhiều lớp không khí.
Vận động quá sức không có ích gì, vì điều này có thể dẫn đến kiệt sức và khiến quần áo ướt đẫm mồ hôi, cả hai đều góp phần làm mất nhiệt.
Nếu bắt đầu có dấu hiệu hạ thân nhiệt nhẹ nên tìm một nơi ấm áp ngay lập tức để ngăn nguy cơ hạ thân nhiệt nguy hiểm đến tính mạng.
Các mẹo khác
Các mẹo khác cho thời tiết lạnh bao gồm:
- Đội mũ hoặc quấn khăn dày trên đầu, ngay cả khi ở trong nhà.
- Không sử dụng rượu
- Ăn đủ lượng calo, vì lớp mỡ bảo vệ cơ thể khỏi lạnh, giúp giữ ấm cơ thể.
Hạ thân nhiệt vào mùa hè
Hạ thân nhiệt cũng có thể xảy ra vào mùa hè. Đặc biệt khi điều hòa nhiệt độ quá lạnh hoặc tham gia các hoạt động dưới nước, thường xảy ra ở đối tượng trẻ sơ sinh và người lớn tuổi, những người có thể khó thể hiện cảm giác của họ.
Viện Y tế Hoa Kì khuyến nghị giữ nhiệt độ phòng 20°C trở lên và đóng cửa những phòng không sử dụng.
Chẩn đoán hạ thân nhiệt
Bằng cách quan sát các triệu chứng và đo thân nhiệt bệnh nhân bằng nhiệt kế có thể phát hiện hạ thân nhiệt. Tạp chí Y khoa Anh quốc định nghĩa hạ thân nhiệt là khi thân nhiệt của một người dưới 35°C. Thân nhiệt đo ở miệng có thể không thấp đến mức này. Nhưng dù thế nào, quan trọng là phải gọi cấp cứu khẩn cấp.
Nguyên nhân hạ thân nhiệt
Hạ thân nhiệt có thể do thời tiết lạnh kéo dài, chẳng hạn như trong mùa đông, hoặc có thể do lạnh đột ngột như khi một người rơi vào nước lạnh.
Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kì nhấn mạnh đôi khi hạ thân nhiệt không nhất thiết phải do thời tiết quá lạnh. Nếu nhiệt độ không khí là 4,4°C và một người bị ướt, họ hoàn toàn có thể bị hạ thân nhiệt.
Hạ thân nhiệt dưới nước
Con người mất nhiệt dưới nước nhanh hơn so với trên cạn. Cơ thể ở trong nước lạnh ở ngoài trời có thể bị hạ thân nhiệt nhanh chóng. Theo một bài báo đăng trên tạp chí Khoa học Hoa kì, người ở dưới nước 5°C có thể mất trương lực cơ chỉ trong vòng 10 phút. Ngay cả ở 26°C, một người ở trong nước lâu cũng có thể có nguy cơ bị hạ thân nhiệt.
Nguyên nhân trong nhà
Trong nhà thiếu hệ thống sưởi, bật điều hòa quá lạnh hoặc tắm nước đá có thể dẫn đến hạ thân nhiệt. Hạ thân nhiệt trong nhà thường tiên lượng không tốt, vì có xu hướng xảy ra ở những người lớn tuổi, và thường bị phát hiện ở giai đoạn muộn.
Những người dễ bị tổn thương
Kết quả của một nghiên cứu công bố năm 2018 cho thấy 75% những người được điều trị y tế tại các bệnh viện ở Thành phố New York Hoa Kì vì bệnh liên quan đến cảm lạnh đã hoạt động ở ngoài trời lạnh.
Khoảng một nửa đang ngủ say, và 25% khác không có máy sưởi ở nhà. Lạm dụng chất gây nghiện hoặc có tình trạng sức khỏe thể chất hoặc tâm thần làm tăng nguy cơ mắc cảm lạnh.
Hầu hết các trường hợp tử vong và ốm đau không xảy ra do thời tiết quá lạnh. Các nhà nghiên cứu cũng cho rằng việc tiếp xúc với thời tiết lạnh là mối quan tâm hàng đầu trong mùa đông.
Nguyên nhân bệnh nền
Các nguyên nhân khác gây hạ thân nhiệt bao gồm rối loạn chuyển hóa dẫn đến khả năng trao đổi chất thấp hơn. Những rối loạn này khiến cơ thể sinh ra ít nhiệt hơn.
Tiếp xúc với các chất độc và rối loạn chức năng tuyến giáp, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên cũng có thể là nguyên nhân gây hạ thân nhiệt.
Xem thêm: