- Rối loạn tâm thần
- Thuốc chống loạn thần và các triệu chứng loạn thần
- Thuốc chống loạn thần và các bệnh khác
- Cơ chế tác dụng của thuốc chống loạn thần
- Các loại thuốc chống loạn thần
- Dạng bào chế của thuốc chống loạn thần
- Tác dụng phụ của thuốc chống loạn thần
- Quản lý tác dụng phụ của thuốc
Thuốc chống loạn thần không chữa khỏi bệnh loạn thần mà nó có tác dụng làm giảm và kiểm soát các triệu chứng của bệnh, bao gồm:
- Ảo tưởng và ảo giác như hoang tưởng và nghe thấy giọng nói
- Lo lắng và kích động quá mức như cảm thấy bị đe dọa
- Lời nói không mạch lạc và suy nghĩ lộn xộn
- Hoang mang
- Hành vi bạo lực hoặc gây rối
- Hưng cảm.
Thay vì loại bỏ những triệu chứng này hoàn toàn, đôi khi thuốc chống rối loạn tâm thần có thể ngăn chặn các triệu chứng xuất hiện và tiến triển giúp người bệnh cảm thấy ổn định và sinh hoạt bình thường.
Rối loạn tâm thần
Một người bị rối loạn tâm thần có thể:
- Nhìn hoặc nghe thấy những thứ không có thật (ảo giác, ảo thanh)
- Có ý tưởng hoặc niềm tin không phù hợp với thực tế (ảo tưởng).
Đây được gọi là các “triệu chứng loạn thần”, “giai đoạn loạn thần” hoặc “trải nghiệm loạn thần”.
Bệnh có thể gây ra các ảo giác, ảo tưởng. Nguồn ảnh: https://www.pinterest.com
Thuốc chống loạn thần và các triệu chứng loạn thần
Trong giai đoạn loạn thần, người bệnh có thể bị hoang tưởng, ảo giác hoặc rối loạn suy nghĩ. Thuốc chống loạn thần có tác dụng làm giảm hoặc chấm dứt các triệu chứng này.
Có nhiều loại thuốc chống loạn thần khác nhau, tác dụng theo các cơ chế khác nhau. Những người bắt đầu dùng thuốc chống loạn thần thường được bác sĩ theo dõi chặt chẽ trong vài tuần đầu tiên. Bác sĩ sẽ theo dõi sự cải thiện của các triệu chứng, cũng như các tác dụng phụ.
Các triệu chứng thường bắt đầu cải thiện trong vòng sáu tuần kể từ khi dùng thuốc. Tuy nhiên, có thể mất vài tháng trước khi người bệnh cảm nhận được sự thay đổi rõ rệt. Không thể dự đoán được loại thuốc nào sẽ hoạt động tốt nhất đối với người bệnh cụ thể. Bạn có thể cần sử dụng một vài thuốc trước khi tìm được thuốc phù hợp với mình.
Thuốc chống loạn thần và các bệnh khác
Một số loại thuốc chống loạn thần cũng có thể được sử dụng để điều trị:
- Lo lắng nghiêm trọng
- Các vấn đề về thể trạng như nấc dai dẳng, các vấn đề về thăng bằng và buồn nôn
- Sự kích động
- Các vấn đề về tâm lý, suy nghĩ và giao tiếp xã hội
- Hưng cảm
- Các triệu chứng rối loạn tâm thần của bệnh trầm cảm
- Rối loạn tâm thần sau sinh.
Cơ chế tác dụng của thuốc chống loạn thần?
Người ta cho rằng dopamine là một yếu tố góp phần vào sự phát triển của bệnh loạn thần. Dopamine là một trong nhiều chất hóa học có trong não có vai trò chất dẫn truyền thần kinh từ nơi này sang nơi khác của não.
Dopamine cũng sẽ được tiết ra trong một vài tình huống như:
- Biết rằng một cái gì đó là có ý nghĩa, quan trọng hoặc thú vị
- Trải nghiệm vui vẻ và khi nhận phần thưởng
- Cảm thấy có động lực.
Nó cũng tham gia vào việc kiểm soát các cơ và chuyển động của cơ thể.
Người ta cho rằng lượng dopamine cao có thể khiến não hoạt động bất thường và có thể gây ra các triệu chứng rối loạn tâm thần.
Thuốc chống loạn thần làm giảm lượng dopamine trong não hoặc khôi phục sự cân bằng của dopamine với các chất hóa học khác trong não.
Các loại thuốc chống loạn thần
Có hai loại thuốc chống loạn thần:
- Thuốc chống loạn thần điển hình, “thế hệ đầu tiên” (cũ hơn): những loại thuốc này đã được sử dụng từ những năm 1950
- Thuốc chống loạn thần không điển hình, “thế hệ hai” (mới hơn): những loại thuốc này đã được sử dụng từ những năm 1990.
Mặc dù cả hai thế hệ đều có hiệu quả nhưng các loại thuốc mới có một số ưu điểm so với các loại cũ như:
- Ít tác dụng phụ hơn như run cơ hoặc cứng cơ
- Ít nguy cơ phát triển “Hội chứng rối loạn vận động muộn”: cử động không kiểm soát của miệng, lưỡi và đôi khi là các bộ phận khác của cơ thể
- Cải thiện tâm trạng, suy nghĩ và động lực tổng thể.
Mặc dù các loại thuốc chống loạn thần mới thường được sử dụng hơn những loại cũ, nhưng một số người cảm thấy rằng các loại thuốc cũ phù hợp với họ hơn.
Dạng bào chế của thuốc chống loạn thần
Hầu hết các loại thuốc chống loạn thần đều được dùng ở dạng viên nén, nhưng cũng có thể được dùng ở dạng xirô hoặc dạng lỏng hoặc dưới dạng tiêm (dạng dự trữ).
Thuốc tiêm dự trữ chứa các loại thuốc tương tự như thuốc ở dạng viên hoặc lỏng. Chúng được điều chế ở dạng 'chất lỏng vận chuyển' giúp giải phóng thuốc từ từ, vì vậy tác dụng của thuốc kéo dài hơn rất nhiều, có thể đến vài tuần. Không phải tất cả các loại thuốc chống loạn thần đều có sẵn dưới dạng thuốc tiêm.
Thuốc tiêm dự trữ có thể được chỉ định trong một số trường hợp:
- Người quên uống thuốc thường xuyên hoặc dùng sai liều lượng
- Người gặp vấn đề về nuốt khi dùng thuốc ở dạng viên nén
- Người không muốn uống thuốc mỗi ngày
- Thuốc có thể là một chỉ định của phương pháp điều trị
Điều quan trọng là phải thảo luận với bác sĩ về các lựa chọn điều trị khác nhau hiện có và lựa chọn nào trong số đó là tối ưu nhất.
Cho dù bạn chọn phương pháp nào, đừng đột ngột ngừng dùng thuốc chống loạn thần mà không hỏi ý kiến bác sĩ vì các triệu chứng loạn thần có thể quay trở lại.
Tác dụng phụ của thuốc chống loạn thần
Thuốc chống loạn thần nên đi kèm với tờ thông tin chungmvề loại thuốc cụ thể được kê đơn, bao gồm thông tin về các tác dụng phụ và cách xử trí khi dùng quá liều.
Các tác dụng phụ có thể xảy ra của thuốc chống loạn thần bao gồm:
- Khô miệng
- Chóng mặt
- Tăng cân có thể dẫn đến bệnh tiểu đường
- Mờ mắt
- Hiệu ứng chuyển động (run, cứng, kích động)
- An thần (như gây buồn ngủ hoặc giảm năng lượng)
- Mất kinh ở phụ nữ
- Phù
- Vấn đề tình dục
- Nhức đầu.
Điều quan trọng cần nhớ là cùng một loại thuốc nhưng có thể ảnh hưởng đến những người khác nhau theo những cách khác nhau. Không phải tất cả mọi người đều sẽ có những tác dụng phụ giống nhau.
Các thuốc chống loạn thần có thể gây buồn ngủ. Nguồn ảnh: https://www.pinterest.com
Quản lý tác dụng phụ của thuốc
Nếu bạn lo lắng về bất kỳ tác dụng phụ nào có thể gặp phải, hãy trao đổi với bác sĩ điều trị. Để quản lý hoặc giảm tác dụng phụ, bác sĩ có thể:
- Thay đổi liều lượng thuốc
- Kê đơn một loại thuốc khác
- Đề nghị bạn dùng thuốc vào một thời điểm khác trong ngày
- Thử can thiệp không dùng thuốc để giảm tác dụng phụ. Ví dụ: ăn kiêng và tập thể dục có thể hữu ích trong việc giải quyết tình trạng tăng cân.