Tác dụng phụ của vitamin tổng hợp, liều lượng phù hợp

Bạn có thể mua vitamin tổng hợp mà không cần đơn và hầu hết đều coi chúng là an toàn, điều này có thể giải thích sự phổ biến của chúng. Mặc dù vậy, dùng vitamin tổng hợp không phải là không có rủi ro.

Bài viết này thảo luận bạn có nên lo lắng về việc uống vitamin tổng hợp hay không dựa trên xem xét các tác dụng phụ tiềm ẩn của nó và những thành phần nào có thể gây ra các tác dụng phụ đó. 

Các tác dụng phụ có thể xảy ra 

Cơ thể cần tiêu thụ ít nhất 13 loại vitamin và 16 khoáng chất thường xuyên để hoạt động bình thường. Một chế độ ăn uống cân bằng là cách tốt nhất để có được những chất dinh dưỡng này. Đối với những người không thể đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng chỉ thông qua chế độ ăn uống thì vitamin tổng hợp có thể là một nguồn thay thế tốt.

Các loại vitamin tổng hợp cung cấp tới 100% lượng tiêu thụ khuyến nghị (Dietary Reference Intakes - DRI) thường được coi là an toàn và không có tác dụng phụ, miễn là dùng theo chỉ dẫn.

Tuy nhiên, một số người vẫn có thể gặp một vài tác dụng phụ khi dùng vitamin tổng hợp; trong đó có một số tác dụng phụ thường gặp hơn những tác dụng phụ khác.

Các tác dụng phụ thường gặp 

Các triệu chứng tiêu hóa thường có khả năng xảy ra khi dùng vitamin tổng hợp như: nôn, buồn nôn, tiêu chảy... (nguồn: mdlinx.com)

Một số tác dụng phụ nhất định có nhiều khả năng xảy ra hơn những tác dụng phụ khác khi dùng vitamin tổng hợp, bao gồm:

• Táo bón
• Tiêu chảy
• Đau bụng
• Buồn nôn

Nói chung, những tác dụng phụ liên quan đến đường ruột này là không đáng kể và thường tạm thời. Chúng có xu hướng biến mất khi cơ thể đã quen với việc uống vitamin tổng hợp. Tuy nhiên, hãy liên hệ với bác sĩ để được hỗ trợ thêm nếu các triệu chứng vẫn còn.

Tác dụng phụ hiếm gặp

Các tác dụng phụ hiếm gặp hơn của vitamin tổng hợp bao gồm:

• Nhức đầu
• Chảy máu cam
• Mất ngủ
• Bệnh gout

Những điều này thường xảy ra rất ít, đặc biệt nếu liều lượng các chất dinh dưỡng trong vitamin tổng hợp không vượt quá lượng tiêu thụ nhiều nhất cho phép (upper limit - UL).

Tuy nhiên, những người kết hợp vitamin tổng hợp với các chất bổ sung khác hoặc ăn một lượng đáng kể thực phẩm tăng cường có thể vượt quá UL đối với một số chất dinh dưỡng nhất định. Điều này có thể làm tăng nguy cơ mắc các tác dụng phụ.

Các công ty thực phẩm đôi khi bổ sung chất dinh dưỡng vào thực phẩm trong quá trình sản xuất. Đây gọi là các thực phẩm tăng cường.

Một số người cũng có thể bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng với một số loại vitamin tổng hợp, mặc dù trường hợp này rất hiếm. Nếu nhận thấy nổi mề đay, khó thở hoặc sưng mặt, lưỡi, môi hoặc cổ họng sau khi uống vitamin tổng hợp, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.

Tác dụng phụ ở trẻ sơ sinh và trẻ em

Các tác dụng phụ ở trẻ em tương tự như những tác dụng phụ mà người lớn có thể gặp phải. Tuy nhiên, trẻ em có thể gặp phải chúng với liều lượng thấp hơn nhiều so với người lớn. Nói cách khác, trẻ em dùng vitamin tổng hợp có thể có nguy cơ tiêu thụ lượng chất dinh dưỡng cực cao, dẫn đến quá liều và thậm chí tử vong trong trường hợp nghiêm trọng.

Các công ty đưa ra thị trường nhiều loại vitamin tổng hợp dành riêng cho trẻ sơ sinh và trẻ em. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng có đến 65% trong số chúng chứa hàm lượng chất dinh dưỡng vượt quá UL cho trẻ em. Điều này có thể giải thích tại sao các chuyên gia báo cáo rằng trẻ em tiêu thụ vitamin tổng hợp có nguy cơ cao vượt quá UL, đặc biệt là đối với vitamin A, axit folic và kẽm. Cho trẻ uống vitamin tổng hợp có chứa sắt khi không cần cũng có thể khiến trẻ bị quá liều sắt. Các nhà khoa học coi đây là nguyên nhân chính gây nhiễm độc ở trẻ em từ 6 tuổi trở xuống.

Để giảm nguy cơ mắc các tác dụng phụ hoặc dùng quá liều, hãy nhớ tham khảo bác sĩ trước khi cho trẻ dùng vitamin tổng hợp.

Tóm tắt: Nói chung, vitamin tổng hợp an toàn miễn là chúng cung cấp mức dinh dưỡng nằm trong hướng dẫn của DRI. Một số người gặp phải các tác dụng phụ liên quan đến đường ruột khi mới bắt đầu dùng vitamin tổng hợp, nhưng những tác dụng này thường nhanh chóng được giải quyết. Các tác dụng phụ khác rất hiếm. 

Liều lượng

Vitamin tan trong chất béo có thể tích tụ trong cơ thể, đạt đến mức độc, và có khả năng gây ngộ độc và bệnh tật nếu dùng quá mức. (nguồn: insider.com)

Viện Y tế Quốc gia Hoa Kì khẳng định rằng vitamin tổng hợp cung cấp mức dinh dưỡng gần với DRI của chúng sẽ không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là chính phủ không kiểm soát các loại vitamin tổng hợp giống như đối với thuốc.

Điều này có nghĩa là có nguy cơ một loại vitamin tổng hợp có thể chứa hàm lượng cao hơn so với công bố trên nhãn của nó. Mức độ dinh dưỡng trong một số loại vitamin tổng hợp đôi khi thậm chí có thể đạt hoặc vượt quá UL hàng ngày.

Thậm chí nhiều hãng còn cung cấp liều cao chất dinh dưỡng có mục đích vượt quá khuyến nghị của UL, lợi dụng niềm tin của một số người rằng càng uống nhiều chất dinh dưỡng thì càng có tác dụng tốt đối với sức khỏe.

Dùng liều cao hơn liều lượng khuyến nghị hàng ngày thông thường của một chất có thể không có hại, nhưng liều lượng cực cao của một số chất nhất định có thể gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe.

Các chất dinh dưỡng cần chú ý

Vitamin tổng hợp thường chứa 3 loại chất dinh dưỡng:

• Vitamin tan trong nước. Những chất này có thể hòa tan trong nước và thường không tích tụ trong cơ thể, cũng như không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng nếu dùng quá liều lượng (ví dụ: vitamin B, vitamin C).
• Vitamin tan trong chất béo. Những chất này hòa tan trong chất béo và tích tụ trong cơ thể, đạt đến mức độc hại, có khả năng gây ngộ độc và bệnh tật nếu dùng quá mức (ví dụ: vitamin A, D, E và K).
• Khoáng chất. Đây là những nguyên tố vô cơ có thể tích tụ trong cơ thể và đôi khi gây ra tác hại nếu bổ sung quá mức (ví dụ: sắt, iốt, kẽm, đồng và selen).

Một số chất trong những loại này gây ra nhiều tác dụng phụ ở liều lượng cao hơn những chất khác. Phần dưới đây nêu bật các chất dinh dưỡng từ mỗi loại có thể gây hại đặc biệt nếu dùng ở liều lượng cao.

Vitamin tan trong nước

Việc hấp thụ quá nhiều vitamin hòa tan trong nước thường không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng, ngay cả khi lượng hấp thụ gần với UL. Điều này là do cơ thể có xu hướng đào thải lượng vitamin này dư thừa qua nước tiểu. Tuy nhiên, việc nạp vào lớn hơn nhiều lần so với UL có thể dẫn đến nhiều vấn đề.

Ví dụ, lượng vitamin C hấp thụ lớn hơn gấp 3 lần so với UL có thể gây chuột rút, tiêu chảy, buồn nôn, nôn hoặc đau nửa đầu. 

Thừa vitamin B3 (niacin) bắt đầu từ lượng hấp thụ cao hơn gấp 3 lần UL có thể dẫn đến đau dạ dày, cao huyết áp, các vấn đề về thị lực và tổn thương gan. 

Tương tự, bổ sung vitamin B6 ở mức cao hơn 10 lần UL trong thời gian dài có liên quan đến các tổn thương da, nhạy cảm với ánh sáng, chứng ợ nóng và các vấn đề về thần kinh.

Cuối cùng, hấp thụ dư thừa vitamin B9 (axit folic) có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, gây ra các vấn đề về thần kinh và che dấu sự thiếu hụt vitamin B12 nghiêm trọng. 

Vitamin tan trong chất béo

Các loại vitamin tổng hợp cung cấp một lượng lớn vitamin tan trong chất béo có thể gây hại vì lượng vitamin này dư thừa có thể tích tụ trong cơ thể.

Ví dụ, hấp thụ quá nhiều vitamin A có thể gây đau đầu, tổn thương gan, xương yếu hơn và dị tật bẩm sinh. Những người hút thuốc và những người từng hút thuốc có thể được lợi đặc biệt khi tránh các loại vitamin tổng hợp có chứa nhiều vitamin A hoặc beta carotene - chất mà cơ thể có thể chuyển hóa thành vitamin A. Việc hấp thụ quá nhiều các chất dinh dưỡng này có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi.

Tương tự, dùng quá nhiều vitamin D, do lỗi sản xuất hoặc dùng liều lượng cao không thích hợp, có thể dẫn đến buồn nôn, nôn mửa, yếu cơ, các vấn đề về nhận thức, các vấn đề về tim, suy thận và thậm chí tử vong trong trường hợp nghiêm trọng.

Hơn nữa, lượng vitamin E dư thừa có thể dẫn đến chảy máu, tiêu chảy, suy nhược, mờ mắt và các vấn đề về khả năng sinh sản.

Đối với vitamin K, nghiên cứu không phát hiện ra rằng việc hấp thụ quá liều lượng có thể gây ra quá nhiều vấn đề. Tuy nhiên, vitamin này có thể tương tác với nhiều loại thuốc khác nhau, bao gồm cả thuốc kháng sinh và thuốc chống đông máu. Những người hiện đang dùng thuốc nên cho bác sĩ biết nếu đang dùng một loại vitamin tổng hợp có chứa vitamin K.

Khoáng chất

Giống như các vitamin tan trong chất béo, các khoáng chất có thể tích tụ trong cơ thể nếu dùng chúng quá mức, có thể gây ra những tác hại.

Ví dụ, hấp thụ quá cao một số khoáng chất, chẳng hạn như sắt, đồng, magiê và kẽm, có thể gây đau bụng, táo bón, tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa, đau dạ dày và đau đầu. 

Thừa sắt đặc biệt có hại do có thể gây ra các vấn đề về gan. Vì lý do này, các chuyên gia khuyên đàn ông trưởng thành và phụ nữ sau mãn kinh tránh dùng vitamin tổng hợp có chứa 18 mg sắt trở lên trừ khi bác sĩ khuyên họ nên làm như vậy.

Các loại vitamin tổng hợp có chứa hàm lượng sắt, đồng và kẽm cao cũng có thể ngăn cơ thể hấp thụ các chất dinh dưỡng khác mà bạn tiêu thụ.

Vitamin tổng hợp có chứa quá nhiều iốt có thể gây ra các vấn đề về tuyến giáp. Mặt khác, những người có quá nhiều selen có thể gây ra hơi thở giống mùi tỏi, rụng tóc, móng tay giòn hoặc có vị kim loại trong miệng.

Việc hấp thụ selen trên UL cũng có thể gây ra các triệu chứng thần kinh nghiêm trọng, suy thận và các vấn đề về tim.

DRI và UL cho từng chất dinh dưỡng cần quan tâm

Hầu hết các tác dụng phụ được đề cập trong bài viết này xảy ra sau khi một người tiêu thụ lượng chất dinh dưỡng vượt quá UL.

Mỗi chất dinh dưỡng đều có một UL mà tại đó trở lên các nhà khoa học tin rằng nó sẽ trở nên độc hại. Vượt quá UL của chất dinh dưỡng có thể dẫn đến quá liều và các tác dụng phụ nghiêm trọng, chẳng hạn như tổn thương gan và thậm chí tử vong.

Biểu đồ sau đây phác thảo cả DRI và UL cho từng chất dinh dưỡng cần quan tâm đối với người lớn. (Lưu ý: các khuyến nghị cụ thể cho trẻ sơ sinh và trẻ em rất khác nhau tùy theo độ tuổi.)

*Chỉ áp dụng cho các dạng tổng hợp từ chế phẩm bổ sung, thực phẩm tăng cường hoặc sự kết hợp của cả hai.

Điều quan trọng cần lưu ý là không có DRI nào có sẵn cho axit folic - dạng tổng hợp của vitamin B9 mà bạn có thể tìm thấy trong các loại vitamin tổng hợp. Dạng vitamin B9 trong bảng trên được gọi là folate, và có thể lấy nó từ các nguồn tự nhiên - chứ không phải vitamin tổng hợp. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng liều lượng axit folic tổng hợp hơn 1.000 mcg mỗi ngày có thể liên quan đến một loạt các hậu quả tiêu cực về sức khỏe ở một số quần thể dân cư.

Hiện tại, các nhà nghiên cứu chưa hiểu đầy đủ về tác dụng và sự an toàn của việc hấp thụ lâu dài liều lượng vitamin hoặc khoáng chất nằm giữa DRI và UL. Do đó, các nhà khoa học cần nghiên cứu sâu hơn về chủ đề này.

Cho đến khi có nhiều thông tin hơn, có lẽ an toàn nhất là bạn nên tránh các chất bổ sung cung cấp mức dinh dưỡng vượt quá DRI của chúng.

Tóm tắt: Tiêu thụ vitamin tổng hợp có chứa mức dinh dưỡng vượt quá UL hàng ngày có thể dẫn đến một loạt các tác dụng phụ. Các nhà khoa học cần tiến hành nhiều nghiên cứu hơn để đánh giá tác động của lượng dinh dưỡng hấp thụ nằm giữa DRI và UL. 

Các yếu tố khác có thể gây ra tác dụng phụ của vitamin tổng hợp

Vitamin tổng hợp cũng có thể bị nhiễm các hợp chất có hại, chẳng hạn như asen hoặc chì. (nguồn: confectionerynews.com)

Vitamin tổng hợp cũng có thể bị nhiễm các hợp chất có hại, chẳng hạn như asen hoặc chì. Khi bạn ăn phải những hợp chất có hại này với số lượng lớn hoặc trong thời gian dài, chúng có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, bao gồm các vấn đề về thể chất, cơ bắp và thần kinh, cũng như dị tật bẩm sinh.

Không thể xác định liệu một loại vitamin tổng hợp có chứa các hợp chất có hại này hay không bằng cách chỉ nhìn vào nhãn của nó.

Tuy nhiên, một số nhà sản xuất chọn để sản phẩm của họ được xác minh bởi các phòng thí nghiệm của bên thứ ba, nơi có thể xác nhận xem sản phẩm có chứa chất gây ô nhiễm hay không và có thực sự chứa những gì nhãn ghi hay không.

Một số ví dụ về các công ty kiểm tra chất bổ sung độc lập bao gồm ConsumerLab, NSF International và U.S. Pharmacopeia.

Tóm tắt: Vitamin tổng hợp có thể bị nhiễm các hợp chất có hại, chẳng hạn như asen hoặc chì. Để giảm thiểu rủi ro này, hãy cân nhắc lựa chọn các loại vitamin tổng hợp đã được thử nghiệm độc lập bởi phòng thí nghiệm của bên thứ ba. 

Tác dụng phụ ngắn hạn so với dài hạn

Những tác dụng phụ lâu dài có thể bao gồm dị tật bẩm sinh và các vấn đề về gan, tim và nhận thức. (nguồn: downtoearth.org.in)

Tùy thuộc vào chất dinh dưỡng và liều lượng, một số tác dụng phụ có thể xảy ra rất nhanh, trong khi những tác dụng phụ khác có thể mất nhiều thời gian hơn để phát hiện.

Ví dụ, dùng một hoặc nhiều chất dinh dưỡng với liều lượng rất cao có thể gây ra các triệu chứng đường ruột thường thấy ngay sau khi dùng chất bổ sung.

Tuy nhiên, các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn có thể xuất hiện theo thời gian khi lượng chất dinh dưỡng dư thừa hoặc chất gây ô nhiễm không mong muốn dần dần tích tụ trong cơ thể. Những tác dụng phụ lâu dài này có thể bao gồm dị tật bẩm sinh và các vấn đề về gan, tim và nhận thức.

Nếu bạn cho rằng mình đang gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, hãy nói với bác sĩ càng sớm càng tốt.

Tóm tắt: Tốc độ bạn có thể gặp tác dụng phụ phụ thuộc vào loại và liều lượng chất dinh dưỡng tiêu thụ. Hãy đảm bảo thông báo với bác sĩ ngay khi bạn nhận thấy bất kì dấu hiệu của tác dụng phụ nào. 

Kết luận

Vitamin tổng hợp có thể hữu ích cho những người không thể đạt được nhu cầu chất dinh dưỡng hàng ngày chỉ thông qua chế độ ăn uống.

Tuy nhiên, vitamin tổng hợp không thể thay thế một chế độ ăn uống cân bằng, và việc dùng với liều lượng cao có thể dẫn đến các tác dụng phụ từ đau dạ dày nhẹ đến các vấn đề về gan và tim nghiêm trọng.

Giống như nhiều chất bổ sung, vitamin tổng hợp không được quản lý nghiêm ngặt và có thể chứa hàm lượng chất dinh dưỡng cao hơn nhiều so với ghi trên nhãn. Tùy thuộc vào chất dinh dưỡng, điều này sẽ ảnh hưởng đến tốc độ và mức độ nghiêm trọng mà bạn có thể gặp tác dụng phụ.

Bạn có thể giảm thiểu nguy cơ bằng cách chỉ bổ sung vitamin tổng hợp khi thực sự cần. Chọn những loại có chứa mức dinh dưỡng gần với các DRI hiện tại và đã được kiểm tra bởi phòng thí nghiệm của bên thứ ba.

Xem thêm:

• Vitamin và khoáng chất: Bạn có đang nhận được những gì cần?
• 8 dấu hiệu thường gặp khi bạn đang thiếu vitamin và cách bổ sung
• 13 loại vitamin quan trọng nhất đối với cơ thể: chức năng, sự thiếu hụt và bổ sung
• Bổ sung vitamin cho trẻ em: Khi nào cần? 6 loại vitamin và khoáng chất cần thiết nhất
• Những loại vitamin cần bổ sung cho bà bầu: Thời điểm bắt đầu và rủi ro