30 Bài tập Xà phòng hóa chất béo (2024) có đáp án

Bài tập xà phòng hóa chất béo

1. Công thức bài toán phản ứng xà phòng hóa chất béo

Phương trình phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm (phản ứng xà phòng hóa)

- Theo phương trình ta có: 

- Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng:

m _{chất béo} + m_NaOH = m_muối  + m_glixerol

Lưu ý: M_glixerol = 92 (g/mol)

Ví dụ: Xà phòng hóa hoàn toàn m gam tristearin cần vừa đủ 300 ml dung dịch NaOH 0,2 M. Giá trị của m là

A. 17,68.                        B. 17,80.                    C. 53,40.                    D. 53,04

Hướng dẫn giải

n_NaOH = 0,3.0,2  = 0,06 mol

Tristearin: (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ (M = 890 g/mol)

→ m _tristearin = 890.0,02 = 17,8 gam

→ Đáp án B

2. Kiến thức mở rộng

Este tạo thành từ axit đa chức (n chức) và ancol đa chức (m chức):

$$\begin{gathered} {\mathrm{R}}_{\mathrm{m}}{(\mathrm{C}\text{OO)}}_{\text{m.n}}{\text{R'}}_{\text{n}}\text{\hspace{0.17em}+\hspace{0.17em}\hspace{0.17em}m.nNaOH\hspace{0.17em}}\stackrel{\mathrm{t}°}{\to } \\ \mathrm{mR}{\left(\mathrm{COONa}\right)}_{\mathrm{n}}+\mathrm{nR}\text{'}{\left(\mathrm{OH}\right)}_{\mathrm{m}} \end{gathered}$$

n_muối = (số chức ancol).n_este

n_ancol = (số chức axit).n_este

n_-COO- = n_NaOH = (số chức ancol).(số chức axit).n_este

3. Bạn nên biết

Một số axit béo và triglixerit (chất béo) tương ứng với các axit béo đó:

4. Bài tập minh họa

Câu 1: Xà phòng hoá hoàn toàn 35,6 gam chất béo X cần vừa đủ dung dịch chứa 0,12 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được m gam muối. Giá trị của m là

A. 38,08.                        B. 29,36.                    C. 36,72.                    D. 38,24.

Hướng dẫn giải

→ m _glixerol = 0,04.92 = 3,68 gam

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng

m _{chất béo} + m _NaOH p/ư = m _muối + m _glixerol

35,6 + 0,12.40 = m + 3,68 

→ m = 36,72 gam

→ Đáp án C

Câu 2: Xà phòng hóa hoàn toàn trieste X bằng dung dịch NaOH thì thu được 9,2 gam glixerol và 83,4 gam muối của axit béo B. Tên của B là

A. axit axetic.                  B. axit pamitic.               C. axit oleic.                    D. axit stearic

Hướng dẫn giải

n _glixerol = 0,1 mol 

→ n _{xà phòng} = 3.n _glixerol  = 3.0,1 = 0,3 mol

→ C₁₅H₃₁COONa

→ Axit béo B là axit panmitic C₁₅H₃₁COOH

→ Đáp án B

Câu 3: Thuỷ phân hoàn toàn 0,2 mol một este E cần dùng vừa đủ 100 gam dung dịch NaOH 24%, thu được một ancol và 43,6 gam hỗn hợp muối của hai axit cacboxylic đơn chức. Hai axit đó là

A. HCOOH và CH₃COOH

B. CH₃COOH và C₂H₅COOH

C. C₂H₅COOH và C₃H₇COOH

D. C₃H₇COOH và C₄H₉COOH

Hướng dẫn giải

n_NaOH = 0,6 mol

$\frac{{\mathrm{n}}_{\mathrm{NaOH}}}{{\mathrm{n}}_{\mathrm{este}}}=\frac{0,6}{0,2}=3$

Kết hợp đề bài → este 3 chức tạo bởi axit cacboxylic đơn chức và ancol 3 chức

→ n _muối = n _NaOH = 0,6 mol

Gọi công thức chung của hai muối là $\overline{\mathrm{R}}\mathrm{COONa}$

→ ${\mathrm{M}}_{\overline{\mathrm{R}}\mathrm{COONa}}=\frac{43,6}{0,6}=72,67(\mathrm{g}/\mathrm{mol})$

→ $\overline{\mathrm{R}}=5,67 (\mathrm{g}/\mathrm{mol})$

→ 2 muối HCOONa và CH₃COONa thỏa mãn

→ Đáp án A

Câu 4: Cho 0,1 mol phenyl axetat tác dụng hết với 300 ml dung dịch NaOH 1M. Kết thúc phản ứng, cô cạn dung dịch thì khối lượng chất rắn khan thu được là

A. 16,2 gam.

B. 22,0 gam.

C. 19,8 gam.

D. 23,8 gam.

Hướng dẫn giải

n_NaOH = 0,3 mol

${\mathrm{n}}_{\mathrm{este}}=\frac{{\mathrm{n}}_{\mathrm{NaOH}\mathrm{p}/\mathrm{u}}}{2}={\mathrm{n}}_{{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}}=0,1 \mathrm{mol}$

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng:

m_este + m_NaOH = m _rắn + m_{${\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$}

136.0,1 + 40.0,3 = m _rắn + 18.0,1

→ m _rắn = 23,8 gam

→ Đáp án D

Câu 5. Xà phòng hóa hoàn toàn m gam chất béo X với một lượng vừa đủ NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được 1,84 gam glixerol và 18,36 muối khan. Giá trị của m là

A. 19,12.     B. 17,8.

C. 19,04.     D. 14,68.

Lời giải:

n_C3H5(OH)3 = 0,02mol → n_NaOH = 3. n_C3H5(OH)3 = 0,06mol

Bảo toàn khối lượng:

m_X + m_NaOH = m_C3H5(OH)3 + m_muối

→ m_X = 17,8g

Câu 6. Cho 20 gam chất hữu cơ X (chỉ chứa C, H, O và một loại nhóm chức) có tỉ khối hơi so với O₂ bằng 3,125, tác dụng với 0,3 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 23,2 gam bã rắn. CTCT của X có thể là:

A. CH₃COOCH=CH-CH₃.

B. C₂H₅COOCH=CH₂.

C. CH₂CH=CHCOOCH₃.

D. CH₂=CHCOOC₂H₅.

Lời giải:

* Nhận xét: Từ các đáp án ta thấy chúng đều là este.

Đặt công thức este là RCOOR’

M_este = 3,125.32 = 100 ⇒ n_este =  = 0,2 mol

⇒ n_{NaOH pư} = n_este = 0,2 mol ⇒ n_{NaOH dư} = 0,3 – 0,2 = 0,1 mol

→ m_NaOH = 0,1.40 = 4 g

⇒ m_muối = 23,2 – 4 = 19,2 g ⇒ M_{muối (RCOONa)} =  = 96

⇒ R = 96 – 67 = 29 ⇒ R là C₂H₅-

Đáp án B

Câu 7. Khối lượng glixerol thu được khi đun nóng 132,6 kg chất béo (loại triolein) có chứa 10% tạp chất trơ với dung dịch NaOH dư (coi như phản ứng xảy ra hoàn toàn) là:

Lời giải:

m_Triolein = 132,6.90% = 119,34 kg

⇒ n_C3H5(OH)3 = n_{(C17H33COO)3C3H5} = 0,135 kmol

⇒ m_C3H5(OH)3 = 0,135 . 92= 12,42 kg

Câu 8. Thủy phân 8,8 gam este X có công thức phân tử C₄H₈O₂ bằng dung dịch NaOH vừa đủ thu được 4,6 g ancol Y và m gam muối Z. Giá trị của m là:

A. 4,1 g muối.     B. 4,2 g muối.

C. 8,2 g muối.     D. 3,4 g muối.

Lời giải:

Ta có: n_este = n_{NaOH phản ứng} = 0,1 mol

BTKL: m = m_este + m_NaOH – m_ancol = 8,8 + 4 – 4,6 = 8,2 g

Câu 9. Cho 200 gam một loại chất béo có chỉ số axit bằng 7 tác dụng vừa đủ với một lượng NaOH, thu được 207,55 gam hỗn hợp muối khan. Khối lượng NaOH đã tham gia phản ứng là:

A. 31 gam     B. 32,36 gam

C. 30 gam     D. 31,45 gam

Lời giải:

Để trung hòa hết axit béo tự do trong loại chất béo trên cần:

m_KOH = 200.7 = 1400 mg = 1,4 gam

⇒ n_NaOH = n_KOH =  = 0,025 mol

⇒ n_H2O = 0,025 mol

Đặt n_C3H5(OH)3 = x mol ⇒ n_NaOH tham gia xà phòng hóa = 3x mol

Bảo toàn khối lượng:

200 + 40(3x + 0,025) = 207,55 + 92x + 0,025.18

⇒ x = 0,25

⇒ n_NaOH = 3x + 0,025 = 0,775 mol

⇒ m_NaOH =0,775. 40 = 31 gam

Câu 10. Xà phòng hoá 8,8 gam etyl axetat bằng 200 ml dung dịch NaOH 0,2M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn cô cạn dung dịch thu được chất rắn khan có khối lượng là:

A.8,56 gam     B.3,28 gam

C.10,4 gam     D.8,2 gam

Lời giải:

n_CH3COOC2H5 = 0,1mol; n_NaOH = 0,04 mol

CH₃COOC₂H₅ + NaOH → CH₃COONa + C₂H₅OH

n_CH3COONa = n_NaOH = 0,04 mol

Chất rắn chỉ có CH₃COONa (0,04mol)

⇒ m_rắn = 0,04 . 82 = 3,28 gam

Xem thêm các dạng bài tập Hóa học hay khác:

1000 Bài tập hóa 12 Chương 1: Este - Lipit (có đáp án năm 2024)

70 Bài tập về Peptit và protein (2024) có đáp án chi tiết nhất

70 Bài tập về Lipit (2024) có đáp án chi tiết nhất

50 Bài tập về Este (2024) có đáp án chi tiết nhất

30 Bài tập về Cấu tạo và tính chất của amin, amino axit và protein (2024) có đáp án chi tiết nhất