30 Bài tập về Chất béo (2024) có đáp án chi tiết nhất

Bài tập về Chất béo

I. Lý thuyết và phương pháp giải

1. Chất béo có ở đâu?

Chất béo có trong động vật và thực vật.

- Trong cơ thể động vật, chất béo tập trung nhiều ở mô mỡ.

- Trong thực vật, chất béo tập trung ở quả và hạt.

Hình 1: Thực phẩm chứa chất béo.

2. Tính chất vật lý

Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan được trong benzen, dầu hỏa, xăng…

3. Thành phần và cấu tạo của chất béo

- Chất béo là hỗn hợp nhiều este của glixerol với các axit béo

- Công thức chung của chất béo là: (R-COO)₃C₃H₅.

- Glixerol (hay còn gọi là glixerin) có công thức cấu tạo sau: , viết gọn C₃H₅(OH)₃.

- Một số axit béo:

    C₁₇H₃₅COOH : axit stearic;

    C₁₇H₃₃COOH : axit oleic;

    C₁₅H₃₁COOH : axit panmitic;…

4. Tính chất hóa học

- Đun nóng chất béo với nước, có axit làm xúc tác, chất béo tác dụng với nước tạo ra glixerol và các axit béo:

PTHH tổng quát:

Phản ứng trên gọi là phản ứng thủy phân.

- Khi đun chất béo với dung dịch kiềm, chất béo bị thủy phân tạo ra muối của các axit béo và glixerol.

Phản ứng này còn được gọi là phản ứng xà phòng hóa.

Xà phòng là hỗn hợp muối natri (hoặc kali) của axit béo.

5. Ứng dụng

- Chất béo là thành phần cơ bản trong thức ăn của người và động vật.

- Trong công nghiệp, chất béo chủ yếu dùng để sản xuất xà phòng, glixerol.

6. Phương pháp giải

+ Bước 1: Tính số mol các chất đề bài đã cho số liệu và viết phương trình phản ứng hóa học xảy ra.

+ Bước 2: Tính toán luôn theo phương trình phản ứng hóa học hoặc đặt ẩn nếu đề bài là hỗn hợp.

+ Bước 3: Lập phương trình toán học và giải phương trình Số mol các chất cần tìm.

+ Bước 4: Tính toán theo yêu cầu đề bài.

Lưu ý: Trong một hỗn hợp mà có nhiều phản ứng xảy ra thì phản ứng trung hoà được ưu tiên xảy ra trước.

II. Ví dụ minh hoạ

Ví dụ 1: Cho 0,1 mol tristearin ((C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅) tác dụng hoàn toàn với dung dịch NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glixerol. Giá trị của m là

A. 27,6 

B. 4,6 

C. 14,4

D. 9,2

Hướng dẫn giải:

${\mathrm{n}}_{\mathrm{chat}\mathrm{beo}}={\mathrm{n}}_{\mathrm{glixerol}}=0,1\mathrm{mol}$

${\mathrm{m}}_{\mathrm{glixerol}}=0,1.92=9,2\mathrm{gam}$

$\to$Chọn D

Ví dụ 2: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,8 gam chất béo X cần vừa đủ dung dịch chứa 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được m gam muối khan. Giá trị của m là

A. 19,12

B. 18,36

C. 19,04

D. 14,68

Hướng dẫn giải:

Phương trình phản ứng xảy ra:

$$\begin{gathered} {\text{(}\overline{\text{R}}\text{COO)}}_{\text{3}}{\text{C}}_{\text{3}}{\text{H}}_{\text{5}}\text{ + 3NaOH }\stackrel{t°}{\to } \\ \text{ 3}\overline{\text{R}}{\text{COONa + C}}_{\text{3}}{\text{H}}_{\text{5}}{\text{(OH)}}_{\text{3}} \end{gathered}$$

Áp dụng ĐLBTKL: m_{chất béo} + m_NaOH pư = m _muối + m_glixerol

$\to$17,8 + 0,06.40 = m_muối + 0,02.92

$\to$m_muối = 18,36 gam

$\to$Chọn B

Ví dụ 3: Xà phòng hóa m gam trigixerit X cần dùng 600 ml dung dịch NaOH 1M thu được hỗn hợp muối của axit oleic và axit panmitic có tỉ lệ mol tương ứng 2:1. Giá trị của m là

A. 172,0

B. 174,0

C. 176,8

D. 171,6

Hướng dẫn giải:

n_NaOH = 0,6 mol

Thu được hỗn hợp muối của axit oleic và axit panmitic có tỉ lệ mol tương ứng 2:1

$\to$Trigixerit X chứa 2 gốc oleic và 1 gốc panmitic

$\to$X có dạng: (C₁₇H₃₃COO)₂C₃H₅(C₁₅ H₃₁COO)

$\to$ M_X = 858 (g/mol)

$$\begin{gathered} {\left({\mathrm{C}}_{17}{\mathrm{H}}_{33}\mathrm{COO}\right)}_2{\mathrm{C}}_3{\mathrm{H}}_5\left({\mathrm{C}}_{15}{\mathrm{H}}_{31}\mathrm{COO}\right)+3\mathrm{NaOH}\stackrel{\mathrm{t}°}{\to } \\ 2{\mathrm{C}}_{17}{\mathrm{H}}_{33}\mathrm{COONa}+{\mathrm{C}}_{15}{\mathrm{H}}_{31}\mathrm{COONa}+{\mathrm{C}}_3{\mathrm{H}}_5{\left(\mathrm{OH}\right)}_3 \end{gathered}$$

 m = 0,2.858 = 171,6 g

 Chọn D

III. Bài tập tự luyện

Bài 1: Xà phòng được điều chế bằng cách nào?

A. Phân hủy chất béo.

B. Thủy phân chất béo trong môi trường axit.

C. Hòa tan chất béo trong dung môi hữu cơ.

D. Thủy phân chất béo trong môi trường kiềm.

Lời giải

Xà phòng được điều chế bằng cách: Thủy phân chất béo trong môi trường kiềm.

Đáp án: D

Bài 2: Để thủy phân hoàn toàn 8,58 kg một loại chất béo cần dùng vừa đủ 1,2 kg NaOH, thu được 0,92 kg glixerol và m kg hỗn hợp muối của axit béo. Giá trị của m là

A. 6,88 kg

B. 8,86 kg

C. 6,86 kg

D. 8,68 kg

Lời giải

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng:

m_chấtbéo + m_NaOH = m_RCOONa + m_glixerol

=> m_RCOONa = m_chấtbéo + m_NaOH - m_glixerol = 8,58 + 1,2 – 0,92 = 8,86 kg

Đáp án: B

Bài 3: Thủy phân hoàn toàn 17,16 kg một loại chất béo cần dùng vừa đủ 2,4 kg NaOH, sau phản ứng thu được 0,736 kg glixerol. Khối lượng muối thu được là

A. 18,824 kg

B. 12,884 kg

C. 14,348 kg

D. 14,688 kg

Lời giải

a) PTTQ: chất béo + NaOH → muối + glixerol

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng cho phản ứng, ta có:

m_chấtbéo + m_NaOH = m_muối + m_glixerol

=> m_muối = m_{chất béo} + m_NaOH - m_glixerol = 17,16 + 2,4 – 0,736 = 18,824 kg

Đáp án: A

Bài 4: Chất béo là

A. một este

B. este của glixerol

C. este của glixerol và axit béo

D. hỗn hợp nhiều este của glixerol và axit béo

Lời giải

- Chất béo là hỗn hợp nhiều este của glixerol với các axit béo và có công thức chung là (RCOO)₃C₃H₅

Đáp án: D

Bài 5: Có thể làm sạch dầu ăn dính vào quần áo bằng cách

A. giặt bằng nước         

B. tẩy bằng xăng

C. tẩy bằng giấm

D. giặt bằng nước có pha thêm ít muối

Lời giải

Có thể làm sạch dầu ăn dính vào quần áo bằng cách tẩy bằng xăng vì xăng có thể hòa tan được dầu ăn

Đáp án: B

Bài 6: Thủy phân chất béo trong môi trường axit ta thu được:

A. Thủy phân chất béo trong môi trường axit ta thu được:este và nước                  

B. glixerol và hỗn hợp muối của axit béo với natri

C. glixerol và các axit béo

D. hỗn hợp nhiều axit béo

Lời giải

- Khi đun nóng chất béo với nước có axit xúc tác, chất béo tác dụng với nước tạo ra các axit béo và glixerol.

(RCOO)₃C₃H₅ + 3H₂O C₃H₅(OH)₃ + 3RCOOH

Đáp án: C

Bài 7: Chất nào sau đây không phải là chất béo?

A. Dầu dừa

B. Dầu vừng (dầu mè)

C. Dầu lạc (đậu phộng)

D. Dầu mỏ

Lời giải

Chất không phải chất béo là dầu mỏ vì dầu mỏ là ankan (Xem lại bài Dầu mỏ và khí thiên nhiên)

Đáp án: D

Bài 8: Khi để lâu trong không khí, chất béo sẽ

 A. từ thể lỏng chuyển sang thể rắn.

 B. thăng hoa.

 C. bay hơi.

 D. có mùi ôi.

Đáp án: D.

Bài 9: Để làm sạch vết dầu ăn dính vào quần áo cần

 A. Giặt quần áo bằng nước lạnh.

 B. Giặt kỹ quần áo bằng xà phòng.

 C. Dùng axit mạnh để tẩy.

 D. Giặt quần áo bằng nước muối.

Đáp án: B

Bài 10: Thủy phân hoàn toàn 17,16 kg một loại chất béo cần vừa đủ 2,4 kg NaOH, sản phẩm thu được gồm 1,84 kg glixerol và hỗn hợp muối của các axit béo. Khối lượng hỗn hợp các muối là

 A. 17,72 kg.

 B. 19,44 kg.

 C. 11,92 kg.

 D. 12,77 kg.

Đáp án: A

PTHH tổng quát:

Bảo toàn khối lượng có:

m_{chất béo} + m_NaOH = m_glixerol + m_muối → m_muối = 17,16 + 2,4 – 1,84 = 17,72 kg.