Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và hen phế quản

Video: Sự hình thành của bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Trên thực tế, mối liên hệ giữa hai bệnh trào ngược dạ dày thực quản và hen phế quản  vẫn chưa rõ ràng. Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện và đưa ra các giải thuyết khác nhau về mối liên hệ này.

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản ảnh hưởng tới bệnh hen phế quản như thế nào?

Một trong số các nguyên nhân là do thành thực quản và khí quản dẫn tới phổi đã bị tổn thương bởi axit dạ dày trào ngược lên. Điều này có thể dẫn tới một số biểu hiện như khó thở hoặc ho liên hồi.  

Trào ngược axit dịch vị dạ dày có thể là nguyên nhân gây ảnh hưởng tới hệ hô hấp, biểu hiện như khó thở hoặc ho liên tục. Nguồn mydr.com.au

Việc phải tiếp xúc khá thường xuyên với axit cũng khiến phổi trở nên nhạy cảm hơn với các chất dễ gây kích thích như bụi và phấn hoa, những kích thích này cũng chính là một trong số những tác nhân tác động tới các triệu chứng của bệnh hen suyễn.

Phổi trở nên nhạy cảm hơn với bụi và phấn hoa do tiếp xúc với axit dịch vị trào lên, làm triệu chứng hen suyễn nặng lên. Nguồn: healthline.com

Một nguyên do nữa là, việc axit trào ngược lên sẽ kích hoạt hệ thống phản xạ thần kinh để bảo vệ cơ thể. Phản xạ thần kinh này có nhiệm vụ thắt chặt đường thở để ngăn không cho dịch vị axit dạ dày đi vào phổi. Việc đường thở bị hẹp lại sẽ gây ra các triệu chứng như triệu chứng của bệnh hen phế quản, ví dụ như thở dốc, thở ngắn.

Vì sao hen phế quản làm khởi phát bệnh trào ngược dạ dày - thực quản?

Bệnh axit trào ngược dạ dày thực quản khiến cho các triệu chứng của bệnh hen phế quản tệ hơn và ngược lại, việc mắc hen phế quản cũng sẽ khiến tình trạng trào ngược axit dạ dày tồi tệ hơn. Điều này là do việc thay đổi áp lực giữa lồng ngực và khoang bụng khi một cơn hen tấn công.

Khi bị viêm, sưng, phù phổi, áp lực trong khoang bụng tăng lên. Áp lực này làm cho các nhóm cơ bình thường có nhiệm vụ ngăn chặn việc trào ngược bị nới lỏng ra, khiến cho axit dạ dày trào ngược lại vào thực quản. 

Triệu chứng của GERD

Ợ nóng là triệu chứng chính của bệnh trào ngược  dạ dày thực quảnở người trưởng thành. Ở một vài trường hợp mắc GERD, triệu chứng này có thể không xuất hiện. Thay vào đó mà triệu chứng sẽ có xu hướng giống các triệu chứng của bệnh hen phế quản hơn, ví dụ như các cơn ho khan kéo dài hoặc gặp khó khăn khi nuốt. 

Một số dấu hiệu chỉ ra rằng bệnh hen phế quản có liên hệ với bệnh trào ngược dạ dày-thực quản:

• Bệnh bắt đầu xuất hiện ở giai đoạn trưởng thành.
• Các triệu chứng của bệnh trở nặng sau khi ăn một bữa quá no hoặc sau khi tập thể dục.
• Các triệu chứng xuất hiện khi bạn uống các đồ uống có chứa cồn.
• Các triệu chứng thường xuất hiện về đêm hoặc khi nằm xuống.
• Thuốc điều trị hen phế quản không còn có nhiều tác dụng như thông thường.

Khó để chẩn đoán hoặc phát hiện các triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày- thực quản ở trẻ nhỏ, tuổi càng nhỏ càng khó phát hiện. Ví dụ như trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi thường xuyên bị trào ngược axit dạ dày, chính là các hành động như nôn, trớ nhưng không gây hại tới sức khoẻ của trẻ.

Trẻ sơ sinh thường có biểu hiện nôn, trớ trong và sau khi ăn khiến cho việc chẩn đoán bệnh trào ngược  dạ dày thực quảnở trẻ khó phát hiện. Nguồn ảnh: webmd.com

Nhìn chung, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ khi mắc bệnh trào ngược  dạ dày thực quảnsẽ có các biểu hiện sau:

• Trẻ trở nên cáu kỉnh, khó chịu
• Thưỡng xuyên ưỡn lưng (liên quan tới ăn uống, nhất là trong khi cho ăn hoặc ngay khi bắt đầu cho ăn)
• Chán ăn
• Chậm phát triển (cả về chiều cao và cân nặng). 

Trẻ mắc GERD thường có biểu hiện chán ăn, cáu kỉnh khó chịu và không chịu ăn. Nguồn ảnh: webmd.com

Đối với trẻ lớn hơn thì các triệu chứng có thể là:

• Buồn nôn
• Ợ nóng, ợ hơi
• Ợ, trớ lại thức ăn sau khi nuốt
• Các triệu chứng của hen phế quản như ho, khó thở, khò khè.

Điều trị GERD

Cho tới gần đây, người ta vẫn cho rằng việc kiểm soát tình trạng bệnh trào ngược axit dạ dày “im lặng” bằng các thuốc ức chế bơm proton (PPIs), ví dụ như: esomeprazole (Nexium) và omeprozole (Prilosec), có thể giúp trong việc làm giảm các triệu chứng của bệnh hen phế quản.

Một nghiên cứu được công bố năm 2009 trên tờ Tạp chí Y học (NEJM) của Mỹ đã đưa ra nghi ngờ về tính hiệu quả của thuốc này trong việc điều trị các cơn hen phế quản mức độ nghiêm trọng. Nghiên cứu kéo dài 6 tháng này ghi nhận rằng không có sự khác biệt trong tần suất xuất hiện các cơn hen phế quản nghiêm trọng giữa những người được cho uống thuốc thật và những người uống “giả dược”.

Hiện vẫn chưa xác minh được chính xác tính hiệu quả của việc sử dụng PPIs để kiểm soát tình trạng trào ngược axit ở người mắc bệnh hen phế quản. Nguồn ảnh: moncoinsante.com

Trước khi nghiên cứu được thực hiện, các nhà nghiên cứu ước tính có từ 15% tới 65% người mắc bệnh hen phế quản quản sử dụng PPIs để kiểm soát các triệu chứng của trào ngược dạ dày- thực quản và các cơn hen mức độ nghiêm trọng.

Do vẫn còn nhiều nghi ngờ về tính hiệu quả của thuốc, nên những bệnh nhân hen phế quản có thể muốn cân nhắc về việc sử dụng các loại thuốc điều trị khác.

Bệnh nhân cần tư vấn bác sĩ về việc sử dụng thuốc, không tự ý thay đổi hoặc bỏ các loại thuốc đã được chỉ định. Một vài loại thuốc thường được sử dụng để điều trị bệnh hen phế quản, ví dụ như theophyline hay thuốc giãn phế quản chủ vận beta, có thể làm tình trạng trào ngược axit nặng lên.

Những giải pháp từ việc thay đổi lối sống

Do một vài loại thuốc cụ thể không thể phát huy hiệu quả trong việc điều trị GERD và bệnh hen phế quản cùng một lúc, nên cách điều trị tối ưu nhất cho tình trạng này nên bao gồm cả những phương pháp có thể tự thực hiện tại nhà như thay đổi lối sống.

Kiểm soát các triệu chứng GERD

Để ngăn ngừa hoặc kiểm soát các triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày -  thực quản, bạn có thể thử những cách sau:

• Giảm cân nếu đang ở tình trạng thừa cân.
• Bỏ hút thuốc lá
• Tránh các loại đồ ăn, thức uống làm tăng tình trạng trào ngược axit như: Đồ uống có cồn hay caffein, sô-cô-la, trái cây chua (trái cây có chứa axit citric), đồ ăn chiên rán, đồ ăn cay nóng, đồ ăn nhiều chất béo, hành, tỏi, đồ ăn chế biến từ cà chua như pizza, sốt salsa, sốt mì spaghetti.
• Chia các bữa ăn thành các bữa nhỏ và ăn thành nhiều lần trong ngày thay cho 3 bữa lớn một ngày.

• Bữa ăn cuối cùng cách giờ đi ngủ ít nhất từ 3-4 tiếng.
• Sử dụng gối nêm (gối hình tam giác để tạo thành mặt phẳng nghiêng so với giường) hoặc nằm kê cao đầu từ 15 tới 20 cm so với mặt giường (có thể kê gạch xuống chân giường).
• Mặc quần áo rộng rãi thoải mái và thắt lưng lỏng. 

Khi những phương pháp trên không cải thiện tình trạng bệnh, thì phẫu thuật là phương pháp có hiệu quả cuối cùng nên cân nhắc tới để điều trị GERD.

Kiểm soát trào ngược axit ở trẻ nhỏ

• Có một vài phương pháp đơn giản, dễ thực hiện để phòng ngừa trào ngược dạ dày ở trẻ nhỏ, bao gồm:
• Vỗ lưng ợ hơi cho trẻ sơ sinh vài lần trong khi ăn

• Giữ trẻ sơ sinh ở vị trí thẳng đứng khoảng 30 phút sau khi ăn
• Cho trẻ ăn thành nhiều bữa nhỏ, giảm lượng ăn mỗi bữa và tăng số bữa trong ngày so với ăn 3 bữa 1 ngày.
• Không cho trẻ ăn những đồ ăn làm tình trạng trào ngược axit phát triển.

Để kiểm soát các triệu chứng hen phế quản

Để làm giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh hen phế quản, bạn có thể muốn cân nhắc sử dụng các phương pháp sau đây:

• Chiết xuất quả bạch quả

• Các thảo dược tự nhiên như “butterbur” hay thường xuân khô.
• Viên dầu cá
• Tập yoga
• Tập thở

Tập thở và tập luyện yoga góp phần kiểm soát các triệu chứng của hen phế quản. Nguồn: medium.com

Tuy nhiên, bạn cần tư vấn bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thảo dược hoặc thực phẩm chức năng hoặc thuốc thay thế nào. Các bác sĩ có thể xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả với bệnh hen phế quản và trào ngược dạ dày-thực quản.

Xem thêm:

• Những điều cần biết về trào ngược dạ dày thực quản
• Điều trị bệnh trào ngược dạ dày - thực quản: liệu các tổn thương có thể chữa lành?
• Thuốc không kê đơn để điều trị bệnh trào ngược dạ dày - thực quản.
• Điều trị phẫu thuật trong bệnh trào ngược dạ dày-thực quản
• Những loại thực phẩm nên tránh khi mắc bệnh trào ngược dạ dày - thực quản