Ù tai thường do một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn như mất thính lực do tuổi tác, chấn thương tai hoặc bệnh lý hệ tuần hoàn. Đối với nhiều người, chứng ù tai được cải thiện khi điều trị nguyên nhân cơ bản hoặc với các phương pháp điều trị làm giảm bớt tiếng ồn, làm cho bạn ít chú ý đến vấn đề ù tai.
Triệu chứng của ù tai
Video Các nguyên nhân gây ù tai là gì?
Ù tai thường được mô tả là tiếng chuông reo trong tai mặc dù không có nguồn âm thanh bên ngoài. Tuy nhiên, ù tai cũng có thể gây ra các loại tiếng ồn ảo khác trong tai như:
- Tiếng vo vo
- Tiếng ầm ầm
- Tiếng nhấp chuột
- Tiếng rít
- Tiếng vù vù
Ù tai chỉ mang tính chất chủ quan, tức là chỉ có bạn mới nghe được. Tiếng ồn trong ù tai có thể khác nhau về cao độ từ tiếng gầm nhỏ đến tiếng rít cao và bạn có thể nghe thấy nó ở một hoặc cả hai tai. Trong một số trường hợp, âm thanh có thể lớn đến mức cản trở khả năng tập trung hoặc khả năng nghe âm thanh bên ngoài. Ù tai có thể xuất hiện liên tục hoặc từng đợt.
Trong một số trường hợp hiếm, bạn ù tai có thể nghe thấy một tiếng động nhịp nhàng hoặc tiếng rít, thường xảy ra cùng nhịp với nhịp tim của họ. Nó được gọi là ù tai kiểu mạch đập (pulsatile tinnitus). Nếu bạn bị ù tai liên tục, bác sĩ có thể nghe thấy tiếng ù tai khi họ khám cho bạn (ù tai khách quan).
Khi nào cần đi khám
Một số người không mấy bận tâm đến chứng ù tai. Đối với những người khác, ù tai làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày của họ. Nếu ù tai khiến bạn khó chịu, hãy đi khám bác sĩ.
Lên kế hoạch khám bác sĩ nếu:
- Bạn bị ù tai sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp trên như cảm lạnh và chứng ù tai của bạn không cải thiện trong vòng một tuần.
Đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt nếu:
- Bạn bị giảm thính lực hoặc chóng mặt kèm theo ù tai.
- Bạn đang bị lo lắng hoặc trầm cảm do chứng ù tai của mình.
Nguyên nhân gây ù tai
Một số tình trạng sức khỏe có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm chứng ù tai. Trong nhiều trường hợp, nguyên nhân chính xác không xác định được.
Nguyên nhân phổ biến của ù tai
Với nhiều người, ù tai là do một trong những nguyên nhân sau:
- Mất thính lực. Những tế bào có lông nhỏ, mỏng manh ở tai trong (ốc tai) di chuyển khi tai bạn nhận được sóng âm thanh. Chuyển động này kích hoạt các tín hiệu điện dọc theo dây thần kinh từ tai đến não (dây thần kinh thính giác). Bộ não của bạn diễn giải những tín hiệu này thành âm thanh.
Nếu các sợi lông bên trong tai trong bị uốn cong hoặc gãy – thường xảy ra khi bạn già đi hoặc khi bạn thường xuyên tiếp xúc với âm thanh lớn - chúng có thể làm "rò rỉ" các xung điện ngẫu nhiên đến não của bạn, gây ra chứng ù tai.
- Nhiễm trùng tai hoặc tắc nghẽn ống tai. Ống tai của bạn có thể bị tắc do tích tụ dịch (nhiễm trùng tai), ráy tai, bụi bẩn hoặc các vật lạ khác. Sự tắc nghẽn có thể làm thay đổi áp suất trong tai, gây ra chứng ù tai.
- Chấn thương đầu hoặc cổ. Chấn thương đầu hoặc cổ có thể ảnh hưởng đến tai trong, dây thần kinh thính giác hoặc chức năng não liên quan đến thính giác. Những chấn thương như vậy thường chỉ gây ù tai ở một bên tai.
- Thuốc men. Một số loại thuốc có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm chứng ù tai. Nói chung, liều lượng thuốc này càng cao, chứng ù tai càng trở nên tồi tệ hơn. Thường thì những tiếng ồn không mong muốn sẽ biến mất khi bạn ngừng sử dụng các loại thuốc này.
Các loại thuốc gây ù tai bao gồm thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và một số loại thuốc kháng sinh, thuốc điều trị ung thư, thuốc lợi tiểu, thuốc trị sốt rét và thuốc chống trầm cảm.
Các nguyên nhân khác của ù tai
Các nguyên nhân ít phổ biến hơn gây ù tai bao gồm các vấn đề về tai khác, bệnh lý mạn tính và chấn thương hoặc bệnh lý ảnh hưởng đến các dây thần kinh trong tai hoặc trung tâm thính giác trong não.
- Bệnh Meniere. Ù tai có thể là dấu hiệu ban đầu của bệnh Meniere - một chứng rối loạn tai trong có thể do áp suất dịch tai trong bất thường gây ra.
- Rối loạn chức năng ống Eustachian. Trong tình trạng này, ống nối tai giữa với vòm họng của bạn luôn mở rộng, nó có thể làm cho tai của bạn bị đầy.
- Biến đổi xương tai. Cứng xương trong tai giữa (xơ cứng xương tai) có thể ảnh hưởng đến thính giác và gây ù tai. Tình trạng này là do sự phát triển bất thường của xương, có xu hướng di truyền.
- Co thắt cơ ở tai trong. Các cơ ở tai trong có thể căng lên (co thắt), dẫn đến ù tai, giảm thính lực và cảm giác đầy tai. Điều này đôi khi xảy ra mà không giải thích được lý do nhưng cũng có thể do các bệnh thần kinh gây ra, bao gồm cả bệnh đa xơ cứng.
- Rối loạn khớp thái dương hàm (TMJ - Temporomandibular joint). Khớp thái dương hàm là khớp 2 bên, phía trước tai của bạn, nơi xương hàm dưới tiếp xúc với hộp sọ. TMJ có thể gây ra ù tai.
- U thần kinh thính giác hoặc các khối u khác ở đầu và cổ. U thần kinh thính giác là một khối u không phải ung thư (lành tính) phát triển trên dây thần kinh sọ chạy từ não đến tai trong, nó kiểm soát sự cân bằng và thính giác. Các khối u ở đầu, cổ hoặc não khác cũng có thể gây ù tai.
- Rối loạn mạch máu. Các vấn đề ảnh hưởng đến mạch máu - như xơ vữa động mạch, huyết áp cao, mạch máu gấp khúc hoặc dị dạng - có thể khiến máu di chuyển qua các tĩnh mạch và động mạch của bạn với áp lực lớn hơn. Những thay đổi về lưu lượng máu này có thể gây ra ù tai hoặc làm cho chứng ù tai trở nên đáng chú ý hơn.
- Các bệnh lý mạn tính khác. Các bệnh lý như bệnh tiểu đường, các vấn đề về tuyến giáp, chứng đau nửa đầu, thiếu máu và các rối loạn tự miễn dịch như viêm khớp dạng thấp và lupus đều có liên quan đến chứng ù tai.
Các yếu tố nguy cơ
Bất kỳ ai cũng có thể bị ù tai nhưng những yếu tố dưới đây có thể làm tăng nguy cơ của bạn:
- Tiếp xúc với tiếng ồn lớn. Những tiếng ồn lớn, như tiếng ồn từ thiết bị nặng, máy cưa xích và súng cầm tay, là những nguồn phổ biến gây mất thính giác do tiếng ồn. Các thiết bị nghe nhạc di động, chẳng hạn như máy nghe nhạc MP3, cũng có thể gây giảm thính lực do tiếng ồn nếu phát lớn trong thời gian dài. Những người làm việc trong môi trường ồn ào, như nhà máy và công nhân xây dựng, nhạc sĩ và quân nhân, đặc biệt có nguy cơ mắc bệnh.
- Tuổi. Khi bạn già đi, số lượng các sợi thần kinh hoạt động trong tai suy giảm, có thể gây ra các vấn đề về thính giác thường liên quan đến chứng ù tai.
- Giới tính. Nam giới dễ bị ù tai hơn.
- Sử dụng thuốc lá và rượu. Những người hút thuốc lá có nguy cơ mắc chứng ù tai cao hơn. Uống rượu cũng làm tăng nguy cơ ù tai.
- Một số vấn đề sức khỏe. Béo phì, các vấn đề về tim mạch, huyết áp cao và tiền sử bị viêm khớp hoặc chấn thương đầu đều làm tăng nguy cơ bị ù tai.
Các biến chứng của ù tai
Ù tai ảnh hưởng đến người bệnh theo các cách khác nhau. Đối với một số người, ù tai có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Nếu bạn bị ù tai, bạn cũng có thể gặp phải:
- Mệt mỏi
- Căng thẳng
- Các vấn đề về giấc ngủ
- Khó tập trung
- Các vấn đề về trí nhớ
- Phiền muộn
- Lo lắng và cáu kỉnh
- Nhức đầu
- Các vấn đề về công việc và cuộc sống gia đình
Điều trị các tình trạng này có thể không ảnh hưởng trực tiếp đến chứng ù tai nhưng nó có thể giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn.
Phòng ngừa ù tai
Trong nhiều trường hợp, ù tai là kết quả của một vấn đề không thể ngăn ngừa được. Tuy nhiên, một số biện pháp phòng ngừa có thể giúp ngăn ngừa một số loại ù tai.
- Sử dụng thiết bị bảo vệ thính giác. Theo thời gian, việc tiếp xúc với âm thanh lớn có thể làm tổn thương các dây thần kinh trong tai, gây giảm thính lực và ù tai. Hãy cố gắng hạn chế tiếp xúc với âm thanh lớn. Nếu bạn không thể tránh được âm thanh lớn, hãy sử dụng thiết bị bảo vệ tai để giúp bảo vệ thính giác của bạn. Nếu bạn sử dụng máy cưa xích hoặc là một nhạc sĩ hoặc làm việc trong ngành sử dụng máy móc ồn ào hay sử dụng súng cầm tay (đặc biệt là súng lục hoặc súng ngắn), hãy luôn đeo thiết bị bảo vệ thính giác trùm đầu.
- Giảm âm lượng. Tiếp xúc lâu dài với âm nhạc khuếch đại mà không có thiết bị bảo vệ tai hoặc nghe nhạc với âm lượng quá lớn qua tai nghe có thể gây giảm thính lực và ù tai.
- Chăm sóc sức khỏe tim mạch. Tập thể dục thường xuyên, ăn uống đúng cách và thực hiện các biện pháp khác để giữ cho mạch máu khỏe mạnh có thể giúp ngăn ngừa chứng ù tai liên quan đến béo phì và rối loạn mạch máu.
- Hạn chế rượu, caffeine và nicotine. Những chất này, đặc biệt là khi sử dụng quá mức, có thể ảnh hưởng đến lưu lượng máu và góp phần gây ra chứng ù tai.
Chẩn đoán ù tai
Thông thường, bác sĩ sẽ chẩn đoán bạn bị ù tai chỉ dựa trên các triệu chứng bạn mô tả. Nhưng để điều trị các triệu chứng này, bác sĩ cũng sẽ cố gắng xác định xem liệu chứng ù tai của bạn có phải là do một bệnh lý tiềm ẩn khác gây ra hay không. Đôi khi không thể tìm ra nguyên nhân.
Để giúp xác định nguyên nhân của chứng ù tai, bác sĩ có thể sẽ hỏi bạn về tiền sử bệnh và khám tai, đầu và cổ của bạn. Quá trình khám thông thường bao gồm:
- Khám thính giác. Trong quá trình khám, bạn sẽ ngồi trong phòng cách âm với tai nghe truyền âm thanh cụ thể vào từng tai một. Bạn sẽ cho biết khi nào bạn có thể nghe thấy âm thanh và kết quả của bạn sẽ được so sánh với kết quả được coi là bình thường ở độ tuổi của bạn. Điều này có thể giúp loại trừ hoặc xác định các nguyên nhân có thể gây ra ù tai.
- Khám vận động. Bác sĩ có thể yêu cầu bạn cử động mắt, siết chặt hàm hoặc cử động cổ, tay và chân. Nếu chứng ù tai của bạn thay đổi hoặc trầm trọng hơn, nó có thể giúp xác định một bệnh lý tiềm ẩn cần điều trị.
- Các xét nghiệm hình ảnh. Tùy thuộc vào nguyên nhân nghi ngờ gây ra chứng ù tai, bạn có thể cần các xét nghiệm hình ảnh như chụp CT hoặc MRI.
- Xét nghiệm máu. Bác sĩ có thể lấy máu để kiểm tra tình trạng thiếu máu, các vấn đề về tuyến giáp, bệnh tim hoặc thiếu hụt vitamin.
Cố gắng hết sức để mô tả cho bác sĩ loại tiếng ồn mà bạn nghe thấy. Những âm thanh bạn nghe có thể giúp bác sĩ xác định nguyên nhân tiềm ẩn.
- Tiếng nhấp chuột. Loại âm thanh này cho thấy rằng các cơn co thắt cơ ở trong và xung quanh tai có thể là nguyên nhân khiến bạn bị ù tai.
- Nhịp đập, dồn dập hoặc vo ve. Những âm thanh này thường xuất phát từ nguyên nhân mạch máu, như huyết áp cao và bạn có thể nhận thấy chúng khi tập thể dục hoặc thay đổi tư thế, như khi bạn nằm xuống hoặc đứng lên.
- Tiếng chuông reo nhỏ. Loại âm thanh này có thể gợi ý nguyên nhân tắc nghẽn ống tai, bệnh Meniere hoặc xơ cứng xương tai.
- Tiếng chuông the thé. Đây là âm thanh ù tai thường nghe nhất. Các nguyên nhân có thể bao gồm tiếp xúc với tiếng ồn lớn, giảm thính lực hoặc dùng thuốc. U thần kinh thính giác có thể gây ra hiện tượng ù tai liên tục, cường độ cao.
Điều trị ù tai
Điều trị ù tai phụ thuộc vào việc bạn bị ù tai có phải do bệnh lý tiềm ẩn hay không. Nếu vậy, bác sĩ có thể làm giảm các triệu chứng của bạn bằng cách điều trị nguyên nhân cơ bản. Ví dụ:
- Lấy ráy tai. Loại bỏ tắc nghẽn do ráy tai có thể làm giảm các triệu chứng ù tai.
- Điều trị bệnh lý mạch máu. Các bệnh lý mạch máu tiềm ẩn có thể cần dùng thuốc, phẫu thuật hoặc một phương pháp điều trị khác để giải quyết vấn đề.
- Trợ thính. Nếu chứng ù tai của bạn là vì mất thính lực do tiếng ồn hoặc do tuổi tác thì việc sử dụng máy trợ thính có thể giúp cải thiện các triệu chứng.
- Thay đổi thuốc. Nếu một loại thuốc bạn đang dùng dường như là nguyên nhân gây ra chứng ù tai, bác sĩ có thể khuyên bạn nên ngừng hoặc giảm thuốc hoặc chuyển sang một loại thuốc khác.
Cách âm
Nhiều khi ù tai mãi không điều trị khỏi nhưng có những phương pháp điều trị có thể giúp làm giảm các triệu chứng của bạn. Bác sĩ có thể đề nghị sử dụng thiết bị điện tử để ngăn tiếng ồn. Các thiết bị đó là:
- Máy tạo tiếng ồn trắng. Những thiết bị này tạo ra âm thanh tương tự như âm thanh tĩnh hoặc âm thanh môi trường như mưa rơi, sóng biển. Đây thường là một phương pháp điều trị hiệu quả cho chứng ù tai. Bạn có thể muốn thử máy tạo tiếng ồn trắng với loa gối để giúp bạn dễ ngủ. Quạt, máy làm ẩm, máy hút ẩm và máy điều hòa không khí trong phòng ngủ cũng tạo ra tiếng ồn trắng và có thể giúp giảm chứng ù tai vào ban đêm.
- Các thiết bị cách âm. Đeo trong tai tương tự như thiết bị trợ thính, các thiết bị này tạo ra tiếng ồn trắng liên tục, mức độ thấp để ngăn chặn các triệu chứng ù tai.
Liệu pháp tâm lý
Các lựa chọn điều trị hành vi nhằm mục đích giúp bạn sống chung với chứng ù tai bằng cách giúp bạn thay đổi cách suy nghĩ và cảm nhận về các triệu chứng của mình. Theo thời gian, chứng ù tai có thể ít làm phiền bạn hơn. Các lựa chọn bao gồm:
- Đào tạo trị liệu chứng ù tai (TRT - Tinnitus retraining therapy). TRT là một chương trình dành riêng cho từng cá nhân, thường được thực hiện bởi một nhà thính học hoặc tại một trung tâm điều trị ù tai. TRT kết hợp giữa việc hạn chế tiếng ồn và tư vấn tâm lý từ một chuyên gia được đào tạo. Thông thường, bạn đeo một thiết bị trong tai giúp hạn chế các triệu chứng ù tai, đồng thời bạn cũng nhận được tư vấn hướng dẫn. Theo thời gian, TRT có thể giúp bạn bớt ù tai hơn và bớt cảm thấy đau khổ vì các triệu chứng của mình.
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT - Cognitive behavioral therapy) hoặc các hình thức tư vấn khác. Chuyên gia sức khỏe tâm thần hoặc nhà tâm lý học được cấp phép có thể giúp bạn học các kỹ thuật đối phó để làm cho các triệu chứng ù tai bớt khó chịu hơn. Tư vấn cũng có thể giúp giải quyết các vấn đề khác thường liên quan đến chứng ù tai, bao gồm lo lắng và trầm cảm.
Thuốc men
Thuốc không thể chữa ù tai, nhưng trong một số trường hợp, thuốc có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng hoặc biến chứng. Để giúp giảm các triệu chứng của bạn, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để điều trị một bệnh lý tiềm ẩn hoặc để giúp điều trị chứng lo âu và trầm cảm thường đi kèm với chứng ù tai.
Phương pháp điều trị tiềm năng trong tương lai
Các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu xem liệu kích thích từ hoặc kích thích điện của não có thể giúp làm giảm các triệu chứng của ù tai hay không. Ví dụ như kích thích từ xuyên sọ (transcranial magnetic stimulation - TMS) và kích thích não sâu.
Lối sống và các biện pháp khắc phục tại nhà
Thông thường, ù tai không thể điều trị được. Tuy nhiên, một số người đã quen với nó và ít chú ý hơn so với lúc đầu. Đối với nhiều người, một số điều chỉnh nhất định giúp các triệu chứng bớt khó chịu hơn. Những điều chỉnh đó là:
- Sử dụng thiết bị bảo vệ thính giác. Theo thời gian, việc tiếp xúc với âm thanh lớn có thể làm tổn thương các dây thần kinh trong tai, gây giảm thính lực và ù tai. Để giữ cho chứng ù tai của bạn không trở nên tồi tệ hơn, hãy thực hiện các biện pháp để bảo vệ thính giác của bạn. Nếu bạn sử dụng máy cưa xích hoặc là một nhạc sĩ hoặc làm việc trong ngành sử dụng máy móc ồn ào hay sử dụng súng cầm tay (đặc biệt là súng lục hoặc súng ngắn), hãy luôn đeo thiết bị bảo vệ thính giác trùm đầu.
- Giảm âm lượng. Nghe nhạc với âm lượng quá lớn qua tai nghe có thể góp phần làm giảm thính lực và ù tai.
- Sử dụng tiếng ồn trắng. Nếu đặc biệt chú ý đến chứng ù tai trong môi trường yên tĩnh, hãy thử sử dụng máy tạo tiếng ồn trắng để che bớt tiếng ồn do ù tai. Nếu bạn không có máy tiếng ồn trắng, quạt, nhạc nhẹ hoặc đài tĩnh âm lượng nhỏ cũng có thể hữu ích.
- Hạn chế rượu, caffeine và nicotine. Những chất này, đặc biệt là khi sử dụng quá mức, có thể ảnh hưởng đến lưu lượng máu và góp phần gây ra chứng ù tai.
Phương pháp điều trị thay thế
Có rất ít bằng chứng cho thấy các phương pháp điều trị thay thế có tác dụng đối với chứng ù tai. Tuy nhiên, một số phương pháp thay thế đã được thử cho chứng ù tai gồm:
- Châm cứu
- Bạch quả (Ginkgo biloba)
- Melatonin
- Bổ sung kẽm
Đối mặt và hỗ trợ
Ngoài bất kỳ lựa chọn điều trị nào do bác sĩ đưa ra, dưới đây là một số gợi ý giúp bạn đối mặt với chứng ù tai:
- Các nhóm hỗ trợ. Chia sẻ trải nghiệm với những người bị ù tai có thể hữu ích. Có những nhóm người ù tai gặp gỡ trực tiếp cũng như các diễn đàn trên internet. Để đảm bảo rằng thông tin bạn nhận được trong nhóm là chính xác, tốt nhất nên chọn một nhóm được hỗ trợ bởi bác sĩ, nhà thính học hoặc chuyên gia y tế có trình độ khác.
- Tìm kiếm thông tin. Sẽ hữu ích nếu bạn tìm hiểu càng nhiều càng tốt về chứng ù tai và cách giảm bớt các triệu chứng. Chỉ cần hiểu rõ hơn về chứng ù tai cũng sẽ giúp một số người bớt khó chịu hơn.
- Kiểm soát căng thẳng. Căng thẳng có thể làm cho chứng ù tai trở nên tồi tệ hơn. Kiểm soát căng thẳng, cho dù thông qua liệu pháp thư giãn, phản hồi sinh học hoặc tập thể dục, có thể giúp giảm bớt triệu chứng.
Chuẩn bị cho buổi khám
Hãy chuẩn bị để trao đổi với bác sĩ về:
- Các dấu hiệu và triệu chứng của bạn
- Tiền sử bệnh, bao gồm bất kỳ tình trạng sức khỏe nào khác mà bạn có như mất thính giác, huyết áp cao hoặc xơ vữa động mạch.
- Tất cả các loại thuốc bạn dùng, gồm cả các liệu pháp thảo dược
Bác sĩ sẽ hỏi gì?
Bác sĩ có thể sẽ hỏi bạn một số câu hỏi, bao gồm:
- Bạn bắt đầu gặp các triệu chứng khi nào?
- Tiếng ồn bạn nghe thấy như thế nào?
- Bạn có nghe thấy nó ở một hay cả hai tai?
- Âm thanh bạn nghe có liên tục không?
- Mức độ ồn như thế nào?
- Tiếng ồn làm phiền bạn như thế nào?
- Điều gì giúp cải thiện các triệu chứng?
- Điều gì làm trầm trọng thêm các triệu chứng?
- Bạn đã từng tiếp xúc với những tiếng ồn lớn?
- Bạn đã từng bị bệnh về tai hoặc chấn thương ở đầu chưa?
Sau khi được chẩn đoán là bị ù tai, bạn có thể phải đến gặp bác sĩ tai mũi họng. Bạn cũng có thể cần phải làm việc với một chuyên gia thính giác.
Xem thêm: