Giải Lịch sử 7 Bài 14: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên
Trả lời:
- Nguyên nhân Đại Việt 3 lần chiến thắng trước quân Mông – Nguyên:
+ Lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí độc lập tự chủ và quyết tâm đánh giặc của quân dân Đại Việt.
+ Nhà Trần đã đề ra kế hoạch đánh giặc đúng đắn và sáng tạo: chủ động chuẩn bị kháng chiến, tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu…
+ Các cuộc kháng chiến của quân dân nhà Trần đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ huy tài ba của vua Trần Thái Tông, Thượng hoàng Trần Thánh Tông, vua Trần Nhân Tông và các danh tướng như: Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải…
+ Quân Mông Cổ khi tiến quân xâm lược Đại Việt không quen thuộc địa hình, khí hậu, khó phát huy được sở trường tấn công…
1. Cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258
Trả lời:
- Tháng 1/1258, 3 vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, tiến vào xâm lược Đại Việt.
- Vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy trận Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc). Trước thế giặc mạnh, quân ta tạm rút lui để bảo toàn lực lượng.
- Nhà Trần thực hiện "vườn không nhà trống", quân Mông Cổ chiếm được Thăng Long nhưng chỉ chiếm được một tòa thành trống rỗng.
- Trước tình cảnh khó khăn của quân giặc, nhà Trần mở cuộc tấn công quyết định vào Đông Bộ Đầu (Hà Nội ngày nay). Quân Mông Cổ thua trận, rút chạy về nước.
=> Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ lần thứ nhất kết thúc thắng lợi.
Trả lời:
- Câu nói của Thái sư Trần Thủ Độ thể hiện sự tự tôn dân tộc và ý chí quyêt tâm chiến đấu đến cùng, sẵn sàng hi sinh xương máu để chống quân xâm lược, bảo vệ nền độc lập, tự chủ của dân tộc.
2. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285
Trả lời:
- Điểm chung về tinh thần chiến đấu của vua tôi nhà Trần là: quân dân trước sau như một, đồng lòng, quyết chiến đấu đến cùng. Sẵn sàng hi sinh xương máu để chống quân xâm lược, bảo vệ nền độc lập, tự chủ của dân tộc.
Trả lời:
- Tháng 1/1285, hơn 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan tổng chỉ huy tràn vào xâm lược Đại Việt.
- Sau một số trận chiến ở vùng biên giới, Trần Quốc Tuấn cho lui quân về Vạn Kiếp (Chí Linh, Hải Dương) => Quân Thoát Hoan bao vây, tấn công Vạn Kiếp.
- Trước thế giặc mạnh, quân Trần lui về Thăng Long, sau đó rút về Thiên Trường (Nam Định). Nhân dân ở Thăng Long thực hiện lệnh "vườn không nhà trống" của triều đình.
- Toa Đô được lệnh từ Cham-pa đánh ra Nghệ An, Thanh Hoá. Đồng thời, Thoát Hoan cho quân đánh xuống phía nam, tạo thành thế "gọng kìm" hòng tiêu diệt nhà Trần.
- Quân dân nhà Trần kiên cường chiến đấu, phá vỡ kế hoạch của giặc. Quân Nguyên buộc phải rút về Thăng Long chờ tiếp viện trong tình cảnh thiếu lương thực.
- Tháng 5/1285, quân Trần tổ chức phản công, đánh bại quân giặc ở nhiều nơi như Tây Kết, cửa Hàm Tử (Khoái Châu, Hưng Yên), bến Chương Dương (Thường Tín, Hà Nội) và tiến vào giải phóng Thăng Long. Quân giặc phải rút chạy về nước.
=> Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.
3. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287 - 1288
Trả lời:
- Cuối tháng 12/1287, khoảng 30 vạn quân Nguyên tiến vào nước ta theo hai đường thủy, bộ.
- Tại Vân Đồn, Trần Khánh Dư chỉ huy quân mai phục. Phần lớn thuyền lương của giặc bị đánh đắm, số còn lại bị quân ta chiếm.
- Cuối tháng 1/1288, Thoát Hoan kéo quân vào kinh thành Thăng Long nhưng vẫn trúng kế “vườn không nhà trống” của nhà Trần nên lâm vào tình thế khó khăn. Do đó, Thoát Hoan quyết định rút quân về Vạn Kiếp và từ đây rút quân về nước theo hai đường thuỷ, bộ.
- Nhà Trần mở cuộc phản công ở cả hai mặt trận thuỷ, bộ:
+ Tháng 4/1288, đoàn thuyền của Ô Mã Nhi lọt vào trận địa bãi cọc trên sông Bạch Đằng do quân Trần bố trí, Ô Mã Nhi bị bắt sống.
+ Trên bộ, Thoát Hoan dẫn quân từ Vạn Kiếp theo hướng Lạng Sơn rút về Trung Quốc, bị quân dân ta liên tục chặn đánh.
=> Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên kết thúc thắng lợi.
4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên
Trả lời:
- Nguyên nhân thắng lợi của 3 lần kháng chiến chống Mông – Nguyên:
+ Lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí độc lập tự chủ và quyết tâm đánh giặc của quân dân Đại Việt.
+ Nhà Trần đã đề ra kế hoạch đánh giặc đúng đắn và sáng tạo: chủ động chuẩn bị kháng chiến, tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu…
+ Các cuộc kháng chiến của quân dân nhà Trần đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ huy tài ba của vua Trần Thái Tông, Thượng hoàng Trần Thánh Tông, vua Trần Nhân Tông và các danh tướng như: Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải…
+ Quân Mông Cổ khi tiến quân xâm lược Đại Việt không quen thuộc địa hình, khí hậu, khó phát huy được sở trường tấn công…
Trả lời:
- Ý nghĩa lịch sử:
+ Đập tan ý chí xâm lược và tham vọng của quân Mông – Nguyên, bảo vệ vứng chắc nền độc lập dân tộc.
+ Góp phần xây đắp thêm truyền thống chống giặc, giữ nước của dân tộc ta.
+ Để lại những bài học kinh nghiệm quý báu về: chăm lo sức dân, củng cố khối đoàn kết dân tộc; phát huy sức mạnh của toàn dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
+ Ngăn chặn cuộc xâm lược của quân Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á. Góp phần làm suy yếu đế chế Mông – Nguyên.
Luyện tập & Vận dụng
|
|
|
|
Trả lời:
|
Cuộc kháng chiến |
Kế hoạch kháng chiến của nhà Trần |
Những chiến thắng tiêu biểu |
Kết quả |
|
Kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất (1258) |
- Vua Trần ban lệnh sắm sửa vũ khí, quân đội ngày đêm luyện tập. - Thực hiện kế hoạch “vườn không nhà trống” |
- Trận Đông Bộ Đầu
|
- Quân Mông Cổ buộc phải rút về nước.
|
|
Kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai (1285) |
-Triệu tập hội nghị Bình Than bàn kế phá giặc - Trần Quốc Tuấn được giao nhiệm vụ chỉ huy kháng chiến - 1285, vua Trần tổ chức Hội nghị Diên Hồng. - Củng cố lực lượng, thực hiện kế sách “vườn không nhà trống” |
- Trận Tây Kết. - Trận Hàm Tử. - Trận Chương Dương. |
Quân Nguyên buộc phải rút về nước. |
|
Kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ ba (1287 - 1288)
|
- Trần Quốc Tuấn được giao nhiệm vụ chỉ huy kháng chiến - Củng cố lực lượng, thực hiện kế sách “vườn không nhà trống” |
- Trận Vân Đồn. - Trận Bạch Đằng.
|
Quân Nguyên buộc phải rút về nước. |
Trả lời:
- Trần Thủ Độ đóng vai trò quan trọng trong việc:
+ Chuyển giao chính quyền từ nhà Lý sang tay nhà Trần.
+ Cùng với vua Trần tổ chức và chỉ đạo cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất (1258).
- Vai trò của Trần Quốc Tuấn:
+ Giữ vai trò là Tổng chỉ huy trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên (năm 1285 và 1287 – 1288), cùng với vua Trần lãnh đạo thành công 2 lần kháng chiến.
+ Ông đã đưa ra những chủ trương kế sách đúng đắn – đây là một trong những yếu tố quan trọng dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến.
+ Ông là người huấn luyện quân đội, khích lệ tinh thần các chiến sĩ thông qua việc soạn thảo “Hịch tướng sĩ”.
+ Trần Quốc Tuấn cũng chủ động gạt bỏ hiềm khích gia tộc để củng cố khối đoàn kết trong nội bộ triều đình nhà Trần, qua đó góp phần củng cố khối đoàn kết toàn dân tộc.
- Trần Nhân Tông:
+ Đã cùng vua cha cầm quân hai lần đánh thắng kẻ thù xâm lược hùng mạnh nhất thời đó (vào năm 1285 và 1288).
+ Có nhiều đóng góp trong việc mở mang và củng cố bờ cõi về phía Tây và phía Nam.
+ Ông là người sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.
Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo
Trả lời:
- Bài học kinh nghiệm từ ba lần kháng chiến chống quân Mông – Nguyên đối với công cuộc bảo vệ Tổ quốc hiện nay:
+ Chăm lo sức dân.
+ Củng cố khối đoàn kết dân tộc.
+ Phát huy sức mạnh của toàn dân.
Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo
Xem thêm lời giải bài tập SGK Lịch sử lớp 7 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:
Bài 12: Cuộc kháng chiến chống quân lược Tống (1075 - 1077)
Bài 13: Đại Việt thời Trần (1226 - 1400)
Bài 15: Nước Đại Ngu thời Hồ (1400 - 1407)
