Video thế giới trong mắt người mù màu
Để hiểu được các loại mù màu này, bạn cần hiểu cơ chế hoạt động của thị giác con người.
Nhãn cầu có 2 loại tế bào cảm quang trong võng mạc là tế bào que và tế bào nón.
Các tế bào que có độ nhạy cao. Chúng cho phép mắt nhìn được các vật trong điều kiện thiếu ánh sáng. Mắt người có số lượng tế bào que nhiều hơn tế bào nón 18 lần.
Nhưng các tế bào nón mới giúp chúng ta nhìn thấy màu sắc và chi tiết rõ nét. Các tế bào này hoạt động tốt nhất trong ánh sáng ban ngày. Tất cả các loại mù màu đều có liên quan đến suy giảm chức năng tế bào hình nón.
Mắt người có 3 loại tế bào hình nón khác nhau. Tế bào nón S (hấp thụ bước sóng ngắn) giúp chúng ta nhìn thấy màu xanh lam, tế bào nón M (hấp thụ bước sóng trung bình) cho thấy màu xanh lá cây và tế bào nón L (hấp thụ bước sóng dài) cho phép thấy ánh sáng đỏ. Sự vắng mặt của bất kỳ loại tế bào nào trong 3 loại trên chính là nguyên nhân dẫn đến các loại mù màu khác nhau.
Chỉ với 3 sự hấp thụ ánh sáng đó, chúng ta có thể nhìn thấy hàng nghìn màu sắc. Những người có cả 3 loại tế bào hình nón hoạt động mạnh được gọi là thị lực bình thường.
Các loại mù màu khác nhau thường được phân chia theo việc khiếm khuyết thị lực do di truyền hay mắc phải. Các loại mù màu di truyền được phân nhóm theo màu đỏ-lục và xanh-vàng, cùng với mù màu hoàn toàn.
Sự khác biệt tương tự giữa các loại mù màu mắc phải. Mặc dù các nguyên nhân có thể khác nhau, các triệu chứng dẫn đến mù màu có thể khác nhau nhưng cuối cùng kết quả là sự thiếu hụt các tế bào thụ cảm hình nón.
Mù màu di truyền
Hầu hết những người gặp khó khăn khi thấy các màu sắc khác nhau đều mắc bệnh mù màu di truyền. Các gen mã hóa chức năng tế bào nón được truyền lại từ cha mẹ đã bị đột biến. Đây là lý do tại sao bệnh mù màu có xu hướng gia tăng trong các gia đình.
Mù đơn màu
Mù màu là kết quả của việc mất hoặc tổn thương một hoặc nhiều loại tế bào nón trong võng mạc.
Các loại mù màu phổ biến nhất ở người thuộc nhóm trichromacy dị thường. Điều đó có nghĩa là 1 trong 3 loại tế bào nón (đỏ, lục hoặc lam) trong võng mạc giảm không hoạt động.
Người mù màu chỉ có thể nhìn thấy một số màu nhất định, tùy thuộc vào loại mù màu mà họ mắc phải.
Mù màu xanh lá cây - đỏ
Mù màu đỏ - xanh lục được chia thành 4 loại khác nhau:
- Mù màu đỏ: người bệnh không có tế bào hình nón màu đỏ.
Hình ảnh cầu vồng được nhìn thấy ở những người mù màu đỏ - xanh lục. Nguồn ảnh: wikimediacommons
- Mù màu đỏ nhẹ - người bệnh vẫn có tế bào nón màu đỏ và thường có thể nhìn thấy một số sắc thái của màu đỏ.
- Mù màu xanh lục: người bệnh không có tế bào nón màu xanh lá cây.
- Mù màu xanh lục nhẹ - người bệnh vẫn có tế bào nón màu xanh lá cây và thường có thể nhìn thấy một số sắc thái của màu xanh lá cây.
Cuối cùng, các loại mù màu đỏ-xanh lá cây khác nhau đều làm cho người bệnh nhìn thấy những thứ màu xanh lục thành những mảng màu xanh lam và vàng. Màu nâu, cam và đỏ rất dễ bị nhầm lẫn, và các sắc thái nhạt nói chung rất khó phân biệt.
Mù màu xanh lam - vàng
Bệnh mù màu xanh lam - vàng ít phổ biến hơn. Cả 2 loại mù màu trong nhóm này đều gây khó khăn cho việc phân biệt giữa xanh lam và xanh lục, vàng và đỏ. Có 2 loại mù màu xanh-vàng:
- Mù màu xanh lam - người bệnh không có tế bào nón màu xanh lam.
- Mù màu xanh lam nhẹ - người bệnh có tế bào nón màu xanh lam và thường có thể nhìn thấy một số sắc thái của màu xanh lam.
Hình ảnh người mù màu xanh lam - vàng nhìn thấyTất cả 6 loại mù màu này đều do một trong 3 loại tế bào nón không hoạt động ở một mức độ nào đó. Mặc dù những người mắc chứng trichromacy dị thường có thể gặp khó khăn khi chọn quả chín hoặc nhìn đèn giao thông, hầu hết họ đều thích nghi với cuộc sống bình thường.
Mù màu hoàn toàn (đơn sắc)
Hình ảnh người bình thường nhìn thấy và người mù màu hoàn toàn nhìn thấyMù màu hoàn toàn chỉ xảy ra với tỉ lệ 1/33000. Những người mắc bệnh này không nhìn thấy màu sắc nào cả. Đối với họ, thế giới chỉ tồn tại với 2 màu đen và trắng. Sự nhạy cảm với ánh sáng thường biến những công việc hàng ngày trở nên khó khăn hơn.Siêu thị giác
Điều thú vị là một số phụ nữ thực sự có tế bào nón thứ tư hấp thụ ánh sáng. Có tới 12% phụ nữ có “khả năng siêu thị giác”, tế bào nón thứ tư cho phép họ nhìn thấy nhiều màu hơn 100 lần so với những người bình thường.
Mù màu mắc phải
Bệnh mù màu không phải lúc nào cũng di truyền. Bệnh có thể do các yếu tố môi trường gây ra và có thể ảnh hưởng đến từng mắt với các mức độ khác nhau. Các cách phân loại của nhóm này cũng giống mù màu di truyền, nhưng nguyên nhân cơ bản là khác nhau. Một số yếu tố có thể gây mù màu mắc phải:
- Tuổi - Bệnh mù màu xanh lam-vàng có thể tiến triển dần theo thời gian bởi vì, thủy tinh thể trở nên kém trong suốt hơn, ảnh hưởng đến lượng ánh sáng chiếu đến các tế bào nón.
- Nghiện rượu - Giảm khả năng phân biệt màu sắc có thể là triệu chứng của chứng nghiện rượu, đặc biệt là màu vàng - xanh lam.
- Chấn thương não - Chấn thương sọ não hoặc đột quỵ đôi khi có thể dẫn đến mù màu.
- Bệnh mãn tính - Những người mắc các bệnh nặng như Alzheimer, bệnh bạch cầu, bệnh Parkinson và những bệnh khác có thể bị mù màu ở các dạng khác nhau.
- Hóa chất độc hại từ môi trường - cacbon disunfua và chì có thể gây mù màu ngay cả ở nồng độ thấp.
Mù màu phổ biến như thế nào?
Tổ chức phi lợi nhuận Nhận thức về bệnh mù màu đã tổng hợp số liệu về các loại mù màu trên thế giới. Theo nghiên cứu, khoảng 8% nam giới và 0,5% nữ giới mắc chứng khiếm khuyết về thị giác này, mặc dù con số này có xu hướng thay đổi tùy thuộc vào chủng tộc. Các khu vực chủ yếu là người da trắng như Scandinavi, có tỷ lệ mắc tất cả các loại mù màu cao hơn (10 - 11% đối với nam giới), trong khi các nước cận Sahara hầu như không mắc bệnh này.
Các loại mù màu phổ biến nhất là loại mù màu đỏ - xanh lục. Trong quần thể những người mù màu thì loại mù màu xanh lục nhẹ chiếm tỉ lệ cao nhất. Cụ thể như sau:
- Mù màu đỏ chiếm 12,5%
- Mù màu đỏ nhẹ chiếm 12,5%
- Mù màu xanh lục chiếm 12,5%
- Mù màu xanh lục nhẹ chiếm 62,5%
Những người mù màu xanh lam - vàng gặp thì hiếm gặp hơn. Theo một số ước tính, tỉ lệ xuất hiện loại mù màu này chỉ khoảng 1/10.000 và bệnh này không di truyền theo giới giống như bệnh mù màu xanh lục đỏ. Nghĩa là nam và nữ đều có tỉ lệ bị bệnh giống nhau.
Điều trị bệnh mù màu
Bệnh nhân bị chứng mù màu mắc phải do bệnh tật hoặc chấn thương có thể cải thiện thị lực bằng cách giải quyết nguyên nhân gây bệnh.
Đối với bệnh mù màu bẩm sinh sẽ khó điều trị khó hơn nhiều. Để chữa khỏi bệnh mù màu, khoa học sẽ cần phải có những tiến bộ đáng kể trong liệu pháp gen.
Cho đến nay, một số nghiên cứu đầy hứa hẹn đã đưa ra phương pháp điều trị thành công ở chó, chuột và cừu. Một nghiên cứu tại Đại học Washington thậm chí đã sử dụng liệu pháp gen để điều trị thành công những con khỉ mù màu xanh lá - đỏ. Tuy nhiên, các thử nghiệm này vẫn chưa tiến hành trên người.
Một số sản phẩm như kính áp tròng mù màu hoặc kính đeo mù màu, có thể giúp chữa bệnh mù màu. Năm 2010, kính đeo mắt EnChroma xuất hiện trên thị trường. Các video quảng cáo cho thấy những người mù màu đeo kính sẽ nhìn thấy mọi thứ với đầy đủ màu sắc như người bình thường, nhưng người tiêu dùng nên thận trọng cân nhắc xem kính này có thể giải quyết những loại mù màu nào.
Hình ảnh thế giới sau khi đeo kính EnChroma. Nguồn ảnh: vladimirpopovicportfolioKhông có dụng cụ nào có thể khắc phục chứng mù màu. Những gì kính EnChroma làm là tăng độ tương phản màu sắc. Một số người đã phát hiện ra rằng việc đeo kính có thể tạo ra sự khác biệt tầm nhìn đáng kể, nhưng hiệu quả đi kèm với cái giá phải trả. Kính EnChroma có giá từ 5,7 triệu đồng đến 8 triệu đồng. Cần lưu ý rằng có ít nhất một nghiên cứu cho thấy kính EnChroma không hiệu quả hơn kính săn độ tương phản cao rẻ tiền.
Trợ giúp công nghệ cao
Có nhiều ứng dụng có thể giúp những người mù màu quan sát thế giới dễ dàng hơn.
Một ứng dụng có tên Color Blind Pal nhằm giúp những người mù màu nhìn thấy màu sắc trên màn hình rõ ràng hơn. Ứng dụng bao gồm các tính năng mô tả màu sắc, chẳng hạn như "màu hồng" với độ bão hòa và màu sắc rõ nét. Nó có thể tập trung vào từng màu sắc để hỗ trợ người bệnh nhận ra sự khác biệt. Nó thậm chí có thể phủ lên một hình sọc trên một màu được chỉ định.
Ứng dụng Dalton Lens đặc biệt nhằm mục đích giúp những người mù màu vẽ đồ thị và biểu đồ. Bằng cách di chuột qua một màu, người đọc sẽ nhận được mô tả về màu đó. Bộ lọc màu có thể được áp dụng để giúp phân biệt giữa các màu có vẻ giống nhau.
Ứng dụng Sim Daltonism cho phép những người không mù màu có thể nhìn thấy mọi thứ thông qua lăng kính của những người mù màu. Bạn tò mò văn phòng của mình trông như thế nào qua đôi mắt của những người mù màu? Bạn có thể thấy nó chỉ với một vài cú nhấp chuột. Mặc dù ứng dụng này không dành cho những người bị mù màu, nhưng nó cho phép các nhà thiết kế các trang mạng có tầm nhìn màu sắc bình thường vẫn có thể xem và hiểu được. Đây là một công cụ tuyệt vời để đánh giá những căn hộ nào có thể được xem xét cho người bị mù màu tại nơi làm việc.
Những thách thức tại nơi làm việc cho những người mù màu
Nhìn chung, những người có sự khác biệt về cảm giác màu sắc có thể có cuộc sống hoàn toàn bình thường, nhưng có một số nghề sẽ thách thức hoặc cực kỳ nguy hiểm nếu không có khả năng phân biệt giữa các màu sắc khác nhau.
Một số công việc trong quân đội, cảnh sát, cứu hỏa hoặc các ngành công nghiệp hàng không thường không phải là lựa chọn cho những người mù màu do tầm quan trọng của các tín hiệu màu và dấu hiệu nguy hiểm. Kỹ thuật viên và dược sĩ cũng cần ghi nhãn mã màu. Họa sĩ, nhà sản xuất dệt may, nhà thiết kế nội thất và chuyên gia thời trang sẽ phải đối mặt với những thách thức nhất định trong lĩnh vực công việc của họ, nhưng có thể tìm ra cách để kiểm soát những hạn chế về nhìn này.
Sẽ có những thách thức ở nơi làm việc ngay cả đối với những những người không dựa vào màu sắc để thực hiện công việc. Do văn hóa của chúng ta chấp nhận màu xanh lá cây như một chỉ số "tốt" và màu đỏ là "xấu", nhiều kí hiệu đã sử dụng sự phân độ này. Tuy nhiên, đây chính xác là hai màu mà đa số người mù màu không thể nhìn thấy. Các nhà tuyển dụng nên nhớ rằng 10% nhân viên của họ có khả năng bị mù màu nên cần cố gắng giữ bảng chỉ dẫn rõ ràng và dễ đọc cho mọi người.
Được thử nghiệm
Nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể bị mù màu, có nhiều cách giúp bạn trải nghiệm cảm giác này. Viện Mắt Quốc gia có nhiều thông tin về bệnh mù màu cũng như các nguồn thông tin khác về sức khỏe đôi mắt và thị lực. Bạn cũng có thể xem bài viết về Mẹo để sống tốt hơn với bệnh mù màu.
Nhiều bài kiểm tra mù màu có thể được tìm thấy trên mạng. Vì sự thể hiện màu sắc chính xác là điều cần thiết bất kỳ bài kiểm tra mù màu nào, nên kết quả từ các bài kiểm tra tầm soát thị lực màu sắc trực tuyến đều không chính xác tuyệt đối. Để có kết quả chính xác nhất, hãy đến gặp bác sĩ nhãn khoa để thực hiện bài kiểm tra mù màu bằng cách sử dụng các dụng cụ kiểm tra tiêu chuẩn dưới ánh sáng thích hợp.
Xem thêm: