Bài tập phản ứng hữu cơ

Kiến thức cần nhớ

Phân loại phản ứng hữu cơ

Dựa vào sự biến đổi về thành phần và cấu tạo của hợp chất hữu cơ, mà có thể phân chia các phản ứng hóa học hữu cơ thành các loại chính như sau:

1. Phản ứng thế

- Là phản ứng trong đó một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ bị thay thế bởi một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác.

Thí dụ 1: Phản ứng của metan với clo

CH₄ + Cl₂$\stackrel{\mathrm{askt}}{\to }$CH₃Cl + HCl

Thí dụ 2: Thay thế nhóm OH của axit bằng nhóm C₂H₅O của ancol etylic.

CH₃COOH + C₂H₅OH$\stackrel{\mathrm{t}°, \mathrm{xt}}{\rightleftarrows }$CH₃COOC₂H₅ + H₂O

2. Phản ứng cộng

- Là phản ứng trong đó phân tử hợp chất hữu cơ kết hợp với phân tử khác tạo thành phân tử hợp chất mới.

Thí dụ:

C₂H₄ + Br₂ → C₂H₄Br₂

C_2­H₂ + HCl$\underset{\mathrm{t}°}{\overset{{\mathrm{HgCl}}_2}{\to }}$C₂H₃Cl

3. Phản ứng tách

- Là phản ứng trong đó hai hay nhiều nguyên tử bị tách ra khỏi phân tử hợp chất hữu cơ.

Thí dụ 1: Tách nước (đehiđrat hóa) ancol etylic để điều chế etilen trong phòng thí nghiệm.

CH₃ – CH₂ – OH$\underset{170°\mathrm{C}}{\overset{{\mathrm{H}}_2{\mathrm{SO}}_4}{\to }}$CH₂ = CH₂ + H₂O

Thí dụ 2: Tách hiđro (đehiđro hóa) ankan điều chế anken.

C₂H₆$\stackrel{\mathrm{t}°, \mathrm{xt}}{\to }$CH₂ = CH₂ + H₂

- Ngoài ba loại phản ứng trên, còn có các loại phản ứng khác như phản ứng phân hủy, phản ứng đồng phân hóa, phản ứng oxi hóa, ...

Đặc điểm của phản ứng hóa học trong hóa học hữu cơ

- Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra chậm, do các liên kết trong phân tử các chất hữu cơ ít phân cực nên khó bị phân cắt.

Thí dụ: Phản ứng este hóa của ancol etylic với axit axetic phải kéo dài nhiều giờ.

Hình 1: Phản ứng giữa ancol etylic với axit axetic trong phòng thí nghiệm

- Phản ứng hữu cơ thường sinh ra hỗn hợp sản phẩm do các liên kết trong phân tử chất hữu cơ có độ bền khác nhau không nhiều, nên trong cùng một điều kiện, nhiều liên kết khác nhau có thể cùng bị phân cắt.

Thí dụ: Khi cho clo tác dụng với metan (có ánh sáng khuếch tán) thu được hỗn hợp CH₃Cl, CH₂Cl₂, CHCl₃, ...

Hình 2: Clo phản ứng với metan

Bài tập tự luyện

Câu 1. Thế nào là phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách? Cho thí dụ minh hoạ.

Hướng dẫn giải

Phản ứng thế

Phản ứng thế là phản ứng trong đó một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ bị thay thế bởi một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác.

• Ví dụ: CH₄ + Cl₂ →(askt)  CH₃Cl + HCl

Phản ứng cộng

Phản ứng cộng là phản ứng trong đó phân tử hợp chất hữu cơ kết hợp với phân tử khác tạo thành phân tử hợp chất mới.

• Ví dụ: C₂H₄  +  Br₂  →  C₂H₄Br₂

Phản ứng tách

Phản ứng tách là phản ứng trong đó một hay nhiều nguyên tử bị tách ra khỏi phân tử hợp chất hữu cơ.

• Ví dụ: CH₃ – CH₂ – OH    →(đk: H₂SO₄, 170^oC)   CH₂ = CH₂  + H₂O

Câu 2: Cho phương trình hoá học của các phản ứng :

a) C₂H₆ + Br₂ $\stackrel{as}{\to }$ C₂H₅Br₂ + HBr.

b) C₂H₄ + Br₂ → C₂H₄Br₂    

c) C₂H₅OH + HBr $\stackrel{t^0,xt}{\to }$ C₂H₅Br    H₂O.

d) C₆H₁₄ $\stackrel{t^0,xt}{\to }$ C₃H₆ + C₃H₈.   

e) C₆H₁₂ ⁺ H₂ $\stackrel{t^0,xt}{\to }$ C₆H₁₄  

g)  C₆H₁₄ $\stackrel{t^0,xt}{\to }$ C₂H₆ + C₄H₈

1. Thuộc loại phản ứng thế là các phản ứng

A. a, b, c, d, e, g.

B. a, c.       

C. d, e, g     

D. a, b, c, e, g.

2. Thuộc loại phản ứng cộng là các phản ứng

A. a, b, c, d, e, g

B. a, c.       

C. d, e, g 

D. b, e.

3. Thuộc loại phản ứng tách là các phản ứng

A. d, g 

B. a, c          

C. d,  e, g 

D. a, b, c, e, g.

Hướng dẫn giải

Thuộc loại phản ứng thế là các phản ứng  a, c. 

Thuộc loại phản ứng cộng là các phản ứng b,e.

Thuộc loại phản ứng tách là các phản ứng d,g.

Câu 3: Viết phương trình hoá học của các phản ứng xảy ra theo sơ đồ sau:

Phản ứng nào thuộc loại phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách?

Hướng dẫn giải

 => phản ứng cộng

 => phản ứng cộng

 =>phản ứng thế

=> phản ứng cộng

 => phản ứng thế

Câu 4: Kết luận nào sau đây là đúng ?

A. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất nhanh.

B. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm và theo nhiều hướng khác nhau.

C. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm và chỉ theo một hướng xác định.

D. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra nhanh và không theo một hướng nhất định.

Hướng dẫn giải

A. Sai vì phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm

B. Đúng

C. Sai phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm và theo nhiều hướng khác nhau.

D. Sai vì phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm

Đáp án B

Xem thêm các dạng câu hỏi và bài tập liên quan khác:

30 bài tập về Andehit (2024) có đáp án chi tiết nhất

30 bài tập về Sulfuric acid và muối sulfate (2024) có đáp án chi tiết nhất

30 bài tập về Ammonia. Muối ammonium (2024) có đáp án chi tiết nhất

30 Bài tập về Khái niệm về cân bằng hoá học (2024) có đáp án chi tiết nhất

30 Bài tập về Nitrogen (2024) có đáp án chi tiết nhất