Glucocorticoid là gì?
Thuốc glucocorticoid có bản chất là glucocorticoid tổng hợp - một loại steroid tự nhiên có trong cơ thể. Chúng có nhiều chức năng. Một là ức chế viêm bằng cách thay đổi sự vận động của tế bào và ức chế các protein thúc đẩy phản ứng viêm. Chúng cũng giúp cơ thể đáp ứng với stress và điều hoà chuyển hoá chất béo và đường,
Do có nhiều chức năng như vậy nên glucocorticoid tổng hợp đã được phát triển để điều trị nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau.
Các loại thuốc Glucocorticoid
Ví dụ về một thuốc glucocorticoid trên thị trường hiện nay bao gồm:
- Thuốc medrol chứa thành phần methylprednisolone
- Thuốc fucicort chứa thành phần betamethasone
- Thuốc điều trị bệnh hen symbicort chứa thành phần budesonide
- Thuốc flucinar chứa thành phần fluocinolone
- Thuốc nhỏ mắt polydexa chứa thành phần dexamethasone
Tác dụng Glucocorticoid
Glucocorticoid tổng hợp có thể mạnh hơn steroid tự nhiên. Chúng được dùng để điều trị nhiều tình trạng bệnh lý như:
Bệnh tự miễn
Các bệnh tự miễn dịch có thể gây ra tổn thương nặng nề do phản ứng viêm - khi cơ thể tự tấn công chính bản thân nó. Các bệnh tự miễn bao gồm:
- Đa xơ cứng
- Viêm khớp dạng thấp
- Viêm đường ruột
- Viêm loét đại tràng và trực tràng
- Vảy nến
- Chàm
Glucocorticoid làm giảm hoạt động của các tế bào miễn dịch, giảm các tổn thương nội sinh do bệnh gây ra. Chúng ức chế phản ứng viêm và phản ứng tự miễn, từ đó làm giảm đau, sưng, chuột rút và ngứa.
Dị ứng và hen suyễn
(Corticoid được dùng rât phổ biến để điều trị hen và viêm mũi dị ứng - Nguồn ảnh: TaPinto)Dị ứng và hen suyễn là các tình trạng mà hệ miễn dịch phản ứng với các chất dường như vô hại. Trong trường hợp này, các chất như phấn hoa hoặc lạc có thể gây ra phản ứng viêm nghiêm trọng. Các triệu chứng có thể khác nhau và bao gồm:
- Ngứa
- Chảy nước mắt
- Choáng
- Mẩn đỏ, mề đay hoặc phát ban
- Hắt hơi, ngạt mũi hoặc sổ mũi
- Sưng phù mặt, môi hoặc họng
- Khó thở
Glucocorticoids có thể điều trị các triệu chứng của dị ứng bằng cách ngăn chặn phản ứng viêm và giảm hoạt động của các tế bào miễn dịch.
Suy thượng thận
Suy thượng thận là tình trạng cơ thể bạn không sản xuất đủ cortisol, có thể do một tình trạng bệnh lý như bệnh Addison hoặc phẫu thuật cắt bỏ tuyến thượng thận.
Glucocorticoid có thể được dùng để thay thế cortisol nội sinh mà cơ thể không thể sản xuất.
Suy tim
Sử dụng glucocorticoid trong thời gian ngắn (<7 ngày) có thể giúp điều trị suy tim bằng cách tăng khả năng đáp ứng của cơ thể với một số thuốc lợi tiểu nhất định. Tuy nhiên, đây không phải là cách phổ biến.
Ung thư
Glucocorticoid có thể được sử dụng trong điều trị ung thư để giảm một số tác dụng phụ của quá trình hóa trị. Chúng cũng có thể được dùng để tiêu diệt một số tế bào ung thư trong một số bệnh ung thư, như:
- Bệnh bạch cầu cấp tính dòng tủy
- Bệnh bạch cầu mãn tính dòng tủy
- U lympho Hodgkin
- U lympho không Hodgkin
- Đa u tuỷ
Da liễu
(Các sản phẩm corticoid điều trị bệnh da liễu rất đa dạng và sẵn có trên thị trường - Nguồn ảnh: Zwivel) Các tình trạng về da từ chàm cho đến nhiễm độc tố cây thường xuân có thể điều trị bằng glucocorticoid. Chúng bao gồm các loại kem bôi không kê đơn hoặc kê đơn có tác dụng tại chỗ và thuốc uống.
Phẫu thuật
Glucocorticoid có thể được dùng trong phẫu thuật thần kinh, làm giảm phản ứng viêm trong các mô thần kinh nhạy cảm. Chúng cũng được dùng ngay sau khi ghép tạng giúp ngăn hệ miễn dịch thải ghép cơ quan vừa được hiến tặng.
Tác dụng phụ Glucocorticoid
Glucocorticoid nghe có vẻ kỳ diệu với những lợi ích trên, nhưng chúng cũng có các tác dụng phụ. Một số đó có thể rất nguy hiểm. Đó là lý do tại sao các loại thuốc này không được kê đơn để điều trị trong thời gian dài.
Các tác dụng phụ có thể có là:
- Tăng đường huyết, có thể khởi phát đái tháo đường ngắn hạn và kéo dài
- Ức chế cơ thể hấp thu canxi, dẫn tới loãng xương
- Tăng cholesterol và triglyceride
- Tăng nguy cơ loét và viêm dạ dày
- Làm chậm quá trình làm lành vết thương - quá trình cần phải có phản ứng viêm ở một mức độ nhất định
- Ức chế hệ miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Sử dụng glucocorticoid lâu dài có thể gây mất cơ bắp. Nó cũng có thể gây ra hội chứng Cushing, dẫn đến:
- Bướu cổ do mỡ
- Mặt tròn
- Tăng cân
- Rạn da
- Xương yếu
- Đái tháo đường
- Tăng huyết áp
- Da mỏng
- Chậm quá trình liền vết thương
- Mụn trứng cá
- Chu kì kinh nguyệt không đều
- Giảm ham muốn tình dục
- Béo phì
- Trầm cảm
Nếu sử dụng glucocorticoid nhiều hơn vài tuần, bác sĩ sẽ giảm liều từ từ thay vì ngưng thuốc đột ngột - gây nguy cơ suy thượng thận cấp, có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Cơ thể có khả năng tự sản xuất glucocorticoid, nhưng khi bắt đầu dùng thuốc, cơ thể đáp ứng bằng cách sản xuất ít hơn. Khi ngừng dùng glucocorticoid, cơ thể cần thời gian để bắt đầu tự sản xuất nhiều hơn ở bình thường một lần nữa.
Tổng kết
(Cần hỏi ý kiến bác sĩ kĩ về thuốc corticoid trước khi sử dụng - Nguồn ảnh: AARP)Glucocorticoid có thể có hiệu quả trong điều trị nhiều trường hợp khác nhau. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải cân bằng giữa tác dụng điều trị của glucocorticoid với các tác dụng phụ. Nói với bác sĩ bất kì tác dụng phụ nào mà bạn gặp phải. Việc uống uống chính xác theo hướng dẫn cũng là việc rất quan trọng. Bác sĩ có thể cho bạn giảm liều từ từ để ngăn nguy cơ suy thượng thận cấp.