Chỉ riêng IQ không đủ để đánh giá toàn bộ khả năng tư duy của con người. Dựa trên kết quả bài kiểm tra đó không phải lúc nào cũng có thể dự đoán được khả năng thành công trong các lĩnh vực khác nhau trong cuộc sống.
Vì vậy, trong những thập kỷ gần đây, các nhà nghiên cứu đã mở rộng định nghĩa về trí thông minh bổ sung thêm một loạt các kỹ năng.
20 năm qua, khái niệm Trí tuệ cảm xúc (EI) ra đời để mô tả một tập hợp các kỹ năng tư duy khác. Trí tuệ cảm xúc đề cập đến khả năng nhận biết và điều chỉnh cảm xúc của bản thân, sử dụng nhận thức xã hội để giải quyết vấn đề.
Kết hợp với nhau, các bài kiểm tra IQ và EQ có thể cung cấp cho các nhà nghiên cứu bức tranh đầy đủ hơn về trí thông minh của con người.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem xét kỹ hơn hai dạng trí thông minh này và so sánh xem liệu có sự hơn kém nào giữa hai loại trí thông minh này không?
Video: IQ và EQ, chỉ số nào mới quyết định sự thành công của bạn?
Sự khác biệt giữa IQ và EQ
Chỉ số IQ thường đề cập đến khả năng tư duy. Một số thành phần quan trọng phản ánh chỉ số IQ bao gồm:
- Sử dụng logic để giải quyết vấn đề
- Lên kế hoạch và lập chiến lược
- Hiểu những ý tưởng trừu tượng
- Học hỏi và thích ứng với sự thay đổi
- Nắm bắt và sử dụng ngôn ngữ
Chỉ số cảm xúc (EQ) thường đề cập đến khả năng thấu hiểu cảm xúc của bản thân và người khác. Nó cũng bao hàm khả năng sử dụng nhận thức cảm xúc để dẫn dắt hành vi. Nếu bạn có EQ cao, bạn thấy dễ dàng hơn khi:
- Xác định cảm xúc của bản thân và của người khác
- Đồng cảm với người khác
- Điều chỉnh cảm xúc và hành vi của bạn phù hợp với các tình huống
- Kiểm soát xung động
- Chịu được những cám dỗ và trì hoãn sự hài lòng
- Giải quyết xung đột
- Giao tiếp hiệu quả
Phương pháp đo lường IQ và EQ
Có rất nhiều tranh luận về độ chính xác của các phương pháp đo IQ và EQ.
Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả của các bài kiểm tra, khiến một số người đặt câu hỏi liệu những bài kiểm tra này có thực sự đo lường chính xác hai loại trí thông minh bẩm sinh này không. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả thử nghiệm bao gồm:
- Tình trạng kinh tế
- Bất bình đẳng xã hội
- Giáo dục
- Dinh dưỡng thời thơ ấu
- Chấn thương thời thơ ấu
- Nhân tố môi trường khác
Các bài kiểm tra IQ được sử dụng phổ biến nhất bao gồm:
- Bài trắc nghiệm chỉ số thông minh Stanford-Binet Intelligence Scale
- Bài kiểm tra của Woodcock Johnson III về khả năng nhận thức
- Thang đo trí thông minh người lớn Wechsler
- Bài kiểm tra Thành tích Cá nhân Wechsler
Các bài kiểm tra IQ này thường đo lường hai khả năng thông minh khác nhau, được gọi là:
- Trí thông minh cứng. Loại trí thông minh phụ thuộc kiến thức, kỹ năng có được qua giáo dục, học tập và trải nghiệm, nó thường tăng lên theo năm tháng.
- Trí thông minh mềm. Đây là khả năng lập luận, suy nghĩ trừu tượng và giải quyết vấn đề mà không dựa trên kiến thức sẵn có.
Các bài kiểm tra IQ khác, chẳng hạn như Trí thông minh không lời và Ma trận tiến bộ của Raven, cố gắng đo lường trí thông minh mà không tính đến khả năng nói.
Trí tuệ cảm xúc EQ thường được đo bằng các bài kiểm tra như:
- Bài kiểm tra trí thông minh cảm xúc Mayer-Salovey-Caruso
- Bài kiểm tra tình huống về quản lý cảm xúc
- Các bài kiểm tra tình huống về hiểu biết cảm xúc
- Phân tích chẩn đoán về độ chính xác phi ngôn ngữ
Những bài kiểm tra này phân biệt:
- Khả năng trí tuệ. Bạn giải quyết tốt vấn đề bằng cảm xúc và kỹ năng xã hội như thế nào.
- Đặc điểm thông minh. Bản tự phân tích báo cáo về các hành vi điển hình của chính bạn.
Nhiều bài kiểm tra EQ xếp hạng khả năng của bạn trong năm lĩnh vực:
Một số bài kiểm tra EQ và IQ chỉ có thể được thực hiện trong các cơ sở chuyên nghiệp và một số khác có sẵn trên thị trường.
IQ và EQ cái nào quan trọng hơn?
Trước đây, điểm số trong các bài kiểm tra IQ được cho rằng có liên quan đến kết quả học tập, mức lương và hiệu suất công việc. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện nay đang đặt dấu hỏi cho những kết luận này.
Trí tuệ cảm xúc liên quan đến sự thành công và sự thỏa mãn trong các mối quan hệ. Cũng có bằng chứng cho thấy trí tuệ cảm xúc có thể giúp bạn xử lý căng thẳng. Một Đánh giá nghiên cứu năm 2019 đưa ra kết luận rằng trí tuệ cảm xúc giúp căng thẳng cấp tính phục hồi nhanh hơn.
Cả hai loại trí thông minh đều ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống và thành tích của bạn. Hiểu và phát triển cả hai loại trí thông minh này là cách để bạn đạt được thành công trong cuộc sống.
Có thể cải thiện chỉ số IQ và EQ không?
Một lần nữa, có tranh luận giữa các nhà khoa học về điểm này. Một vài tranh cãi cho rằng chỉ số IQ có thể được cải thiện. Các nhà nghiên cứu khác nói rằng không có biện pháp nào đánh giá sự cải thiện sau một sự can thiệp.
Mặc dù rất khó để nói chính xác khả năng tác động của các bài tập nâng cao trí tuệ. Tuy nhiên chiến lược phát triển cá nhân dưới đây thực sự có ích nếu bạn muốn tăng điểm IQ và EQ của mình.
Xây dựng kỹ năng giải quyết vấn đề
Cân nhắc làm việc với một huấn luyện viên hoặc tham gia các khóa học trực tuyến để nâng cao kỹ năng giải quyết vấn đề.
Vào năm 2019, một nhóm Các nhà nghiên cứu phân tích dữ liệu từ một chương trình thử nghiệm được thực hiện vào cuối những năm 1980. Họ phát hiện ra rằng sau khi học sinh được đào tạo về cách giải quyết vấn đề sáng tạo mỗi tuần một lần trong 3 năm, họ đã tăng 15 điểm trong các bài kiểm tra IQ, so với số điểm của họ trước khi tham gia chương trình.
Đại học Emory, Trường rộng Harvard mở rộng và Đại học Minnesota đều cung cấp các khóa học giải quyết vấn đề sáng tạo.
Hoặc nếu muốn tự luyện tập, bạn có thể xem xét một số bài đọc về chủ đề này. “ Thinkertoys ” của Michael Michalko là một lựa chọn phổ biến để học các kỹ thuật tư duy sáng tạo.
Rèn luyện trí tuệ cảm xúc EI tại nơi làm việc
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc cùng đồng nghiệp tham gia các chương trình đào tạo liên quan đến EI, có thể giúp cải thiện:
- Tinh thần đồng đội
- Khả năng quản lý xung đột
- Hiệu suất công việc
- Sự hài lòng chung về công việc
Đọc
Đọc sách giúp bạn có cơ hội đắm mình trong trải nghiệm của những người khác - cho dù những người đó thực sự tồn tại hay chỉ là nhân vật hư cấu.
Các nghiên cứu cho thấy rằng đọc sách có thể giúp cải thiện tư duy xã hội các kỹ năng mà các nhà nghiên cứu cho là quan trọng để xây dựng sự đồng cảm.
Thực hành các hoạt động khung quan hệ
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng khi thực hành tìm kiếm mối quan hệ giữa ý tưởng và đối tượng, điểm số trên đánh giá trí thông minh qua các bài test có xu hướng cải thiện.
Các hoạt động khung quan hệ bao gồm:
- So sánh, đối chiếu hình ảnh và ý tưởng
- Sắp xếp các sự kiện thành các mẫu trước/sau
- Phân tích các mặt đối lập
- Tìm mối quan hệ giữa các hình ảnh không liên quan
Trong một nghiên cứu nhỏ năm 2016, nhóm học sinh thực hành các hoạt động này đã có một bước nhảy vọt đáng kể về điểm số trên Thang điểm trí tuệ Wechsler dành cho trẻ em.
Có các loại chỉ số khác không?
Mặc dù vẫn chưa có nhiều nghiên cứu xác định hoặc đo lường những khái niệm này, nhưng một số nhà nghiên cứu cho rằng mọi người có thể có các loại trí thông minh khác, bao gồm trí thông minh tâm linh (SQ) và trí thông minh thể chất (PQ).
Trí tuệ tâm linh là gì?
Trí tuệ tâm linh thường bao gồm nhận thức về:
- Ý nghĩa
- Tuân thủ các giá trị cá nhân
- Lòng biết ơn
- Niềm tin hoặc sự tận tâm
- Cam kết với đạo đức
- Biểu hiện của lòng trắc ẩn
Một vài nghiên cứu chỉ ra rằng đào tạo trí tuệ tâm linh có thể hỗ trợ điều dưỡng cải thiện kết quả chăm sóc sức khỏe và đem lại sự hài lòng trong công việc.
Trí tuệ thể chất là gì?
Trong cuốn sách đột phá năm 1983 “Khung trí tuệ: Lý thuyết về nhiều trí thông minh”, Howard Gardner đã đề xuất ý tưởng về trí thông minh thể chất, hay một loạt các khả năng được kết nối với cơ thể.
Trí thông minh thể chất thường được mô tả là nhận thức về:
- Tư thế
- Thở
- Sức lực
- Mức năng lượng
- Sự phối hợp
Quan điểm của Gardner là những người có trí thông minh thể chất cao có thể học thông qua các chuyển động và tương tác vật lý.
Trong khi một số nhà giáo dục và nhà tâm lý học đặt câu hỏi liệu PQ có phải là một loại trí thông minh riêng biệt hay không, hiện có một số bằng chứng thần kinh ủng hộ quan điểm này.
Kết luận
Có nhiều loại trí thông minh liên quan đến khả năng suy luận, cảm nhận… Các bài kiểm tra IQ đo lường khả năng giải quyết vấn đề, sử dụng tư duy logic và khả năng nắm bắt hoặc truyền đạt những ý tưởng phức tạp. Các bài kiểm tra EQ đo lường khả năng nhận biết cảm xúc của bạn và người khác, và việc sử dụng nhận thức đó để định hướng các quyết định.
IQ và EQ trên đều có ảnh hưởng đến hiệu suất công việc, các mối quan hệ và hạnh phúc tổng thể. Hiểu và phát triển cả hai loại trí thông minh này là chìa khóa thành công trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống.
Xem thêm: