Video: Bệnh lý thần kinh ngoại biên - cách phòng và điều trị
Bài viết này thảo luận về một số vấn đề như: hệ thống thần kinh ngoại biên là gì, cách thức hoạt động và ảnh hưởng của hệ thống thần kinh này lên cách cơ thể hoạt động.
Hệ thần kinh ngoại biên là gì?
Hệ thần kinh được chia thành hai phần: hệ thần kinh trung ương và hệ thần kinh ngoại biên. Hệ thần kinh trung ương (CNS) bao gồm não và tủy sống, trong khi hệ thần kinh ngoại biên (PNS) bao gồm tất cả các dây thần kinh phân nhánh từ não và tủy sống và kéo dài đến các bộ phận khác của cơ thể như cơ bắp và các cơ quan nội tạng.
Vai trò chính của PNS là kết nối thần kinh trung ương với các cơ quan, chi và da. Những dây thần kinh này kéo dài từ hệ thần kinh trung ương đến các khu vực ngoài cùng của cơ thể. Hệ ngoại vi cho phép não và tủy sống nhận và gửi thông tin đến các khu vực khác của cơ thể, cho phép chúng ta phản ứng với các kích thích trong môi trường xung quanh.
Các dây thần kinh tạo nên hệ thần kinh ngoại biên thực chất là các sợi trục hoặc bó sợi trục từ các tế bào thần kinh hoặc tế bào thần kinh. Trong một số trường hợp, các dây thần kinh này rất nhỏ nhưng một số bó dây thần kinh lại lớn đến mức mắt người có thể dễ dàng nhìn thấy được.
Cấu trúc của hệ thần kinh ngoại biên
Bản thân hệ thần kinh ngoại biên được chia thành hai phần: hệ thần kinh thân thể và hệ thần kinh tự chủ.
Mỗi thành phần đóng một vai trò quan trọng trong cách hệ thần kinh ngoại biên hoạt động.
Hệ thần kinh thân thể
Hệ thần kinh thân thể là một phần của hệ thống thần kinh ngoại biên chịu trách nhiệm mang thông tin cảm giác và vận động đến và đi từ hệ thống thần kinh trung ương. Thần kinh thân thể bắt nguồn từ tên của nó từ tiếng Hy Lạp soma , có nghĩa là "cơ thể".
Hệ thần kinh thân thể chịu trách nhiệm truyền thông tin cảm giác cũng như vận động tự nguyện. Hệ thống này chứa hai loại tế bào thần kinh chính:
- Tế bào thần kinh vậnđộng: Còn được gọi là các tế bào thần kinh ly tâm. Các tế bào này mang thông tin từ não và tủy sống đến các sợi cơ khắp cơ thể, cho phép chúng ta thực hiện các hành động thể chất để đáp lại các kích thích trong môi trường.
- Tế bào thần kinh cảm giác : Còn được gọi là tế bào thần kinh hướng tâm, mang thông tin từ các dây thần kinh đến hệ thống thần kinh trung ương. Chính những tế bào thần kinh cảm giác này cho phép chúng ta tiếp nhận thông tin cảm giác và gửi nó đến não và tủy sống.
Hệ thống thần kinh tự chủ
Hệ thần kinh tự chủ là một phần của hệ thống thần kinh ngoại biên chịu trách nhiệm điều chỉnh các chức năng không tự chủ của cơ thể, chẳng hạn như lưu lượng máu, nhịp tim, tiêu hóa và thở.
Nói cách khác đó là nó kiểm soát các khía cạnh của cơ thể thường không được kiểm soát tự nguyện. Hệ thống này cho phép các chức năng trên diễn ra mà không cần phải suy nghĩ một cách có ý thức về việc chúng đang xảy ra. Hệ thần kinh tự chủ được chia thành hai nhánh:
- Hệ phó giao cảm: Giúp duy trì các chức năng bình thường của cơ thể và bảo tồn các nguồn lực thể chất. Một khi mối đe dọa đã qua, hệ thống này sẽ làm chậm nhịp tim, thở chậm lại, giảm lưu lượng máu đến các cơ và co đồng tử. Điều này cho phép chúng ta đưa cơ thể trở lại trạng thái nghỉ ngơi bình thường.
- Hệ giao cảm: Bằng cách điều chỉnh phản ứng chạy hoặc chiến đấu, hệ giao cảm chuẩn bị cho cơ thể tiêu hao năng lượng để phản ứng lại các mối đe dọa từ môi trường. Khi cần hành động, hệ giao cảm sẽ kích hoạt phản ứng bằng cách đẩy nhanh nhịp tim, tăng nhịp thở, thúc đẩy lưu lượng máu đến các cơ, kích hoạt bài tiết mồ hôi và làm giãn đồng tử.
Tóm tắt
PNS được tạo thành từ hai bộ phận: hệ thần kinh thân thể và hệ thần kinh tự chủ. Hệ thân thể chứa các tế bào thần kinh cảm giác và vận động. Nó gửi và nhận thông tin cảm giác và tín hiệu vận động. Hệ tự chủ chịu trách nhiệm điều chỉnh các chức năng cơ thể không tự nguyện.
Các dây thần kinh trong hệ thống thần kinh ngoại biên
PNS bao gồm các dây thần kinh chịu trách nhiệm mang tín hiệu giữa hệ thống thần kinh trung ương và các bộ phận của cơ thể nằm ngoài CNS, trong đó có thông tin từ các giác quan, cơ quan và cơ bắp.
Sợi trục của các tế bào thần kinh này được bó lại với nhau và có thể được tìm thấy trên khắp cơ thể. Thông tin được các đuôi gai của các tế bào này tiếp nhận, thông tin đi xuống sợi trục đến thân tế bào. Sau đó, thông tin có thể được truyền đến các tế bào khác.
Các dây thần kinh tạo nên hệ thống thần kinh ngoại biên liên kết với tủy sống hoặc não để truyền thông tin đến thần kinh trung ương.
Dây thần kinh sống
Các dây thần kinh sống có nhiệm vụ truyền thông tin từ các cơ, các cơ quan và các tuyến đến tủy sống. Có 31 dây thần kinh sống phân nhánh ra các vùng khác nhau của cơ thể từ tủy sống.
Các dây thần kinh sọ thoát ra từ sọ não (nguồn: https://www.medicinenet.com/)Các dây thần kinh sọ đáp ứng với các thụ thể được tìm thấy ở vùng đầu và cổ. Thay vì kết nối với tủy sống, những dây thần kinh này đi trực tiếp đến não. Có 12 đôi dây thần kinh sọ truyền thông tin vận động và cảm giác từ các vùng bao gồm mặt, miệng, mắt, mũi và tai.
Tóm tắt
PNS được tạo thành từ các dây thần kinh sọ não kết nối trực tiếp với não và các dây thần kinh cột sống kết nối với tủy sống.
Bệnh của hệ thần kinh ngoại biên
Có một số bệnh và rối loạn có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh ngoại biên. Các vấn đề với tế bào thần kinh cảm giác và vận động trong PNS có thể dẫn đến thay đổi cảm giác, yếu cơ hoặc tê liệt cơ.
Một số điều kiện có thể ảnh hưởng đến PNS bao gồm:
- Bệnh xơ cứng teo cơ bên (ALS)
- Hội chứng ống cổ tay
- Bệnh đái tháo đường
- Virus Epstein-Barr
- Hội chứng Guillain Barre
- Lupus ban đỏ hệ thống
- Bệnh thần kinh ngoại biên
- Chấn thương thần kinh ngoại biên
- Viêm khớp dạng thấp
- Hội chứng lối thoát ngực
- Khối u
- Thiếu vitamin
Triệu chứng của các bệnh và rối loạn PNS có thể bao gồm tê, đau, ngứa ran, bỏng rát, nhạy cảm khi chạm vào và yếu cơ.
Tóm tắt
Rối loạn, chấn thương, độc tố và vi rút có thể dẫn đến các vấn đề với hệ thần kinh ngoại biên. Những tình trạng như vậy dẫn đến các vấn đề về cảm giác, sức mạnh cơ bắp và khả năng kiểm soát các cơ.
Điều trị các tình trạng PNS
Điều trị các vấn đề về thần kinh ngoại biên tùy thuộc vào nguyên nhân và tập trung vào điều trị rối loạn cơ bản và cung cấp dịch vụ chăm sóc hỗ trợ. Ví dụ, một số tình trạng PNS có thể do chấn thương gây ra trong khi những tình trạng khác có thể liên quan đến tình trạng bệnh lý tiềm ẩn, vi rút, chất độc hoặc rối loạn di truyền.
Ngoài việc điều trị các tình trạng có thể gây rối loạn chức năng hoặc tổn thương dây thần kinh PNS, có thể cần phối hợp thêm phẫu thuật, vật lý trị liệu, liệu pháp vận động, liệu pháp âm ngữ / ngôn ngữ trị liệu và hỗ trợ hô hấp.
Tổng kết
Hệ thần kinh ngoại biên đóng một vai trò quan trọng trong chức năng vận động và cảm giác. Nếu bạn đang gặp các triệu chứng như yếu cơ, tê, mất cảm giác hoặc nhạy cảm, hãy trao đổi với bác sĩ để được đánh giá thêm.
Xem thêm: