Kiến thức cần nhớ
1. Đơn vị vận tốc
Bài toán 1: Một ô tô đi quãng đường dài 84km hết 2 giờ. Hỏi trung bình mỗi giờ ô tô đi được bao nhiêu ki-lô-mét?
Bài giải
Trung bình mỗi giờ ô tô đi được số ki-lô-mét là:
84 : 2 = 42 (km)
Đáp số: 42km
Nhận xét: Trung bình mỗi giờ ô tô đi được 42km. Ta nói vận tốc trung bình hay nói vắn tắt vận tốc của ô tô là bốn mươi hai ki-lô-mét giờ, viết tắt là 42km/giờ.
Vậy vận tốc của ô tô là:
84:2 = 42 (km/giờ)
Định nghĩa: Vận tốc là quãng đường đi được trong 1 đơn vị thời gian như 1 giờ, 1 phút, 1 giây,….
Đơn vị vận tốc có thể là km/giờ; km/phút; m/phút; m/giây; …
Đơn vị vận tốc thường dùng là km/giờ và m/giây.
2. Cách tính vận tốc
Muốn tính vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Gọi vận tốc là v, quãng đường là s, thời gian là t, ta có:
v = s : t
Lưu ý:
- Đơn vị vận tốc sẽ tương ứng với đơn vị của quãng đường và thời gian, ví dụ quãng đường có đơn vị đo là km, thời gian có đơn vị là giờ thì vận tốc có đơn vị là km/giờ; quãng đường có đơn vị đo là m, thời gian có đơn vị là phút thì vận tốc có đơn vị là m/phút; …
- Đơn vị của vận tốc, quãng đường và thời gian phải tương ứng với nhau.
Ví dụ quãng đường có đơn vị là ki-lô-mét, thời gian có đơn vị là giây, đề bài yêu cầu tìm vận tốc có đơn vị là m/giây thì ta phải đổi quãng đường về đơn vị là mét rồi sau đó mới tính vận tốc theo quy tắc đã học.
Ví dụ 1: Một người đi xe máy trong 3 giờ được 102km. Tính vận tốc của người đi xe máy.
Phương pháp: Muốn tính vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Bài giải
Vận tốc của người đi xe máy là:
102 : 3 = 34 (km/giờ)
Đáp số: 34 km/giờ
Ví dụ 2: Một người chạy được 450m trong 1 phút 15 giây. Tính vận tốc chạy của người đó với đơn vị m/giây.
Phương pháp:
Vận tốc có đơn vị là m/giây nên quãng đường có đơn vị là mét, thời gian có đơn vị là giây. Do đó ta phải đổi 1 phút 15 giây ra đơn vị là giây, sau đó để tìm vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Bài giải
Đổi: 1 phút 15 giây = 75 giây
Vận tốc chạy của người đó là:
450 : 75 = 6 (m/giây)
Đáp số: 6 m/giây
Các dạng toán về vận tốc
Dạng 1: Tìm vận tốc khi biết quãng đường và thời gian
Phương pháp: Muốn tính vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Lưu ý: Các đơn vị của vận tốc, quãng đường và thời gian phải tương ứng với nhau, nếu chưa tương ứng thì phải đổi để tương ứng với nhau theo yêu cầu đề bài.
Dạng 2: Tìm vận tốc khi biết quãng đường, thời gian xuất phát, thời gian đến, thời gian nghỉ (nếu có)
Phương pháp:
- Tìm thời gian đi = thời gian đến – thời gian khởi hành – thời gian nghỉ (nếu có).
- Tính vận tốc ta lấy quãng đường chia cho thời gian.
Dạng 3: So sánh hai vận tốc khi biết quãng đường và thời gian
Phương pháp: Áp dụng quy tắc để tính vận tốc từng vật rồi so sánh kết quả với nhau.
Dạng 4: Tính vận tốc trung bình khi một vật chuyển động trên nhiều quãng đường
Phương pháp: Vận tốc trung bình = tổng quãng đường : tổng thời gian
Bài tập tự luyện
Bài 1: Viết vào ô trống cho thích hợp:
|
S |
120 km |
90 km |
102m |
1560m |
|
t |
2,5 giờ |
1 giờ 30 phút |
12 giây |
5 phút |
|
v |
|
|
|
Bài 2:
Quãng đường AB dài 135 km. Ô tô đi từ A đến B hết 2 giờ 30 phút.
Tính vận tốc của ô tô, biết dọc đường ô tô nghỉ 15 phút.
Bài 3: Một ô tô khỏi hành từ A lúc 7 giờ 30 phút và đến B lúc 10 giờ 15 phút. Tính vận tốc của ô tô, biết quãng đường AB dài 154 km.
Bài 4: Cùng trên một quãng đường 24 km, ô tô đi hết 24 phút còn lại còn xe máy đi hết 36 phút. Hỏi vận tốc xe nào lớn hơn và lớn hơn bao nhiêu km/h?
Bài 5: Một ô tô đi từ A lúc 12 giờ 15 phút và đến B lúc 17 giờ 35 phút. Dọc đường ô tô nghỉ trong 1 giờ 5 phút . Hãy tính vận tốc của ô tô, biết quãng đường AB dài 170 km.
Bài 6: Một người đi từ nhà ra tỉnh. Lúc đầu người đó phải đi bộ một đoạn đường núi dài 15km, sau đó đi xe đò hết 2 giờ 30 phút thì tới nơi. Tính vận tốc của xe đò, biết quãng đường người đó đi từ nhà tới tỉnh dài 105 km.
Bài 7: Quãng đường AB gồm một đoạn lên dốc dài 15,3 km và đoạn xuống dốc dài 24 km. Một ô tô đi lên dốc hết 54 phút và đi xuống dốc hết 36 phút. Tính:
a) Vận tốc của ôt ô khi lên dốc, khi xuống dốc.
b) Vận tốc trung bình của ô tô trên cả quãng đường AB.
Bài 8: Trên cùng quãng đường 21km, ô tô đi hết 24 phút còn xe máy đi hết 36 phút. Hỏi vận tốc xe nào lớn hơn và lớn hơn bao nhiêu ki-lô-mét?
Bài 9: Hà đi học lúc 6 giờ 45 phút và dự định đến trường lúc 7 giờ 30 phút. Hôm nay đi khỏi nhà được 600m thì Hà phải quay về lấy 1 quyển vở để quên nên khi đến trường thi đúng 7 giờ 45 phút.
Vậy vận tốc của Hà là bao nhiêu km/giờ, biết vận tốc của Hà là không đổi.
Đáp án
Bài 1:
|
S |
120 km |
90 km |
102m |
1560m |
|
t |
2,5 giờ |
1 giờ 30 phút |
12 giây |
5 phút |
|
v |
48km/h |
60 km/h |
8,5 m/s |
312 m/ phút |
Bài 2:
Thời gian ô tô đi quãng đường AB (không kể thời gian nghỉ ) là:
2 giờ 30 phút – 15 phút = 2 giờ 15 phút
2 giờ 15 phút = 2,25 giờ
Vận tốc của ô tô là:
135 : 2,25 = 60 (km/ giờ)
Bài 3:
Thời gian ô tô đi từ A đến B là:
10 giờ 15 phút – 7 giờ 30 phút = 2 giờ 45 phút ( hay 2,75 giờ)
Vận tốc của ô tô là:
154 : 2, 75 = 56 (km/ giờ)
Bài 4:
Đổi 24 phút = 0,4 giờ
36 phút = 0,6 giờ
Vận tốc của ô tô là :
24 : 0,4 = 60 (km/giờ)
Vận tốc của xe máy là:
24 : 0,6 = 40 (km/giờ)
Vận tốc của ô tô lớn hơn vận tốc của xe máy và lớn hơn là:
60 – 40 = 20 (km/ giờ)
Bài 5:
Thời gian ô tô đi và nghĩ là:
17 giờ 35 phút - 12 giờ 15 phút = 5 giờ 20 phút
Thời gian ô tô đi là:
5 giờ 20 phút - 1 giờ 5 phút = 4 giờ 15 phút hay 4,25 giờ
Vận tốc của ô tô là:
170 : 4,25 = 40 (km/ giờ)
Đs: 40 km / giờ
Bài 6:
Đổi 2 giờ 30 phút = 2,5 giờ
Quãng đường người đó đi xe đò là
105 - 15 = 90 (km)
Vận tốc của xe đó là
90 : 2,5 = 36 (km / giờ)
ĐS: 36 km / giờ
Bài 7:
Đổi 54 phút = 0,9 giờ
36 phút = 0,6 giờ
a) Vận tốc của ô tô khi lên dốc là:
15,3 : 0,9 = 17 (km/giờ)
Vận tốc của ô tô khi xuống dốc là:
24 : 0,6 = 40 (km/h)
b) Thời gian ôt ô đi quãng đường AB là:
0,9 giờ + 0,6 giờ = 1,5 giờ
Quãng đường AB dài là:
15,3 + 24 = 39,3 (km)
Vận tốc trung bình của ô tô trên cả quãng đường AB là:
39,3 : 1,5 = 26,2 (km / giờ)
Bài 8:
Đổi: 24 phút = 0,4 giờ ; 36 phút = 0,6 giờ
Vận tốc của ô tô là:
21 : 0,4 = 52,5 (km/giờ)
Vận tốc của xe máy là:
21 : 0,6 = 35 (km/giờ)
Ta có: 52,5 km/giờ > 35 km/giờ.
Vậy vận tốc ô tô lớn hơn.
Hiệu hai vận tốc là:
52,5 – 35 = 17,5 (km/giờ)
Đáp số: ô tô; 17,5 km/giờ.
Bài 9:
Do quên vở phải quay về nên quãng đường Hà phải đi thêm là:
600 × 2 = 1200 (m)
Đổi 1200m = 1,2km
Thời gian Hà phải đi thêm là:
7 giờ 45 phút − 7 giờ 30 phút = 15 phút
Đổi 15 phút = 0,25 giờ
Vận tốc của Hà là:
1,2 : 0,25 = 4,8 (km/giờ)
Đáp số: 4,8 km/giờ.
Vậy đáp án đúng điền vào ô trống là 4,8.
