Hormone tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong một loạt các chức năng của cơ thể, bao gồm hoạt động trao đổi chất, sự khỏe mạnh của xương, phản ứng miễn dịch và sự phát triển của hệ thần kinh trung ương (CNS).
Iot giúp chuyển đổi hormone kích thích tuyến giáp (TSH) thành triiodothyronine (T3) và thyroxine (T4), đóng vai trò rất quan trọng đảm bảo cho hoạt động bình thường của tuyến giáp.
Sự mất cân bằng iot có thể dẫn đến việc tuyến giáp hoạt động quá mức hoặc kém hoạt động.
Khoảng 70 đến 80% iot được tìm thấy trong tuyến giáp ở cổ. Phần còn lại nằm trong máu, cơ bắp, buồng trứng và các bộ phận khác của cơ thể.
Tình trạng thiếu iot rất hiếm xuất hiện ở các nước phương Tây vì muối đã được bổ sung thêm iot. Tuy nhiên, ước tính trên thế giới vẫn có khoảng 2 tỷ người phải đối mặt với nguy cơ bị thiếu iot và khoảng 300 triệu người đã bị rối loạn chức năng tuyến giáp.
Thông tin nhanh về iot
Một số đặc điểm chính của iot:
- Iot là một chất dinh dưỡng quan trọng cho hoạt động của tuyến giáp
- Quá nhiều iot hoặc quá ít iot có thể dẫn đến các triệu chứng cường giáp hoặc suy giáp
- Các nguồn cung cấp iot tốt là rong biển và muối iot
- Tình trạng thiếu hụt iot rất hiếm ở các nước phương Tây và chỉ nên bổ sung iot khi có sự hướng dẫn của bác sĩ
Liều lượng được khuyến nghị và nguồn bổ sung iot
Thực phẩm là nguồn cung cấp iot tốt cho cơ thể. Nguồn: iStock Lượng iot được khuyến nghị từ 14 tuổi là 150 microgamn (mcg) với cả nam và nữ. Trong thời kỳ mang thai là 220 mcg, tăng lên 290 mcg khi cho con bú.
Thực phẩm là nguồn cung cấp iot tốt nhất.Lượng iot trong thực phẩm phụ thuộc vào lượng iot có ở nơi sản xuất.
Ví dụ như lượng iot trong đất trồng cây hoặc nơi nuôi động vật để lấy thịt sẽ ảnh hưởng đến lượng có trong thực phẩm đó. Các sản phẩm từ biển thường là nguồn cung cấp iot dồi dào hơn.
Mức độ iot trong thực phẩm thay đổi tùy theo nguồn gốc. Trong trái cây và rau quả, có thể dao động từ 10 mcg / kg trọng lượng khô đến 1 gram.
Do sự dao động này, hàm lượng iot trong thực phẩm thường được ước lượng gần đúng.
Dưới đây là một số thực phẩm giàu iot:
- Rong biển: 1 gam (g) nguyên chất hoặc một tấm rong biển chứa từ 16 đến 2.984 mcg iot
- Muối iot: Một phần tư thìa cà phê hoặc 1,5 g muối có chứa 71 mcg iot tương đương 47% giá trị hàng ngày (DV)
- Cá tuyết nướng: Một miếng 85,05 g chứa 99 mcg hay 65% DV
- Sữa ít béo: 1 cốc chứa 56 mcg hay 37% DV
- Bánh mì trắng, giàu chất béo: 2 lát có chứa 45 mcg tương đương 30% DV
- Trứng: một quả trứng lớn chứa 24 mcg hay 16% DV
- Phô mai Cheddar: 28,35 g chứa 12 mcg hoặc tương đươmg 8% DV
Vitamin tổng hợp thường chứa iot ở dạng Kali iotdua (KI) hoặc Natri iotdua (NaI). Các chất bổ sung có chứa tảo bẹ là nguồn cung iot tốt, nhưng nên được bác sĩ cho phép trước khi sử dụng.
Một số thực phẩm có chứa “goitrogens”, là hợp chất có thể ngăn tuyến giáp hấp thụ iot, ví dụ như củ cải, sắn, đậu nành, bông cải xanh, bắp cải và các loại rau họ cải khác. Tuy nhiên, một số loại rau họ cải cũng là nguồn cung cấp iot dồi dào.
Bên cạnh đó, nấu ăn có thể làm mất hoạt tính của các hợp chất và những thực phẩm bổ dưỡng theo nhiều cách, vì vậy tránh chế biến quá nhiều.
Sự thiếu hụt iot
Nguồn: iStock Thiếu iot trong thời kỳ mang thai và khi còn bé có thể dẫn đến các vấn đề về phát triển.
Việc hấp thụ ít iot sẽ dẫn đến tăng sản lượng hormone kích thích tuyến giáp (TSH). Nếu TSH tăng, tuyến giáp sẽ lấy nhiều iot hơn từ máu để cân bằng nhu cầu iot, dẫn đến mức iot hàng ngày giảm xuống dưới 100 mcg mỗi ngày.
Nếu lượng iot giảm xuống dưới 10 đến 20 mcg mỗi ngày, tuyến giáp không thể nhận đủ iot, suy giáp có thể xảy ra với dấu hiệu đặc trưng là bệnh bướu cổ hoặc sưng tấy ở vùng cổ.
Nếu phụ nữ bị tình trạng này khi đang mang thai có thể gây ảnh hưởng nặng nề đến sự phát triển trí não, thể chất và thần kinh của thai nhi.
Ở trẻ em, thiếu iot sẽ gây ra nhận thức kém. Nếu không được điều trị, có thể dẫn đến khuyết tật trí tuệ.
Ngoài bướu cổ, suy giáp có thể có các triệu chứng sau:
- Mệt mỏi, trầm cảm, hay quên
- Tóc yếu, rụng tóc
- Da khô
- Tăng cân
- Nhạy cảm cực kì với lạnh
- Táo bón
Bướu cổ lớn có thể dẫn đến khó nuốt hoặc khó thở.
Trên toàn cầu, thiếu iot được cho là nguyên nhân có thể phòng ngừa được nhất mà gây nên các tổn thương hoặc chậm phát triển ở não.
Nguy cơ về sức khỏe tiềm ẩn
Nguồn: iStock Lượng iot được khuyến nghị tối đa là 1.100 mcg mỗi ngày cho tất cả người lớn, 200 đến 300 mcg mỗi ngày cho trẻ em dưới 8 tuổi.
Iot có tác động phức tạp đến tuyến giáp. Quá nhiều hay quá ít iot đều có thể dẫn đến bệnh bướu cổ và các vấn đề về tuyến giáp khác. Do đó, quan trọng là phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi muốn bổ sung thêm iot.
Tiêu thụ quá nhiều iot sẽ dẫn đến các triệu chứng tương tự như thiếu iot, bao gồm rối loạn chức năng tuyến giáp và bướu cổ.
Quá nhiều iot có thể dẫn đến viêm tuyến giáp và ung thư u nhú tuyến giáp.
Ở mức độ rất cao, ngộ độc iot có thể gây ra:
- Bỏng miệng, cổ họng và dạ dày
- Sốt
- Đau bụng, buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy
- Mạch yếu
- Hôn mê
Tuy nhiên, những trường hợp như vậy rất hiếm khi xảy ra.
Tương tác thuốc
Nguồn: iStock Các chất bổ sung iot có thể tương tác với một số loại thuốc, chẳng hạn như:
- Thuốc điều trị cường giáp, vì iot bổ sung có thể dẫn đến suy giáp
- Thuốc ức chế men chuyển (ACE), vì bổ sung Kali iotdua (KI) có thể dẫn đến nguy cơ tăng mức kali máu hoặc làm nồng độ kali trong máu bị cao
- Thuốc lợi tiểu giữ kali, vì tăng kali huyết có thể do bổ sung Kali iotdua (KI)
- Warfarin và các chất làm loãng máu khác, vì iot có thể làm giảm hiệu quả của chúng
- Amiodarone, dùng hai thuốc này có thể khiến hàm lượng iot trong cơ thể tăng cao lên ngưỡng nguy hiểm
Các công dụng khác
Bao gồm:
- Viêm miệng do hóa trị hoặc xạ trị có thể được cải thiện khi sử dụng nước súc miệng iot
- Thụt rửa bằng iot có thể giúp giảm các triệu chứng của viêm âm đạo
- Sau khi tiếp xúc với bức xạ, Kali iotdua (KI) có thể làm giảm lượng iot phóng xạ tích tụ trong tuyến giáp
- Natri iotdua (NaI) hoặc cồn iot, có thể được sử dụng để làm sạch vết thương
Nếu có thể, tốt nhất nên bổ sung iot thông qua chế độ ăn uống, chỉ dụng các chất bổ sung trừ khi được bác sĩ kê đơn.
Một chế độ ăn uống gồm nhiều chất dinh dưỡng có lợi sẽ tốt hơn là chỉ tập trung vào các chất riêng lẻ sẽ giúp mỗi người có một sức khỏe tối ưu và toàn diện.
Xem thêm: