Video Sống Khỏe với Dr. Wynn: Vitamin, thuốc bổ - Giải độc hay đầu độc gan?
Với tầm quan trọng của gan đối với sức khỏe, không có gì ngạc nhiên khi các nhà sản xuất thực phẩm chức năng đã thi nhau tạo ra các thuốc bổ gan. Rất nhiều sản phẩm được quảng cáo có thể giúp gan trở lại trạng thái tốt nhất, làm bạn trở nên khỏe mạnh hơn.
Vậy thuốc bổ gan thực sự có tác dụng không? Và cơ quan giải độc của cơ thể có thực sự cần thuốc giải độc riêng không?
Trong thực tế, nhiều tuyên bố về các thực phẩm chức năng cho gan không phù hợp với nghiên cứu. Mặc dù một số nghiên cứu đã tìm thấy lợi ích từ một số thành phần của thuốc bổ gan - như cây kế sữa và lá atisô - nhưng những lợi ích này chủ yếu ở những người bị bệnh gan. Liệu những chất bổ sung này có thể cải thiện chức năng gan ở những người khỏe mạnh hay không thì vẫn chưa được chứng minh.
Quảng cáo của nhà sản xuất
Các nhãn thuốc hỗ trợ gan khẳng định sản phẩm của họ sẽ “giải độc”, “tái tạo” và “giải cứu” gan. Chúng có mục đích loại bỏ tác hại của rượu, chất béo, đường và tất cả các chất độc khác mà gan buộc phải xử lý. Các nhà sản xuất thường quảng cáo sản phẩm của họ có khả năng:
- Thúc đẩy chức năng và sức khỏe gan
- Bảo vệ tế bào gan khỏi bị hư hại
- Kích thích sự phát triển của các tế bào gan mới
- Giải độc gan
- Cải thiện lưu lượng máu từ gan
Các nhà sản xuất này hứa hẹn rằng các chế phẩm bổ sung của họ sẽ tái tạo và phục hồi chức năng đỉnh cao của gan. Họ cũng tuyên bố các sản phẩm sẽ cung cấp năng lượng, tăng cường hệ thống miễn dịch, giúp giảm cân và thậm chí cải thiện tâm trạng.
Chức năng của gan
Gan là một trong những cơ quan lớn nhất và quan trọng nhất. Ngoài việc dự trữ và giải phóng năng lượng từ thức ăn, gan hoạt động như một bộ lọc tự nhiên - lọc các chất trong máu, loại bỏ các chất độc và chất thải ra khỏi cơ thể. (nguồn: healthblog.uofmhealth.org)
Với trọng lượng khoảng chiếm khoảng 2% khối lượng cơ thể đối với người trưởng thành và 5% với trẻ sơ sinh, gan đảm nhiệm rất nhiều nhiệm vụ quan trọng.
Gan là cơ quan cuối cùng xử lý mọi thứ ăn vào. Sau khi dạ dày và ruột tiêu hóa xong thức ăn, nó sẽ đi qua máu đến gan để lọc.
Gan chuyển hóa chất béo để giải phóng năng lượng, tạo ra mật để giúp cơ thể phân giải và hấp thụ chất béo. Cơ quan này cũng tham gia vào quá trình chuyển hóa đường, đưa glucose từ máu vào và lưu trữ dưới dạng glycogen. Bất cứ khi nào lượng đường trong máu giảm xuống, gan sẽ giải phóng glycogen để giữ cho đường huyết ổn định.
Khi rượu, thuốc và các chất độc khác đến gan, chúng sẽ được rút ra khỏi máu và gan sẽ làm sạch các chất này hoặc loại bỏ chúng qua nước tiểu hoặc phân.
Thành phần phổ biến trong các thuốc bổ gan?
Nhiều loại thuốc bổ gan trên thị trường có chứa sự kết hợp của ba thành phần thảo dược sau:
- Cây kế sữa
- Lá atisô
- Rễ cây bồ công anh
Bây giờ chúng ta hãy lần lượt tìm hiểu từng thành phần một:
Cây kế sữa
Silymarin trong cây kế sữa được cho rằng giúp tái tạo mô gan, giảm viêm, bảo vệ tế bào gan bằng cách hoạt động như một chất chống oxy hóa. (nguồn: chiaki.vn)Cây kế sữa là thảo dược thường được sử dụng nhất để điều trị rối loạn gan trong hơn 2000 năm. Hoạt chất trong cây kế sữa là silymarin, được tạo thành từ một số hợp chất thực vật tự nhiên.
Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy silymarin giúp tái tạo mô gan, giảm viêm và bảo vệ tế bào gan khỏi bị hư hại bằng cách hoạt động như một chất chống oxy hóa. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên người chưa làm rõ được lợi ích của silymarin.
Một nghiên cứu đã đánh giá trên những trẻ em đang điều trị hóa chất cho bệnh bạch cầu. Sau 28 ngày, những đứa trẻ dùng chế phẩm bổ sung từ cây kế sữa có dấu hiệu tổn thương gan ít hơn một chút.
Nhiều nghiên cứu về silymarin liên quan đến những người bị xơ gan, viêm gan B hoặc viêm gan C. Một bài đánh giá tổng hợp 18 nghiên cứu ở những người mắc bệnh như trên cho thấy việc sử dụng chất bổ sung không có nhiều ảnh hưởng đến các biến chứng hoặc tử vong do bệnh gan so với điều trị bằng giả dược.
Một phân tích các nghiên cứu năm 2017 nhận thấy rằng silymarin làm giảm nhẹ một số men gan, chất chỉ thị tổn thương gan ở bệnh nhân bị mắc bệnh gan. Vẫn cần thêm nghiên cứu để biết xem tác dụng thật sự của cây kế sữa như thế nào.
Cây kế sữa có vẻ an toàn. Tuy nhiên, một số trường hợp đã báo cáo các triệu chứng rối loạn tiêu hóa hoặc phản ứng dị ứng sau khi dùng. Chất bổ sung từ cây kế sữa có thể làm giảm lượng đường huyết, do vậy những người bị bệnh tiểu đường nên xin ý kiến của bác sĩ trước khi dùng.
Lá atisô
Lá atisô có đặc tính chống oxy hóa, các nghiên cứu cho thấy rằng nó có thể bảo vệ gan. (nguồn: greenspringweb.com)Lá atisô có đặc tính chống oxy hóa, có thể bảo vệ sức khỏe của gan. Nghiên cứu được thực hiện trên động vật cho thấy lá atisô có thể giúp tái tạo tế bào gan.
Trong các nghiên cứu được thực hiện vào năm 2016 và 2018 ở những người bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, lá atisô làm giảm các dấu hiệu tổn thương gan so với giả dược.
Rễ bồ công anh
Mặc dù bồ công anh đã được sử dụng để điều trị bệnh gan, nhưng bằng chứng về lợi ích của nó vẫn còn rất ít. Cần thêm nhiều nghiên cứu để xác định xem liệu bồ công anh có an toàn và hiệu quả cho mục đích này hay không.
Các thành phần khác
Ngoài cây kế sữa, atisô và bồ công anh, các thuốc bổ gan có sự khác nhau bởi các thành phần thêm vào khác nhau, có thể bao gồm:
- Rễ tam thất hoang dã Mexico
- Chiết xuất từ rễ cây dương đề (yellow dock)
- Quả táo gai
- Diệp hạ châu
Các nghiên cứu trên người về công dụng của các loại thảo mộc trên vẫn còn thiếu.
Làm thế nào để giữ cho gan khỏe mạnh?
Hạn chế chất béo trong chế độ ăn uống, giữ chế độ ăn uống lành mạnh sẽ mang lại một lá gan khỏe mạnh hơn. (nguồn: emro.who.int)
Không có đủ bằng chứng để xác nhận việc dùng thực phẩm chức năng sẽ giải độc hoặc bảo vệ gan. Tuy nhiên, thực hành lối sống lành mạnh đã được chứng minh là có thể cải thiện sức khỏe của gan. Dưới đây là một số lời khuyên để giữ cho gan ở trạng thái tốt nhất:
- Hạn chế chất béo trong chế độ ăn uống. Ăn nhiều đồ chiên rán, đồ ngọt và đồ ăn nhanh dẫn đến tăng cân. Béo phì hoặc thừa cân làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Giữ chế độ ăn uống lành mạnh sẽ mang lại một lá gan khỏe mạnh hơn.
- Tránh xa chất độc. Các hóa chất trong một số loại thuốc diệt côn trùng, sản phẩm tẩy rửa và bình xịt có thể gây hại cho gan. Nếu phải sử dụng những sản phẩm này, hãy đảm bảo rằng căn phòng được thông gió tốt.
- Đừng hút thuốc. Hút thuốc lá có hại cho gan.
- Thận trọng khi uống rượu. Một lượng lớn bia rượu sẽ làm tổn thương tế bào gan và có thể dẫn đến xơ gan. Uống rượu ở mức độ vừa phải, không quá 1-2 ly mỗi ngày.
- Tránh sử dụng thuốc dài ngày và không dùng ma túy. Mỗi loại thuốc đưa vào cơ thể được gan chia nhỏ và loại bỏ. Sử dụng lâu ngày hoặc lạm dụng các loại thuốc như steroid và ma túy có thể làm tổn thương gan vĩnh viễn.
- Không trộn rượu và thuốc. Sử dụng rượu và một số loại thuốc cùng nhau có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tổn thương gan. Đọc kỹ hướng dẫn trước khi dùng bất kỳ loại thuốc theo đơn nào. Tránh uống rượu nếu hướng dẫn ghi rằng sự kết hợp này không an toàn.
Kết luận
Thuốc bổ gan được quảng cáo có rất nhiều lợi ích to lớn. Tuy nhiên cho đến nay, hầu hết đều chưa được chứng minh bởi các nghiên cứu khoa học. Nếu bạn đang nghĩ đến việc dùng thuốc bổ gan, để đảm bảo an toàn hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Xem thêm: