Bài tập về bài tiết nước tiểu
Lý thuyết
1. Tạo thành nước tiểu
- Sự tạo thành nước tiểu diễn ra ở các đơn vị chức năng của thận.
- Sự hình thành nước tiểu gồm 3 quá trình.
* Quá trình lọc máu
- Diễn ra ở cầu thận tạo nước tiểu đầu.
- Màng lọc và vách mao mạch có các lỗ 30 – 34Ao.
- Sự chênh lệch áp suất bên trong cầu thận và bên ngoài tạo lực đẩy các chất qua lỗ lọc.
- Các tế bào máu và protein có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên được giữ lại trong máu theo động mạch đi trở lại cơ thể.
- Các chất được lọc qua lỗ lọc → nước tiểu đầu → chuyển đến ống thận.
* Quá trình hấp thụ lại.
- Diễn ra ở ống thận.
- Tiêu tốn năng lượng ATP.
- Trong nước tiểu đầu vẫn còn chứa nhiều các chất dinh dưỡng và nước nên được hấp thu lại ở ống thận vào các mao mạch quanh ống thận.
- Các chất được hấp thu lại gồm: các chất dinh dưỡng, H2O, các ion cần thiết (Na+, Cl-, …).
* Quá trình bài tiết tiếp.
- Các chất sau khi được hấp thu lại tiếp tục bài tiết tiếp ở ống thận → nước tiểu chính thức.
- Cần năng lượng ATP.
- Các chất bài tiết tiếp là các chất cặn bã (axit uric, creatin, …), các chất thuốc, các ion thừa (K+, H+, …).
- Kết thúc quá trình hấp thụ lại và bài tiết tiếp ở ống thận → nước tiểu chính thức → thải nước tiểu.
* Lưu ý:
- Thành phần máu khác với thành phần nước tiểu: ở máu có các tế bào máu và protein còn ở nước tiểu đầu không có.
- Nước tiểu đầu khác với nước tiểu chính thức như sau:
|
Đặc điểm |
Nước tiểu đầu |
Nước tiểu chính thức |
|
Nồng độ các chất hòa tan |
Loãng. |
Đậm đặc. |
|
Chất độc, chất cặn bã |
Có ít. |
Có nhiều. |
|
Chất dinh dưỡng |
Có nhiều. |
Gần như không có. |
Thực chất quá trình tạo thành nước tiểu là: lọc máu và thải bỏ các chất cặn bã, chất độc, chất thừa ra khỏi cơ thể để duy trì tính ổn định của môi trường trong.
2. Thải nước tiểu
- Quá trình thải nước tiểu diễn ra như sau:
+ Nước tiểu chính thức → bể thận → ống dẫn nước tiểu → bóng đái → ống đái → thải ra ngoài.
+ Khi nước tiểu tích ở bóng đái lên đến 200ml → căng bóng đái → tăng áp suất thẩm thấu trong bóng đái → cảm giác thèm đi tiểu → cơ vòng mở ra → nước tiểu được thải ra ngoài.
- Mỗi ngày, cầu thận người trưởng thành lọc 1440 lít máu và tạo ra khoảng 170 lít tiểu đầu. Nhờ quá trình hấp thu lại mà chỉ có khoảng 1.5 lít nước tiểu chính thức được tạo ra.
- Chỗ thông giữa bóng đái và ống đái có cơ vòng bịt chặt nằm bên ngoài là cơ vân hoạt động theo ý muốn.
Ví dụ minh hoạ
Ví dụ 1.Sự tạo thành nước tiểu gồm những quá trình nào? Chúng diễn ra ở đâu?
Trả lời:
Gồm 3 quá trình:
- Quá trình lọc máu (diễn ra ở cầu thận)
- Quá trình hấp thụ lại (diễn ra ở ống thận)
- Quá trình bài tiết tiếp (diễn ra ở ống thận)
Ví dụ 2.Thành phần nước tiểu đầu khác với máu ở chỗ nào?
Trả lời:
Nước tiểu đầu so với máu thì không có các tế bào máu và prôtêin.
Ví dụ 3.Nước tiểu chính thức khác với nước tiểu đầu ở chỗ nào?
Trả lời:
| Nước tiểu đầu | Nước tiểu chính thức |
|
- Các chất dinh dưỡng nhiều, chất cặn bã ít - Nồng độ các chất hòa tan loãng - Các ion cần thiết: Na+, Cl-, … |
- Các chất cặn bã nhiều: axit uric, crêatin… - Nồng độ các chất hòa tan cao - Các ion thừa: H+, K+, … |
Bài tập vận dụng
Bài 1: Sự tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thân diễn ra liên tục, nhưng sự bài tiết nước tiểu ra khỏi cơ thể chỉ xảy ra vào những lúc nhất định. Có sự khác nhau đó là do đâu?
Trả lời:
Sự bài tiết nước tiểu chỉ xảy ra vào những lúc nhất định do:
- Nước tiểu chính thức liên tục được đổ vào bể thận, qua ống dẫn nước tiểu xuống tích chữ ở bóng đái (khi lượng nước tiểu trong bóng đái khoảng 200ml).
- Hoạt động của cơ vòng bóng đái mở ra (sự phối hợp co của cơ bóng đái và cơ bụng), nước tiểu sẽ ra ngoài.
Bài 2: Điền vào chỗ trống để hoàn chỉnh các thông tin dưới đây bằng cách chọn các cụm từ thích hợp trong số các cụm từ sau: lọc máu ở cầu thận, ống dẫn nước tiểu, nước tiểu chính thức, nước tiểu đầu, hấp thụ lại, bể thận, bóng đái.
Trả lời:
Nước tiểu được tạo thành ở các đơn vị chức năng của thận. Bao gồm quá trình lọc máu ở cầu thận để tạo thành nước tiểu đầu, quá trình hấp thụ lại các chất còn cần thiết và bài tiết tiếp các chất độc và không cần thiết ở ống thận để tạo nên nước tiểu chính thức và ổn định một số thành phần của máu.
Nước tiểu chính thức đổ vào bể thận qua ống dẫn nước tiểu xuống tích trữ ở bóng đái, rồi được thải ra ngoài nhờ hoạt động của cơ vòng ống đái, cơ bóng đái và cơ bụng.
Bài 3: Thực chất quá trình hoàn thành nước tiểu là gì?
Trả lời:
Thực chất quá trình tạo thành nước tiểu là quá trình lọc máu ở cầu thận; quá trình hấp thụ lại nước, các chất cần thiết vào máu và bài tiết tiếp các chất không cần thiết, có hại ở ống thận, tạo ra nước tiểu chính thức.
Bài 4: Sự bài tiết nước tiểu diễn ra như thế nào?
Trả lời:
Sự bài tiết nước tiểu diễn ra ở các đơn vị chức năng của thận:
- Máu theo động mạch tới các cầu thận (do chênh lệch áp suất) tạo ra lực đẩy nước và các chất hòa tan có các kích thước nhỏ qua lỗ lọc (30 – 40 Å) vào nang cầu thận, các tế bào máu và các phân tử prôtêin có kích thước lớn nên không qua lỗ lọc. Kết quả là tạo nên nước tiểu đầu trong nang cầu thận.
- Nước tiểu đầu đi qua ống thận, xảy ra 2 quá trình sử dụng năng lượng ATP:
+ Quá trình hấp thụ lại nước và các chất cần thiết (các chất dinh dưỡng, các ion Na+, Cl-…).
+ Quá trình bài tiết tiếp các chất độc và các chất không cần thiết khác (axit uric, creatin, các chất thuốc, các ion H+, K+… ). Kết quả là tạo nên nước tiểu chính thức.
Bài 5: Hãy đánh dấu × vào ô ở đầu câu trả lời đúng.
Trả lời:
Sự tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận diễn ra liên tục, nhưng sự bài tiết nước tiểu ra khỏi cơ thể lại vào lúc nhất định. Có sự khác nhau đó là do:
| a) Nước tiểu chính thức liên tục được đổ vào bể thận, qua ống dẫn nước tiểu xuống tích chữ ở bóng đái (khi lượng nước tiểu trong bóng đái khoảng 200ml). | |
| b) Nước tiểu được thải ra ngoài nhờ hoạt động của cơ vòng ống đái, cơ bóng đái. | |
| c) Nhờ hoạt động của cơ bụng. | |
| d) Chỉ a và b. | |
| x | e) Cả a, b và c. |
Xem thêm các dạng bài tập Sinh học 9 liên quan hay khác:
