Bài tập về biến dị tổ hợp
Lý thuyết
1. Định nghĩa
Biến dị tổ hợp là hình thức tổ hợp lại những tính trạng của bố mẹ đang trong thời kỳ sinh sản. Trong quá trình phát sinh giao tử, đã có sự phân li độc lập của các nhân tố di truyền. Chính từ sự tổ hợp tự do đó mà đã gây ra biến dị tổ hợp trong quá trình thụ tinh.
Khi ta xét theo nguồn gốc thì biến dị tổ hợp được tạo ra quá trình giao phối giữa hai cá thể. Nhưng nếu ta xét theo cơ chế thì biến dị tổ hợp lại được phát sinh từ cơ chế phân li độc lập khi tổ hợp tự do đang trong quá trình phát sinh giao tử.
Chính từ sự kết hợp ngẫu nhiên trong quá trình thụ tinh của hai giao tử đực và cái. Còn khi ta xét chúng theo tính chất thì có thể từ đó dự đoán được quy mô, tần số xuất hiện. Hơn nữa, biến dị tổ hợp không có giá trị đặc sắc mà luôn ở những mức độ nhỏ và rất đa dạng. Điều này đã tạo ra nguồn biến dị thường xuyên và vô tận cho quá trình chọn lọc trong tự nhiên.
Nguyên nhân tạo ra biến dị tổ hợp là:
- Biến dị tổ hợp do hoán vị gen.
- Biến dị tổ hợp tạo ra bởi quá trình phát sinh giao tử.
- Biến dị tổ hợp trong quá trình thụ tinh.
Như vậy, có ba nguyên nhân chính để tạo ra biến dị tổ hợp. Từ đây giúp chúng ta có cái nhìn tổng quan hơn về những kiểu biến dị tổ hợp khi chúng được tạo ra khác nhau.
2. Ý nghĩa của biến dị tổ hợp trong chọn giống
Biến dị tổ hợp giúp làm tăng tính đa dạng ở động vật và thực vật. Từ đó sẽ giúp con người có thêm điều kiện trong quá trình chọn giống. Như vậy sẽ làm tăng năng suất của vật nuôi, cây trồng mang nhiều phẩm chất tốt, duy trì nòi giống. Cây sẽ phát triển vượt trội hơn, tăng năng suất. Còn đối với động vật sẽ tăng khả năng sinh sản, cho ra đời con con quý hiếm.
3. Ý nghĩa của biến dị tổ hợp trong tiến hóa
Biến dị tổ hợp giúp cho tính đa dạng của mỗi loài sẽ tăng thêm khả năng phân bố ở nhiều môi trường sống. Từ đó giúp chúng thích nghi tốt và khả năng đấu tranh sinh tồn được nâng lên. Dù ở môi trường như thế nào loại vật cũng sẽ thích nghi tốt và phát triển khỏe mạnh.
Như vậy, biến dị tổ hợp có ý nghĩa quan trọng trong quá trình chọn giống và trong tiến hóa. Sinh vật ngày càng sinh tồn và phát triển tốt hơn từ đó năng suất ngày càng cao hơn.
Ví dụ minh hoạ
Ví dụ 1: Biến dị tổ hợp là gì? Nó được xuất hiện ở hình thức sinh sản nào?
Lời giải chi tiết
Biến dị tổ hợp là các kiểu hình ở đời con khác kiểu hình của bố mẹ. Nó được xuất hiện với hình thức sinh sản hữu tính (giao phối).
Ví dụ 2: Thực chất của sự di truyền độc lập các tính trạng là nhất thiết F2 phải có:
a) Tỉ lệ phân li của mỗi cặp tính trạng là 3 trội : 1 lặn.
b) Tỉ lệ của mỗi kiểu hình bằng tích tỉ lệ của các tính trạng hợp thành nó.
c) 4 kiểu hình khác nhau.
d) Các biến dị tổ hợp.
Hãy chọn câu trả lời đúng
Lời giải chi tiết
Thực chất của sự di truyền độc lập các tính trạng là nhất thiết F2 phải có tỉ lệ của mỗi kiểu hình bằng tích tỉ lệ của các tính trạng hợp thành nó.
Chọn đáp án b
Bài tập vận dụng
Bài 1: Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của mình như thế nào?
Lời giải:
- Ta thấy, cơ thể có kiểu gen AABB cho 1 loại giao tử AB, tương tự kiểu gen aabb cho 1 loại giao tử ab. Sự kết hợp của hai loại giao tử này tạo ra cơ thể lai F1 có kiểu gen AaBb.
- Khi cơ thể F1 hình thành giao tử, do sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp gen tương ứng đã tạo ra 4 loại giao tử AB, Ab, aB, ab với tỉ lệ ngang nhau.
- Như vậy, Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm của mình bằng sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp gen quy định các cặp tính trạng đó trong quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh.
Bài 2: Nêu nội dung của quy luật phân li độc lập
Lời giải:
Nội dung của quy luật phân li độc lập là: "Các cặp nhân tố di truyền (cặp gen) đã phân li độc lập trong quá trình phát sinh giao tử".
Bài 3: Biến dị tổ hợp có ý nghĩa gì đối với chọn giống và tiến hoá? Tại sao ở các loài sinh sản giao phối biến dị lại phong phú hơn nhiều so với những loài sinh sản vô tính?
Lời giải:
Biến dị tổ hợp cung cấp nguồn nguyên liệu phong phú cho quá trình chọn giống và tiến hóa.
Ở các loài sinh sản giao phối biến dị lại phong phú hơn nhiều so với những loài sinh sản vô tính là do biến dị được nhanh chóng nhân lên qua quá trình giao phối và ở các loài sinh vật bậc cao có rất nhiều gen và thường tồn tại ở thể dị hợp, do đó sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của chúng sẽ tạo ra số loại tổ hợp về kiểu gen và kiểu hình ở đời con cháu là cực kì lớn.
Bài 4: Ở người, gen A quy định tóc xoăn, gen a quy định tóc thẳng, gen B quy định mắt đen, gen b quy định mắt xanh. Các gen này phân li độc lập với nhau. Bố có tóc thẳng, mắt xanh. Hãy chọn người mẹ có kiểu gen phù hợp trong các trường hợp sau để sinh con sinh ra đều tóc xoăn, mắt đen?
a) AaBb
b) AaBB
c) AABb
d) AABB
Lời giải:
Đáp án: d
Giải thích:
- Bố có tóc thẳng, mắt xanh nên kiểu gen của bố là: aabb cho 1 loại giao tử ab.
- Con có mắt đen, tóc xoăn sẽ nhận 1 giao tử ab từ bố vậy nên kiểu gen của con sẽ là: AaBb.
- Vậy mẹ sẽ cho con giao tử AB nên kiểu gen của mẹ là AABB.
Sơ đồ lai:
Bài 5: Căn cứ vào đâu mà Menđen lại cho rằng các tính trạng màu sắc và hình dạng hạt đậu trong thí nghiệm của mình di truyền độc lập với nhau?
Lời giải chi tiết
Căn cứ vào tỉ lệ mỗi kiểu hình ở F2 bằng tích các tỉ lệ của các tính trạng hợp thành nó, Menđen đã xác định các tính trạng màu sắc và hình dạng hạt di truyền độc lập với nhau.
- Ví dụ:
Hạt vàng, trơn = 3/4 vàng × 3/4 trơn = 9/16
Hạt xanh, nhăn = 1/4 xanh × 1/4 nhăn = 1/16
Xem thêm các dạng bài tập Sinh học liên quan hay khác:
