Tác giả, tác phẩm Đổi tên cho xã
I. Tác giả Lưu Quang Vũ
- Lưu Quang Vũ (1948 – 1988), ông sinh ra ở Phú Thọ, là con trai của nhà viết kịch Lưu Quang Thuận.
- Năm 1954, gia đình ông chuyển về sống tại Hà Nội.
- Năm 1965 đến 1970, ông nhập ngũ và gia nhập Quân chủng phòng không – không quân.
- Năm 1970 – 1978, ông xuất ngũ là làm nhiều nghề để kiếm sống: làm ở Xưởng Cao su Đường sắt do Tạ Đình Đề làm Giám đốc, làm hợp đồng cho nhà xuất bản Giải phóng, chấm công trong một đội cầu đường, vẽ pa-nô, áp phích,...
- Năm 1978 – 1988, ông làm biên tập viên “Tạp chí sân khấu”.
- Giữa lúc tài năng đang vào độ chín, Lưu Quang Vũ qua đời trong một tai nạn ô tô trên quốc lộ số 5 tại Hải Dương, cùng với người bạn đời là nhà thơ Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ.
- Ông để lại di sản văn học đồ sộ gồm kịch, thơ và tiểu luận, với các tác phẩm như Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Hương cây, Tôi và chúng ta, Sống mãi tuổi 17, Nàng Xita, Ngọc Hân công chúa,...
- Lưu Quang Vũ là hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch trường những năm tám mươi của thế kỉ XX, và cũng là nhà soạn kịch tài năng nhất của văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại.
- Ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về nghệ thuật sân khấu năm 2000.
II. Tìm hiểu tác phẩm Đổi tên cho xã
1. Thể loại
- Văn bản thuộc thể loại: hài kịch.
2. Xuất xứ và hoàn cảnh
- Văn bản trích từ vở kịch Bệnh sĩ, trong Tuyển tập kịch, NXB Sân khấu Hà Nội, 1994.
3. Phương thức biểu đạt
- Phương thức biểu đạt: tự sự.
4. Bố cục văn bản Đổi tên cho xã
- Phần 1 (Từ đầu đến…tiếng trống ngừng): Bối cảnh diễn ra cuộc họp.
- Phần 2 (tiếp theo đến…anh Văn Sửu và Ông Thìn): tuyên bố, phong các chức danh mới cho từng người trong xã.
- Phần 3 (phần còn lại): Tiếng cười của truyện.
5. Giá trị nội dung
- Văn bản đã nêu lên và phê phán một hiện tượng nhức nhối trong xã hội Việt Nam, đó là thích sĩ diện. Qua đó, phản ảnh thực trạng xảy ra ở nhiều cá nhân, cơ quan, tổ chức,…
6. Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng từ ngữ giản đơn, gần gũi với người đọc, người xem giúp thể hiện yếu tố hài hước và nội dung vở kịch trọn vẹn.
III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Đổi tên cho xã
1. Đặc điểm hài kịch trong văn bản
- Nội dung: cuộc họp thông báo những đổi mới của xã Hùng Tâm từ tên xã đến chức vụ của một số người.
- Trong văn bản hài kịch:
+ Lời đối thoại giữa các nhân vật với nhau, đan xen vào đó là một số câu văn miêu tả hành động của các nhân vật.
+ Ngôn ngữ: hài hước, gây cười.
- Đặc điểm hài kịch thể hiện trong văn bản:
+ Trong đoạn trích có sự mâu thuẫn giữa cái xấu và cái tốt (Ông Nha vẽ ra một viễn tưởng cao đẹp về một xã phát triển, giàu mạnh nhưng thực tế thì những gì ông làm đều chỉ đẩy người dân vào cái nghèo đói) à sự tương phản giữa áo tưởng và thực tế.
+ Nhân vật có sự không tương xứng giữa thực chất bên trong và hình thức bên ngoài, giữa suy nghĩ và hành động khiến việc làm trở nên lố bịch hài hước.
2. Bối cảnh, sự việc trong vở kịch
- Địa điểm: trụ sở Ủy ban xã.
- Thành phần tham gia:
+ Ông Nha – chủ tịch xã.
+ Văn Sửu – thư kí của ông Nha.
+ Các cán bộ, xã viên và đại diện những người dân của xã: ông Thình, ông bà Độp, anh Tỵ, ông Ruộng, cô Xoan, bà Thù,…
- Mục đích cuộc họp: thông báo việc xã đổi tên thành xã Hùng Tâm, phố Cà, thủ phủ của sẽ thành thị trấn Hùng Tâm.
- Sự việc: đổi tên mới của xã là Hùng Tâm hay hơn và có ý nghĩa hơn cái tên Cà và Cà Hạ, tên cũ không có ý nghĩa gì đặc biệt.
- Ngôn ngữ hài hước:
+ Người hoạn lợn được mở một Trụ sở Hoạn lợn và được lấy với cái tên bớt thô là Trung tâm Triệt sản gia súc Hùng Tâm.
+ Ngôn ngữ của ông Nha: “ta bung ra, ta bung ra pháo” à ông muốn phát triển kinh tế nhưng những công việc vốn là lợi thế ở xã lại triệt để vứt bỏ, chuyển sang sản xuất pháo, thứ mà chính những người nhận nhiệm vụ quản lí cũng không hiểu rõ à lộ ra nhiều sự thiếu hiểu biết của mình.
3. Các nhân vật trong vở hài kịch
a. Nhân vật ông chủ tịch xã
- Nhân vật tiêu biểu cho kiểu người thích sống giả dối trong xã hội.
- Ông Nha là một người sống giả dối và tham vọng một cách mù quáng.
- Ông mong ước xây dựng và phát triển một xã khoa học để ông vẻ vang với các xã khác và với cấp trên.
- Ông tìm hiểu những nơi khác nhưng chỉ tìm hiểu một cách hời hợt, chưa có sự phân tích tình hình thực tế của xã mình đã vội vàng đổi mới.
- Ông muốn phát triển kinh tế nhưng lại vứt bỏ những thứ vốn là cần câu cơm của người dân nơi đây.
- Ông nói những từ ngữ khoa chương, lố bịch như “Bây giờ làm ăn mới rồi, quy mô khoa học....Đâu muốn hoạn phải mang lợn đến tận trụ sở”
- Lời ông nói sáo rỗng, phong chức một cách tràn lan nhưng thực tế thì chẳng ra đâu vào đâu, chính những người giữ chức đó còn chẳng hiểu mình sẽ làm gì.
à Mắc bệnh sĩ, gắn mác oai, sang trọng nhưng thực chất lại không có gì.
b. Các nhân vật còn lại
- Những người thiếu hiểu biết, thiếu kinh nghiệm à dễ dàng nghe, làm theo, không hiểu cụ thể tình hình.
=> Làm nổi bật lên sự hoang đường của chủ tịch xã, vừa thể hiện bản chất và hiện thực không giống nhau.
Xem thêm các tác giả - tác phẩm Ngữ Văn 8 sách Cánh diều hay, chi tiết khác:
Tác giả tác phẩm: Nước biển dâng: bài toán khó cần giải trong thế kỉ XXI
Tác giả tác phẩm: Lũ lụt là gì ? – Nguyên nhân và tác hại
Tác giả tác phẩm: Ông Giuốc – đanh mặc lễ phục
Tác giả tác phẩm: Thi nói khoác
