Đề bài: Bình luận câu tục ngữ "Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho"
Dàn ý: Bình luận câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”
Dàn ý mẫu 1
1. Mở bài
Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”.
Lưu ý: Học sinh tự lựa chọn cách dẫn trực tiếp hoặc gián tiếp tùy thuộc vào khả năng của mình.
2. Thân bài
a. Giải thích
Câu nói mang ý nghĩa khuyên nhủ con người hãy tích cực lao động, làm việc chăm chỉ để thực hiện những ước mơ, mục tiêu mà bản thân mình đề ra. Có lao động, con người ta mới có niềm vui, thúc đẩy sự sáng tạo và có của cải, vật chất để nuôi sống bản thân → đề cao vai trò, tầm quan trọng của lao động.
b. Phân tích
Con người không thể sống mà cứ ngồi im một chỗ và không làm gì. Chỉ khi chúng ta làm việc, lao động mới tạo ra tiền của phục vụ đời sống và những nhu cầu của bản thân.
Lao động còn giúp cho xã hội này phát triển hơn, hiện đại hơn và đời sống của con người trở nên dễ dàng và nhàn hạ hơn.
Khi lao động, con người sẽ rút ra được những bài học cho riêng bản thân mình từ đó sẽ có sự sáng tạo, tư duy mới mẻ hơn, mở mang tầm hiểu biết.
Việc tích cực lao động sẽ tạo ra thành quả riêng cho mỗi con người đồng thời cũng là thước đo đánh giá con người vô cùng chính xác.
c. Chứng minh
Học sinh tự lấy dẫn chứng về tấm gương chăm chỉ lao động để minh họa cho bài làm văn của mình.
Lưu ý: dẫn chứng phải nổi bật, tiêu biểu và xác thực, được nhiều người biết đến.
d. Phản đề
Trong xã hội vẫn còn những người lười biếng, chỉ biết dựa dẫm, ỷ lại vào người khác mà không tích cực lao động, hoặc có những người quá an phận với công việc của mình mà không biết phấn đấu vươn lên,… những người này đáng bị chỉ trích, phê phán.
3. Kết bài
Khái quát lại vấn đề nghị luận: câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”, đồng thời rút ra bài học, liên hệ đến bản thân mình.
Dàn ý mẫu 2
1. Mở bài
Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”.
2. Thân bài
a. Giải thích
Có làm thì mới có ăn: nhắc nhở con người phải biết dùng sức của mình để lao động, tạo ra của cải, vật chất.
Không dưng ai dễ mang phần đến cho: không có ai cho không ai cái gì, không ai có nghĩa vụ phải cung phụng chúng ta suốt đời
Ý cả câu: khuyên nhủ con người biết dùng sức lao động của mình, cần cù, chăm chỉ để tạo ra của cải, vật chất, chủ động trong chính cuộc sống của mình mà không trông chờ, dựa dẫm, ỷ lại vào ai.
b. Phân tích
Chúng ta cần cần cù chăm chỉ lao động để tạo ra nhiều hơn của cải vật chất phục vụ đời sống cá nhân và góp phần làm phát triển xã hội.
Người không rèn luyện cho mình đức tính cần cù chăm chỉ sẽ nảy sinh nhiều tính xấu khác như: ỷ lại, dựa dẫm vào người khác,…
Nếu không cố gắng vươn lên trong cuộc sống, chúng ta sẽ nhanh chóng bị xã hội đào thải và trở nên thụt lùi so với sự phát triển của thời đại.
c. Chứng minh
Học sinh tự lấy những dẫn chứng về những con người luôn cố gắng vươn lên trong cuộc sống, cần cù, chăm chỉ lao động để minh họa cho bài làm văn của mình.
Lưu ý: dẫn chứng phải xác thực, gần gũi, tiêu biểu và được nhiều người biết đến.
d. Phản đề
Trong cuộc sống vẫn còn có nhiều người chỉ ưa dựa dẫm vào người khác, không cố gắng vươn lên, chăm chỉ lao động mà chỉ tập trung vào thú vui, đam mê của bản thân,… những người này đáng bị chê trách và cần nghiêm túc nhìn nhận lại bản thân và thay đổi bản thân nếu muốn tốt hơn.
3. Kết bài
Khái quát lại vấn đề nghị luận: câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”, đồng thời rút ra bài học cho bản thân.
Dàn ý mẫu 3
A. MỞ BÀI
- Trong sản xuất, từ xưa đến nay, vẫn tồn tại mối quan hệ khăng khít giữa lao động và hưởng thụ, giữa làm và ăn.
- Trong xã hội ngày xưa cũng như ngày nay, vẫn có người muốn hưởng thụ nhiều mà không muốn lao dộng vất vả, muốn ăn ngon mà không chịu bắt tay làm.
- Để chống lại quan niệm sai trái đó, nhân dân lao động đã khẳng định nguyên tắc lao động và phân phối qua câu tục ngữ: Có làm thì mới có ăn Không dưng ai dễ đem phần đến cho.
B. THÂN BÀI
1. Khẳng định câu tục ngữ là hoàn toàn đúng
a) Trong phạm vi toàn xã hội:
- Của cải vật chất và tinh thần khống tự nhiên có sẵn
- Muốn có của cải, có cái ăn để sống, con người phải làm việc
- Không lao động, không làm việc thì không có cái ăn để sống, xã hội sẽ bị diệt vong.
b) Trong phạm vi một gia đinh, một con người củng vậy:
- Người có lao động thì có của ăn, vật dùng, cuộc sống sẽ đầy đủ, sung sướng.
- Không chịu lao động thì gia đình đó, con người đó không có cái ăn, phải nhờ vả người khác hoặc phải thiếu thốn, đói rách.
c) Nguyên tắc có làm thì mới có ăn sẽ thúc đẩy sản xuất xã hội phát triển, dộng viên tinh thần hăng say lao động của người sản xuất.
d) Dẫn chứng:
- Người công nhân lao động vất vả trong các nhà máy để cung cấp cho xã hội máy móc, dụng cụ và các hàng công nghệ phẩm thiết yếu.
- Người nông dân một nắng hai sương trên đồng ruộng mới có thóc gạo nuôi sống xă hội, gia đình và bản thân.
2. Bình luận:
a) Trong xã hội cũ:
- Nguyên tắc lao động và phân phối mà câu tục ngữ nêu lên không thực hiện được một cách triệt để.
- Vẫn có tình trạng có người không làm mà vẫn giàu sang, của cải thừa thãi, ăn không hết.
- Người lao động làm nhiều mà vẫn không đủ ăn, sống nghèo khổ.
b) Tại sao như vậy?
- Xã hội cũ là xã hội bất công. Một số người chiếm đoạt ruộng đất, nhà máy, hầm mỏ v.v... và bóc lột người lao động.
- Người nông dân, người công nhân là người làm thuê cho giai cấp địa
chủ, tư bản, chỉ được hưởng một số tiền công rẻ mạt không đủ ăn, chỉ đủ sống để tiếp tục bị bóc lột sức lao động.
c) Trong xã hội ta ngày nay:
- Nhân dân lao động đã làm chủ xã hội. Câu tục ngữ: “Có làm thì mới có ăn” mới có điều kiện được thực hiện một cách đầy đủ.
- Nguyên tắc của chủ nghĩa xã hội: “Làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít, không làm không hưởng” hoàn toàn phù hợp với câu tục ngữ trên.
- Đó là lẽ công bằng xã hội mà xã hội ta đang phấn dấu để thực hiện một cách triệt để.
C. KẾT BÀI
Nêu lên ý nghĩa của câu tục ngữ trong hoàn cảnh hiện nay:
- Có lao động mới có ăn, mới đem lại hạnh phúc cho bản thân, cho gia đình.
- Lao dộng còn là nghĩa vụ đối với Tổ quốc, đem lại hạnh phúc cho nhân dân.
- Câu tục ngữ: “Có làm thì mới có ăn...” hợp với lẽ công bằng xã hội, hợp với đạo lí và là động lực thúc đẩy sản xuất phát triển.
Một số bài văn mẫu hay:
Mẫu 1
Cuộc sống luôn đòi hỏi con người phải cố gắng, nỗ lực vươn lên để khẳng định giá trị của bản thân. Con người luôn luôn được đào tạo tính tự lập, kiên cường, ý chí. Mọi thứ chúng ta có được phải trả giá bằng mồ hôi, xương máu, bằng trí tuệ và sức lực của chúng ta thì mới có ý nghĩa và mang lại hạnh phúc cho ta. Chính vì vậy, trong kho tàng ca dao, tục ngữ của nước ta có câu nói “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ đem phần đến cho”
Câu nói này muốn nhắc nhở khuyên nhủ con người ta phải biết lao động chân chính, để tạo ra của cải vật chất cho mình. Có như vậy cái bạn làm ra mới có ý nghĩa và lâu bền. Còn nếu như bạn không lao động chỉ nhăm nhăm chờ người khác mang quà, tới biếu mình thì chắc chắn là không bao giờ có chuyện đó. Nếu như bạn không làm gì có lợi cho họ. Không có động thái “Có qua có lại mới toại lòng nhau”
Trong xã hội phong kiến xưa kia, phần lớn của cải do người dân lao động làm ra rơi vào tay giai cấp bóc lột. Bọn chúng sống xa hoa, phè phỡn trên mồ hôi nước mắt dân nghèo. Thằng còng làm cho thằng ngay ăn, Ngồi mát ăn bát vàng là những sự thực phũ phàng diễn ra hằng ngày. Bởi thế, ông cha ta đã thể hiện rõ ràng quan điểm của mình về lao động và hưởng thụ; qua đó phản ánh mơ ước, khát khao có được sự công bằng, hợp lí trong xã hội: “Có làm thì mới có ăn. Không dưng ai dễ đem phần đến cho”
Câu nói trên đúc kết cho con người một nguyên tắc sống chân thành, mộc mạc, giản dị dạy con người phải biết quý trọng lao động, trân trọng những thành quả do công sức lao động của mình làm ra. Cuộc sống con người muốn tồn tại lâu dài, muốn tự mình hiên ngang, thẳng thắn đi trên con đường của mình được mọi người yêu quý, kính nể, thì cần phải biết lao động, lao động về thể xác hay trí óc thì đều là những lao động chân chính. Việc chúng ta tạo ra những vật chất, tiền tài từ sức lao động của mình giúp cho chúng ta khẳng định được vị thế, giá trị của bản thân trong cộng đồng, trong xã hội.
Có làm thì mới có ăn
Không dưng ai dễ mang phần tới cho
Còn những con người không biết lao động, không yêu quý việc lao động chỉ muốn ngồi mát ăn bát vàng, trông chờ người khác mang sẵn của cải vật chất tới cho mình, thì sớm muộn cũng phải trả giá đắt. Bởi trong cuộc sống nếu chúng ta không làm lợi cho họ, thì không có lý do gì họ lại mang lại lợi ích cho ta. Nhưng khi chúng ta làm lợi cho một người nào đó để nhận sự biếu xén của họ, thì vô tình chung chúng ta đang làm sai tới lợi ích của đông đảo mọi người. Việc làm sai trái này sẽ có ngày nào đó bị phanh phui ra ánh sáng, khiến cho chúng ta phải khốn đốn. Nhẹ thì cảnh cáo, kỷ luật, nặng thì tù tội, vướng vòng lao lý sinh tử…
Trong xã hội hiện đại của chúng ta ngày nay, bên cạnh những người biết quý trọng lao động, có ý thức lao động để tự lập, tự cường thì cũng có nhiều người đang sống như một cây tầm gửi, sống bám vào xã hội, mong chờ sự giúp đỡ bố thí tình thương của xã hội như: hot girl Bella đang rất thu hút mọi người ở trên mạng xã hội hiện nay.
Cô gái này chỉ sinh năm 1988 còn rất trẻ sức khỏe bình thường, nhưng lại muốn có cuộc sống ăn ngon, mặc đẹp mà không phải lao động. Cô gái này thường xa vào nhà hàng, khách sạn, đi xe taxi mà không chịu trả tiền, rồi khi mọi người mắng mỏ cô thì cô gái này lại kêu rằng mình đang có bầu cần phải được chăm sóc nhằm kêu gọi tình thương của xã hội.
Tất nhiên trong xã hội ta nhiều người có lòng hảo tâm và sẵn sàng giúp đỡ cô gái này. Nhưng dường như lòng tham của cô gái này quá lớn. Cô ta ngày càng đòi hỏi nhiều hơn và luôn luôn muốn người khác cung phụng mình mà không bao giờ nghĩ mình làm gì cho họ, gây phẫn nộ trong dư luận xã hội.
Những người có tư tưởng sống như cô gái Bella này thật đáng chê trách và đáng xấu hổ. Nên loại bỏ những con người này ra khỏi xã hội không nên quá quan tâm tới họ, để họ lợi dụng lòng tốt của cộng đồng nhằm trục lợi. Nên dạy họ những bài học để họ hiểu được giá trị của việc lao động ý nghĩa như thế nào.
Câu tục ngữ trên là thái độ sống, quan điểm hoàn toàn đúng đắn của cha ông ta việc cống hiến, lao động với thành quả hưởng thụ. Có lao động thì mới được hưởng thụ thành quả. Thông qua câu tục ngữ ông cha ta đã khẳng định một chân lý tồn tại mãi mãi đó là lao động mới là tiêu chuẩn đo sự thành công, đạo đức, giá trị của một con người khi sống trong xã hội.
Trong giai đoạn hiện đại, câu tục ngữ này càng có ý nghĩa vô cùng to lớn. Nó nhằm giáo dục, khuyên nhủ những vị quan chức, quyền cao chức trọng phải biết giữ mình trước những túi quà, những tập phong bì, để giữ cho tâm hồn trong sạch, thanh cao. Bởi “Không dưng ai dễ mang phần đến cho” đằng sau những món quà đắt tiền, những tập phong bì kia đều là những âm mưu khác, nếu vị quan chức kia nhận đồng nghĩa đã thương lượng, bao che cho điều ác, điều xấu, đã bán rẻ thanh danh và phẩm hạnh của mình. Rồi sẽ có một ngày anh ta phải trả giá trước pháp luật và trước toàn thể người dân trong xã hội.
Mẫu 2
Trong xã hội phong kiến xưa kia, phần lớn của cải do người dân lao động làm ra rơi vào tay giai cấp bóc lột. Bọn chúng sống xa hoa, phè phỡn trên mồ hôi nước mắt dân nghèo. Thằng còng làm cho thằng ngay ăn, Ngồi mát ăn bát vàng là những sự thật phũ phàng diễn ra hằng ngày. Bởi thế, ông cha ta thể hiện rõ ràng quan điểm của mình về lao động và hưởng thụ; qua đó phản ánh mơ ước, khát khao sự công bằng, hợp lí trong xã hội:
Có làm thì mới có ăn
Không dưng ai dễ đem phần đến cho
Câu tục ngữ trên đúc kết một nguyên tắc sống bất di bất dịch dưới môt hình thức mộc mạc, giản dị như lời ăn tiếng nói hằng ngày của quần chúng. Có làm thì mới có ăn – đó là một thực tế hiển nhiên ai cũng thấy rõ. Có lao động mới làm ra của cải vật chất và tinh thần để phục vụ đời sống con người. Lao động đem lại niềm vui cho mỗi người. Lao động thúc đẩy sự phát triển không ngừng của xã hội.
Con người phải làm việc, trước hết là để nuôi sống bản thân, sau đó góp phần xây dựng cuộc sống chung của cả cộng đồng. Khác với các sinh vật khác sống dựa vào thức ăn có sẵn kiếm được trong thiên nhiên, con người phải lao động sáng tạo, làm ra mọi của cải phục vụ đời sống. Trên đồng ruộng nông dân vất vả quanh năm đổ mồ hôi, sôi nước mắt làm ra củ khoai, hạt lúa nuôi đời. Trong nhà máy, công xưởng, người thợ ngày đêm miệt mài sản xuất hàng hóa phục vụ nhu cầu thiết yếu của cuộc sống. Đó là những người lao động chân chính. Họ xứng đáng được hưởng thành quả của mình và xứng đáng được xã hội tôn trọng.
Nếu việc phân phối thành quả lao động thực sự dựa trên mức độ cống hiến của mỗi người thì nó sã đem lại công bằng và hợp lí. Đồng thời mỗi cá nhân sẽ tự đánh giá được năng lực bản thân, từ đó có tinh thần tự chủ, tự tin, sáng tạo trong lao động. Giá trị con người vì vậy được khẳng định một cách khách quan và đúng đắn hơn. Công bằng, hợp lí là một trong những động lực thúc đẩy quá trình phát triển của mọi lĩnh vực xã hội.
Dưới chế độ cũ, quyền lợi của giai cấp thống trị gắn liền với quyền lợi của giai cấp bóc lột. Do vậy nên nguyên tắc Có làm thì mới có ăn khó có thể thực hiện được. Vai trò của người lao động không được đánh giá đúng mức. Người làm ra của cải vật chất lại phải sống nghèo khổ, thiếu thốn. Trong khi đó kẻ không làm thì lại được hưởng thụ rất nhiều. Điều đó tạo ra sự bất công xã hội, đẩy mâu thuẫn xã hội, mâu thuẫn giai cấp ngày càng gay gắt, khiến nền kinh tế ngừng trệ và suy thoái.
Câu tục ngữ trên đây vừa là quan niệm đúng đắn của nhân dân ta về cống hiến và hưởng thụ vừa là lời cảnh cáo phê phán những kẻ bóc lột, ăn bám. Qua câu tục ngữ, người xưa còn khẳng định lao động là tiêu chuẩn, là thước đo phẩm giá con người. Kẻ nào không yêu lao động, vô trách nhiệm với bản thân, với cuộc đời thì không xứng đáng làm người.
Ý nghĩa đúng đắn và tích cực của quan niệm này hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc phân phối trong xã hội ta ngày nay: làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít, không làm không hưởng. Tất cả những người trong độ tuổi lao động phải làm việc. Mỗi người cống hiến cho gia đình, xã hôi theo năng lực của mình. Nguyên tắc phân phối công bằng sẽ thúc đẩy nền kinh tế không ngừng phát triển, đem đến cho xã hội những tiến bộ tốt đẹp. Sự công bằng và hợp lí sẽ trả lại giá trị cao quý đích thực cho người lao động, phá vỡ cơ sở của mọi tiêu cực như lười biếng, ỷ lại, tham nhũng...
Trong tình hình đất nước ta hiện nay đang trên đà đổi mới, ý nghĩa câu tục ngữ trên đây càng được khẳng định là đúng đắn và khoa học. Chúng ta tin tưởng rằng, với sự đóng góp tích cực của mỗi cá nhân vào sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ nguyên tắc công bằng xã hội, chẳng bao lâu nữa, đất nước ta sẽ thực sự giàu mạnh, đủ sức sánh vai với các cường quốc trên thế giới, như Bác Hồ kính yêu hằng mong muốn.
Mẫu 3
Từ xưa đến nay dân tộc Việt Nam luôn luôn có truyền thống yêu lao động, luôn hăng say trong sản xuất và chiến đấu, chính vì thế, lao động trở thành một thứ không thể thiếu trong cuộc sống của nhân dân, chính vì vậy mới có câu tục ngữ:
“Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ đem phần đến cho”.
Câu tục ngữ trên nghĩa đen của nó muốn nói đến những người yêu lao động, phải làm, phải lao động mới có cái để ăn, chứ không dưng, không ai đem phần đến cho ăn hết. Và đặc biệt nghĩa bóng của câu nói này là đề cập đến tinh thần hăng say trong lao động, phải biết yêu lao động, không lao động chúng ta sẽ không thể trở thành những con người có ích cho xã hội được. Như ngạn ngữ Trung Quốc cũng có câu “Nhàn cư bất thiện” chính sự hăng say mới tạo nên một con người có ích.
Và phải có lao động mới có cái để ăn, mới tạo ra được của cải vật chất, không ai có thể đem thức ăn, hay vật chất đến cho những người lười lao động. Tinh thần lao động luôn phải được nâng cao, hăng say trong lao động, cần phải lao động để tạo nên những giá trị có ích cho cuộc sống, mới tạo thành một con người có ích cho cuộc sống. Chăm chỉ lao động, chúng ta sẽ có được một cuộc sống sung túc, luôn ấm no, đầy đủ.
Không dưng không lao động mà có cái để ăn được, không lao động dễ dẫn đến những suy nghĩ sai lệch, như trong cuộc sống chúng ta đều thấy những con người lười lao động đều là những con người hư hỏng và là thành phần xấu trong xã hội, khi họ lười lao động, họ sẽ nghĩ đến việc xấu như ăn cắp, ăn trộm để có được thứ mà ăn, để tồn tại, lười lao động chỉ nghĩ đến những hành vi xấu trong xã hội, không tạo nên những điều tốt đẹp được.
Dân tộc ta nói quả không sai "Có làm thì mới có ăn” quả là đúng, từ xưa chúng ta đều thấy những con người chăm chỉ lao động đều là những con người thành công, có điều kiện sống sung túc, chăm chỉ, hăng say trong lao động, họ là những con người luôn yêu lao động. Lao động sẽ tạo ra vật chất, tạo ra cơm áo gạo tiền cho họ tồn tại và hơn nữa cho họ giá trị về cuộc sống, về giá trị của đồng tiền, họ sẽ biết cách sử dụng nó hiệu quả hơn.
Câu tục ngữ này đã để lại cho dân tộc Việt Nam rất nhiều những suy tư sâu sắc về cuộc sống, nó để lại cho chúng ta những bài học có giá trị hơn về cuộc sống, những trải nghiệm sâu sắc hơn về cuộc sống này. Chúng ta cần phải luôn có tinh thần phê và và tự phê trong cuộc sống vì chính điều đó để lại cho chúng ta những trải nghiệm mới mẻ hơn về cuộc sống, những hiểu biết sâu sắc hơn về giá trị của cuộc sống này.
Cần phải biết lao động, yêu lao động từ đó chúng ta mới trở thành những con người có ích cho xã hội, biết lao động chúng ta sẽ hiểu được sự vất vả, những khó khăn khi kiếm ra được đồng tiền để mưu sinh, sự vất vả đó được đánh giá bằng những giọt mồ hôi của những người nông dân, hay sự toan tính của những người lao động bằng đầu óc. Tất cả đều để cho họ những trải nghiệm, đó là những trải nghiệm riêng, cảm nhận sâu sắc hơn về cuộc sống này, biết sống đúng đắn, chúng ta sẽ cảm nhận được rất nhiều từ cuộc sống này.
Tuy nhiên như chúng ta đều thấy trong xã hội cũng xuất hiện rất nhiều người lười lao động, họ chỉ muốn “Ăn không ngồi rồi”, không muốn lao động, những người nhàn rỗi, không có việc gì làm thì thường có những suy nghĩ sai lệch, họ thường làm những điều trái pháp luật, nghĩ ra để có cái ăn, nhưng không chịu làm. Họ sợ vất vả, không muốn lao động, hầu hết những người lười lao động thì đều trở thành gánh nặng cho xã hội và cho gia đình của họ.
Câu tục ngữ của chúng ta sẽ vẫn sống mãi với thời gian, luôn nhắc nhở mỗi chúng ta cần phải biết quý trọng lao động, luôn yêu lao động, quý trọng những giá trị mà dân tộc đã để lại cho mỗi con người chúng ta. Phải biết làm nên những giá trị sống to lớn, từ đó chúng ta sẽ thấy cuộc đời có rất nhiều điều đáng suy ngẫm, và đáng được trân trọng hơn rất nhiều.
Câu tục ngữ đã để lại cho mỗi chúng ta những bài học, những cảm nghĩ sâu sắc hơn về lao động, sự chăm chỉ, sẽ giúp chúng ta có được những điều tốt nhất cho cuộc sống, trở thành những người có ích cho xã hội này. Luôn yêu lao động, cần cù thì mọi điều tốt đẹp sẽ đến với mỗi chúng ta.
Mẫu 4
Để nói về vai trò cũng như giá trị của lao động trong cuộc sống, nhân dân ta thường khuyên bảo nhau: Có làm thì mới có ăn Không dưng ai dễ dem phần đến cho.
Thật vậy, trong phạm vi toàn xã hội, của cải vật chất cũng như tất cả các giá trị tinh thần, không tự dưng mà có. Do đó, mọi người phải hăng say lao động để tạo ra của cái vật chất nuôi sống chính bản thân mình, gia đình mình và góp phần xây dựng quê hương, đưa đất nước tiến lên giàu mạnh.
Trái lại, không lao động, lười biếng lao động, con người sẽ thiếu thôn, khổ sở mọi mặt, sõ chết đói. Từ đó, xã hội sẽ hủy diệt, thê' giới không còn bóng dáng của con người.
Nếu xét trong phạm vi của một gia đình, một con người thì giá trị của lao động vẫn không thay đổi. Bất kì gia đình nào, con người nào chăm chỉ lao động đều được ăn no, mặc ấm. Cho nên, cuộc sống của cá nhân đó chẳng những hạnh phúc mà gia đình và xã hội cũng được yên vui. Ngược lại, không chịu lao động, không yêu thích lao động, con người đó sẽ là kẻ ăn bám, cuộc sống luôn phụ thuộc vào người khác và trở nên ngột ngạt, tù túng.
Xét cho cùng, nguyên tắc “có làm thì mới có ăn” sẽ là đòn bẩy, thúc đẩy lực lượng sản xuất của xã hội phát triển, là nguồn động viên, cổ vũ tinh thần hăng hái, mê say, yêu thích lao động của tất cả những người tham gia sản xuất. Mặc dù công việc của mỗi người trong xã hội và mỗi gia đình khác nhau nhưng lại có tính chất bổ sung cho nhau, góp phần làm đa dạng, phong phú thêm bức tranh cuộc sống. Người công nhân ngày đêm cần cù lao động trong các nhà máy, xí nghiệp, hầm mỏ để tạo ra cho xã hội các sản phẩm công nghiệp có chất lượng cao. Người nông dân dầm mưa dãi nắng, lam lũ nơi đồng ruộng, nơi vườn tược để sản xuất ra lúa gạo, ngô khoai, rau quả... nuôi sống bản thân mình, gia đình mình, đồng thời cung cấp nông sản cho toàn xã hội. Các nhà bác học, nhà khoa học có những đêm không ngủ vì miệt mài nghiên cứu khoa học để cống hiến cho toàn thể loài người. Một số y - bác sĩ là người mẹ hiền, dành nhiều thời gian và công sức để chăm sóc, ân cần thăm hỏi, tận tình cứu chữa bệnh nhân cho mau lành bệnh, chóng vượt qua cơn nguy kịch. Những nhà giáo - những kĩ sư tâm hồn - từng đêm trăn trở bên trang giáo án để khi lên lớp mang hết khả năng của mình truyền đạt cho đàn em thân yêu những kiến thức cơ bản nhất, sâu rộng nhất...
Thế nhưng trong xã hội cũ, nguyên tắc lao động và phân phối mà câu tục ngữ trình bày có được thực hiện một cách nghiêm túc, triệt để hay không? Thật ra dưới các triều đại phong kiến, nhất là xã hội ta trước Cách mạng tháng Tám 1945 có rất nhiều người tích cực lao động mà vẫn không có ăn hoặc thiếu ăn. Cuộc sống của họ vừa nghèo khổ, vừa đói rách, rất thảm thương. Ngược lại, có không ít những kẻ chẳng chịu làm việc gì nhưng lại được ăn ngon, mặc đẹp, sống một cuộc sống sung túc, vương giả, thậm chí của cải, vật chất của những kẻ “ngồi mát ăn bát vàng” đó còn trở nên thừa thãi, phải đổ đi.
Tại sao lại có hiện tượng ấy?
Như chúng ta đã biết, sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất, xã hội Việt Nam có sự phân hóa rõ rệt do ảnh hưởng của chính sách khai thác thuộc địa được đẩy mạnh trên quy mô lớn của bọn thông trị. Các thế lực phong kiến đã cấu kết với bọn thực dân để chiếm đoạt ruộng đất, xí nghiệp, nhà máy, hầm mỏ và ra sức bóc lột của người lao động. Đặc biệt, giai cấp nông dân và giai cấp công dân chịu nhiều đắng cay, thiệt thòi nhât trong xã hội. Giai cấp nông dân chiếm trên 90% số dân, bị thực dân - phong kiến áp bức, bóc lột nặng nề bằng các thủ đoạn sưu cao, thuế nặng, tô tức, phu phen, tạp dịch. Họ bị bần cùng hóa và phá sản. Họ phải đi làm thuê, sức cùng, lực kiệt mà vẫn không đủ ăn do giai cấp địa chủ phong kiến trả tiền công rẻ mạt. Còn giai cấp công nhân bị ba tầng áp bức bóc lột của đế quốc, phong kiến, địa chủ người Việt. Cho nên, họ cũng có làm mà chẳng có ăn như giai cấp nông dân.
Trong xã hội ta ngày nay với sự công bằng, văn minh và ưu việt, người dân lao động hoàn toàn làm chủ xã hội, nhất là giai cấp công - nông, không còn vấn nạn người bóc lột người, “người là chó sói của người” như xã hội cũ. Do đó, câu tục ngữ “có làm thì mới có ăn” cũng được thực hiện và phát huy một cách năng động, sáng tạo, tích cực. Sự công bằng được nghiêm túc thực thi theo nguyên tắc: “làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít, không làm không hưởng”.
Tóm lại, câu tục ngữ trên không chỉ phản ánh niềm mơ ước, khát vọng của những người lao động chân chính trong xã hội cũ mà còn có ý nghĩa tích cực trong thời đại mới. Vậy nên, chúng ta phải say mê lao động để làm ra nhiều của cải, mang hạnh phúc đến cho mình, cho mọi người và đưa đất nước ta tiến lên giàu mạnh, phồn vinh, kịp sánh vai với các cường quốc khắp năm châu.
Mẫu 5
Cũng như hai tiếng học - hành, học - hỏi, hai chữ làm và ăn được nhân dân ta nói đến trong ca dao, tục ngữ thật sâu sắc, ý vị đậm đà. Đây là câu tục ngữ tiêu biểu nhất nêu lên bài học làm người, thể hiện một triết lí nhân sinh tích cực về mối quan hệ giữa làm và ăn của mỗi người trong xã hội:
‘Có làm thì mới có ăn,
Không dưng ai dễ đem phần đến cho’
Câu tục ngữ diễn đạt dưới hình thức thơ lục bát. Câu lục mộc mạc, giản dị như một lời ăn tiếng nói hàng ngày của bà con lao động về một sự thật hiển nhiên ở đời: ‘Có làm thì mới có ăn’. Dân gian đã sử dụng cách nói điều kiện - hệ quả để chỉ ra một chân lí. "Có làm" là điểu kiện; ‘có ăn’ là hệ quả. Thật là dễ hiểu, vì có làm thì mới có ăn; muốn có ăn thì phải làm, phải lao động.
Hai tiếng ‘không dưng’ trong câu bát nghĩa là không bỗng chốc, không tự nhiên, tự dưng mà có. Chữ ‘phần’ là miếng ăn, là của cải vật chất. ‘Có con mà gả chồng gần - Nửa đêm đốt đuốc đem phần biếu cha’ (ca dao). Nghĩa câu bát bổ sung cho nghĩa câu lục, dân gian đã nhắc khẽ người đời nên biết, nên nhớ là không tự dưng, không bỗng chốc vô cớ mà thiên hạ đem miếng ăn, đem của cải vật chất đến cho không mình.
Tóm lại, câu tục ngữ đã chỉ rõ: Muốn sống, muốn tồn tại, muốn ấm no thì phải lao động; không thể sống ỷ lại thiên hạ.
Câu tục ngữ đã khẳng định giá trị to lớn của lao động, ca ngợi sức lao động và con người lao động. Lao động trước hết để nuôi sống bản thân mình, nuôi sống gia đình mình. Lao động còn để phục vụ đất nước và nhân dân trên vị thế công dân. Có làm có lao động mới sản xuất ra mọi của cải vật chất và sáng tạo ra mọi giá trị tinh thần để làm cho đất nước ngày thêm giàu đẹp. Lao động là nguồn sống, nguồn ấm no hạnh phúc cho gia đình và xã hội.
Qua câu tục ngữ, nhân dân ta đã phê phán những kẻ lười biếng, ăn bám, chỉ biết ‘Ăn dày làm mỏng’ ỷ lại ‘Há miệng chờ sung’. ‘Có làm thì mới có ăn’ siêng năng, chịu khó lao động thì ấm no, có bát ăn bát để. Lười biếng thì đói rét, khổ cực, chẳng ai cho, chẳng ai thương! Muốn ấm no hạnh phúc và được mọi người tôn trọng thì phải lao động, cần cù, chịu khó. Đã từ bao đời nay, người nông dân Việt Nam đem mồ hôi và công sức bám lấy ruộng đồng, nương rẫy, cuốc bẫm cày sâu, một nắng hai sương, cày cấy quanh năm mới làm ra được hạt gạo để nuôi sống mình, nuôi sống gia đình mình. Nhờ thế mới có lương thực nuôi bộ đội đánh giặc, mới có nhiều gạo để xuất khẩu. Khái niệm làm và ăn rất rộng lớn. Người thợ xây nhà, làm cầu đường, trường học, bệnh viện, dệt vải, làm ra mọi vật dụng cho quốc kế, dân sinh. Thầy thuốc chữa bệnh, săn sóc sức khỏe nhân dân. Giáo viên dạy học, đào tạo thế hệ trẻ thành người lao động có văn hóa, có kĩ thuật cho đất nước. Lao động chân tay và lao động trí óc đều vẻ vang. Tất cả đều là nguồn nhân lực để nuôi sống xã hội, để xây dựng đất nước ngày một thêm văn minh, giàu đẹp. ‘Có làm thì mới có ăn’ từ chân lí ấy ta mới cảm nhận được, lao động là cái đáng quý nhất, người lao động là người đáng kính nhất trong xã hội.
Câu tục ngữ trên chỉ rõ lao động là thước đo giá trị phẩm giá của mỗi người, mỗi thành viên trong gia đình, mỗi công dân trong xã hội. Cần cù siêng năng, kiên nhẫn, chịu khó, dũng cảm, sáng tạo, v.v... là những đức tính tốt đẹp được hình thành phát triển trong lao động, làm nên nhân cách công dân. Và cũng vì thế mà các thói xấu, tệ nạn như lười biếng, ỷ lại, ngại khó ngại khổ, tham lam, thích ăn ngon, mặc dẹp, xài sang mà chây lười, bóc lột, tham nhũng, xa hoà, lãng phí, v.v... đều bị cộng đồng chê cười, khinh bỉ, lên án. Dân gian nói thật hay về chuyện làm và ăn ở đời. Những câu tục ngữ ấy đã trở thành bài học luân lí thấm thía:
- ‘Hay ăn thì lăn vào bếp’.
- ‘Khen nết hay làm, ai khen nết hay ăn’.
- ‘Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ’.
- ‘Có khó mới có miếng ăn,
Không dưng ai dễ mang phần đến cho’
Câu tục ngữ ‘Có làm thì mới có ăn...’ nêu lên một nguyên tắc, một quan niệm đúng đắn, công bằng, về làm và ăn, về cống hiến và hưởng thụ: có làm thì có hưởng, làm tốt hưởng nhiều, làm ít, làm dở thì hưởng ít, không làm không hưởng. Trong xã hội cũ, nhân dân lao động đầu tắt mặt tối quanh năm mà vẫn đói rét, trái lại, tầng lớp trên không làm mà lại sống trong nhung lụa. Đó là nghịch lí, bất công: ‘Thằng còng làm cho thằng ngay ăn’, ‘Kẻ ăn không hết người tần không ra.
Lao động thủ công, lao động cơ bắp thật đáng quý. Một giọt mồ hôi, một hạt cơm vàng. Nhưng lao động kĩ thuật, lao động sáng tạo, tài kinh doanh quản lí mới là phẩm chất cần có, nên có đối với mọi người sống trong nền kinh tế - xã hội tri thức.
Nếu làm mà không tiết kiệm, sống xa hoa lãng phí, cần mà không kiệm, thì có thể nói là chưa hiểu đầy đủ câu tục ngữ ‘Có làm thì mới có ăn...’. Qua câu tục ngữ trên, nhân dân ta đã đề cao lao động, nêu lên bài học giáo dục tinh thần lao động, nhắc nhở mọi người yêu lao động, biết sống bằng lao động. Bước vào đời, ai cũng phải sống bằng lao động, phải biết làm giàu một cách chính đáng bằng vốn liếng của mình, bằng chất xám và tài năng của mình. Cuộc đời đâu chỉ vì ăn mà làm, mà lao động? Còn nhiều ý nghĩa cao quý hơn. Vì sự ấm no hạnh phúc của toàn thể cộng đồng, vì sự phú cường của đất nước mà người người lao động, nhà nhà lao động. Làm để ăn để sống; làm còn để hiến dâng và phục vụ. Ông cha ta còn nhắc nhở: ‘Miệng ăn núi lở’, vì thế cần kiệm phải là quốc sách.
Học đi đôi với hành, học tập khoa học, kĩ thuật,... phải là niềm say mê của thanh thiếu nhi. Để có miếng ăn mà phải lấy cái xe bò làm công cụ, phải làm kiểu con trâu đi trước, người cày theo sau thì buồn lắm! Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước giúp chúng ta hiếu sâu hơn hai chữ làm và ăn trong câu tục ngữ ‘Có làm thì mới có ăn...’ này. Vì thế, học giỏi, lao động giỏi, được sống trong khoa học và giàu có là chí hướng, là ước vọng của mỗi chúng ta.
Mẫu 6
Lao động là vinh quang. Thật vậy! Ở bất cứ thời đại nào thì lao động chân chính vẫn được con người ta tôn vinh. Có lao động mới tạo ra được những giá trị tốt đẹp nhất cho bản thân cũng như xã hội. Chính vì thế, câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho” hoàn toàn đúng đắn và mang nhiều ý nghĩa sâu xa. Có làm thì mới có ăn ngụ ý nhắc nhở con người phải biết dùng sức của mình để lao động, tạo ra của cải, vật chất. Không dưng ai dễ mang phần đến cho ám chỉ việc không có ai cho không ai cái gì, không ai có nghĩa vụ phải cung phụng chúng ta suốt đời. Ý cả câu khuyên nhủ con người biết dùng sức lao động của mình, cần cù, chăm chỉ để tạo ra của cải, vật chất, chủ động trong chính cuộc sống của mình mà không trông chờ, dựa dẫm, ỷ lại vào ai. Chúng ta cần cần cù chăm chỉ lao động để tạo ra nhiều hơn của cải vật chất phục vụ đời sống cá nhân và góp phần làm phát triển xã hội. Nếu không cố gắng vươn lên trong cuộc sống, chúng ta sẽ nhanh chóng bị xã hội đào thải và trở nên thụt lùi so với sự phát triển của thời đại. Ngoài ra, người không rèn luyện cho mình đức tính cần cù chăm chỉ sẽ nảy sinh nhiều tính xấu khác như: ỷ lại, dựa dẫm vào người khác,… Người trẻ chúng ta hiện nay có nhiều điều kiện để lao động, phát triển bản thân và tạo ra những giá trị tốt đẹp, hãy biết nắm bắt cơ hội và khẳng định mình. Tuy nhiên, trong cuộc sống vẫn còn có nhiều người chỉ ưa dựa dẫm vào người khác, không cố gắng vươn lên, chăm chỉ lao động mà chỉ tập trung vào thú vui, đam mê của bản thân,… những người này đáng bị chê trách và cần nghiêm túc nhìn nhận lại bản thân và thay đổi bản thân nếu muốn tốt hơn. Cuộc sống rất ngắn ngủi để lãng phí hoặc trông chờ vào người khác, hãy nỗ lực vươn lên bằng khả năng của mình để khẳng định bản thân cũng như tạo ra những giá trị tốt đẹp nhất cho xã hội.
Mẫu 7
Trong cuộc sống, chúng ta sẽ không tránh khỏi những lần thất bại, vấp ngã. Nhưng lựa chọn bỏ cuộc hay đứng lên đi tiếp lại là ý chí của mỗi người. Có thể thấy, đức tính chăm chỉ cần cù là yếu tố quan trọng quyết định đến thành bại của mỗi người. Để khuyên nhủ chúng ta rèn luyện đức tính này, ông cha ta đã sáng tác ra câu tục ngữ: “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”. Chăm chỉ cần cù là việc nỗ lực học tập, lao động không ngừng nghỉ của mỗi người; luôn sẵn sàng tìm tòi, mày mò những điều mới mẻ, cố gắng hơn người khác trong cuộc sống. Đây là một đức tính tốt đẹp mà con người ai cũng cần rèn luyện. Trên con đường của mình sẽ có lúc chúng ta gặp thất bại, nhưng hãy biết đứng lên để vượt qua thất bại đó, hướng đến mục tiêu và ta sẽ có được thành công. Xã hội luôn phát triển, nếu con người không cố gắng vươn lên, nỗ lực, cố gắng sẽ bị thụt lùi về sau và sớm muộn cũng bị đào thải khỏi vòng xoay của xã hội. Mỗi con người cần phải có ước mơ thì mới có ý chí vươn lên, sống tốt hơn thì mới trở thành công dân có ích giúp đất nước giàu đẹp. Trên con đường chinh phục ước mơ, thành công chúng ta sẽ gặp nhiều khó khăn và những vấp ngã, sau khi đứng lên sau vấp ngã, khó khăn đó chúng ta sẽ rút ra nhiều bài học quý giá cho bản thân, từ đó tích lũy được kinh nghiệm sống, hoàn thiện mình. Tuy nhiên, trong cuộc sống vẫn còn có nhiều người sống không có ước mơ, không biết phấn đấu vươn lên, chỉ ỷ lại, dựa dẫm vào người khác, không biết tự làm chủ cuộc sống của mình hoặc khi vấp ngã thì nản chí,… những người này sẽ không có được thành công, sẽ sớm bị xã hội đào thải. Mỗi chúng ta chỉ được sống một lần duy nhất trên đời, không có ai là hoàn hảo cũng như không gặp thất bại, nhưng nếu ta biết vươn lên phía trước để hoàn thiện bản thân, ta sẽ đạt được những thành quả xứng đáng.
Mẫu 8
Mỗi người trẻ chúng ta được sống trong nền hòa bình và tự do như hiện nay là một điều vô cùng may mắn. Nhưng không vì thế mà chúng ta thờ ơ với cuộc sống, với xã hội mà ngay cả trong thời bình, chúng ta cũng cần phải cố gắng vươn lên, bởi lẽ: “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”. Câu nói mang ý nghĩa khuyên nhủ con người hãy tích cực lao động, làm việc chăm chỉ để thực hiện những ước mơ, mục tiêu mà bản thân mình đề ra. Có lao động, con người ta mới có niềm vui, thúc đẩy sự sáng tạo và có của cải, vật chất để nuôi sống bản thân. Con người không thể sống mà cứ ngồi im một chỗ và không làm gì. Chỉ khi chúng ta làm việc, lao động mới tạo ra tiền của phục vụ đời sống và những nhu cầu của bản thân. Lao động còn giúp cho xã hội này phát triển hơn, hiện đại hơn và đời sống của con người trở nên dễ dàng và nhàn hạ hơn. Khi lao động, con người sẽ rút ra được những bài học cho riêng bản thân mình từ đó sẽ có sự sáng tạo, tư duy mới mẻ hơn, mở mang tầm hiểu biết. Việc tích cực lao động sẽ tạo ra thành quả riêng cho mỗi con người đồng thời cũng là thước đo đánh giá con người vô cùng chính xác. Tuy nhiên trong cuộc sống vẫn còn có nhiều người chỉ ưa dựa dẫm vào người khác, không cố gắng vươn lên, chăm chỉ lao động mà chỉ tập trung vào thú vui, đam mê của bản thân. Lại có nhiều người làm được một nửa, gặp khó khăn thì bỏ dở… những người này sẽ khó có được thành công trong cuộc sống. Mỗi người có một ước mơ, hoài bão khác nhau, tuy nhiên nếu tất cả cùng cố gắng, chúng ta sẽ xây dựng được một đất nước vững mạnh. Không một ai là hoàn hảo, nhưng khi ta biết cố gắng hoàn thiện bản thân và vươn lên phía trước, chúng ta sẽ đạt được những thành quả xứng đáng với công sức bỏ ra.
Xem thêm một số bài văn mẫu hay khác:
TOP 30 Bài văn nghị luận về câu nói Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình (2024) SIÊU HAY
