Rối loạn tiêu hóa là gì?
Tiêu hóa là quá trình biến thức ăn thành những chất có thể hấp thu qua thành ống tiêu hóa để vào máu. Quá trình tiêu hóa bắt đầu từ miệng cho đến ruột già. Bất kỳ nguyên nhân nào làm thay đổi, cản trở, đảo lộn quá trình tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa đều được gọi là rối loạn tiêu hóa.
Theo các chuyên gia tiêu hóa, rối loạn tiêu hóa là tập hợp các triệu chứng khó chịu như: đau bụng, đầy hơi, khó tiêu, rối loạn đại tiện… Đây được xem là một “hội chứng”, không phải là bệnh lý. Chứng rối loạn tiêu hóa tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa
Có 5 nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa phổ biến là:
- Sử dụng nhiều rượu bia, thuốc lá, chất kích thích: Đây là nguyên nhân thường gây ra triệu chứng rối loạn tiêu hóa ở người lớn. Việc uống rượu bia lâu ngày sẽ làm cơ thể mất đi một lượng lớn men tiêu hóa, đồng thời dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột. Bên cạnh đó, uống rượu bia nhiều sẽ gây tổn thương niêm mạc ruột, dẫn đến hội chứng ruột kích thích. Vì vậy nên thường sau mỗi cuộc nhậu với bia rượu, người bệnh thường gặp những triệu chứng rối loạn tiêu hóa như đau bụng, chướng bụng, đầy bụng, đi ngoài phân lỏng vào sáng hôm sau.
Uống rượu bia là nguyên nhân thường gặp gây rối loạn tiêu hóa ở người lớn. (Nguồn thelist.com)- Lạm dụng thuốc kháng sinh: Đây là nguyên nhân thường xảy ra ở trẻ nhỏ, gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ em. Một số loại thuốc kháng sinh đặc biệt dễ dẫn đến mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, phụ huynh hay cho con dùng thuốc bừa bãi, khiến bé bị rối loạn tiêu hoá. Nếu bệnh nhân dùng kháng sinh liên tục trong thời gian dài có thể khiến tình trạng tiêu chảy trở nên nặng hơn và xảy ra hiện tượng đề kháng kháng sinh. Vì vậy, khi sử dụng thuốc kháng sinh, đặc biệt với đối tượng trẻ nhỏ, cần có chỉ định cụ thể từ bác sĩ.
- Ăn uống không đảm bảo vệ sinh: Ăn uống không đảm bảo vệ sinh hoặc sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc dễ dẫn đến đau bụng, tiêu chảy, nhiễm khuẩn đường ruột.
- Do bệnh lý liên quan đến hệ tiêu hóa: viêm ruột thừa, viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích… gây ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu các chất.
- NhữnMất cân bằng hệ vi sinh đường ruột: Các vi khuẩn đường ruột có tác dụng điều hòa quá trình tiêu hóa, lên men trong đường ruột. Khi có sự mất cân bằng hệ vi sinh vật này sẽ dẫn đến sự rối loạn quá trình chuyển hóa thức ăn
Triệu chứng nào chứng tỏ bạn bị rối loạn tiêu hóa
Video: Những dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị rối loạn tiêu hóa
Rối loạn tiêu hóa thường biểu hiện dưới nhiều triệu chứng khác nhau, có thể xảy ra đồng thời ở nhiều bộ phận của hệ tiêu hóa, cũng có thể chỉ ảnh hưởng đến một bộ phận nhất định. Các triệu chứng thường gặp như:
- Chướng bụng: luôn cảm thấy bụng căng, khó chịu đặc biệt là sau khi ăn xong. Thức ăn không được tiêu hóa hết, ứ đọng trong ống tiêu hóa gây nên tình trạng này.
- Buồn nôn, nôn mửa: Các nguyên nhân gây kích thích đường tiêu hóa sẽ khiến bệnh nhân có cảm giác buồn nôn, nôn mửa.
- Ợ hơi, ợ nóng: Các rối loạn tại dạ dày và tá tràng thường gây nên tình trạng ợ hơi, ợ nóng. Nếu bạn thấy mình thường xuyên có triệu chứng này chứng tỏ bạn đang gặp phải vấn đề về hệ tiêu hóa rồi đấy.
- Đau bụng âm ỉ: Hầu như ai bị rối loạn tiêu hóa đều kèm theo đau bụng. Cơn đau có thể xảy ra ở vùng bụng trên, vùng dạ dày, vùng bụng dưới. Ban đầu nhẹ, sau đó lan rộng và nặng hơn, đặc biệt là sau khi ăn đồ cay nóng, đồ chua hoặc bị ngộ độc thực phẩm.
- Đại tiện bất thường: các dấu hiệu bao gồm: tiêu chảy, táo bón, đại tiện nhiều lần trong ngày… tất cả là do sự rối loạn chức năng đào thải của hệ tiêu hóa. Tình trạng này kéo dài, đặc biệt là tiêu chảy sẽ khiến bệnh nhân mệt mỏi, suy nhược.
- Chán ăn: Khi bị các vấn đề về tiêu hóa, bệnh nhân thường có cảm giác đắng miệng, không muốn ăn uống gì.
Rối loạn tiêu hóa thông thường chỉ xảy ra ở mức độ nhẹ. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, các triệu chứng kéo dài và có thể nặng hơn như: đi ngoài ra máu, phân lúc lỏng lúc rắn xen kẽ, sụt cân bất thường… có thể báo hiệu một số biến chứng nguy hiểm. Bởi vậy, bệnh cần được phát hiện và xử lý triệt để.
Rối loạn tiêu hóa ở trẻ em
Như đã nói ở trên, lạm dụng thuốc kháng sinh là nguyên nhân thường xảy ra ở trẻ nhỏ, gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ em.
Trong những tháng đầu đời của trẻ, do hệ tiêu hoá chưa hoàn thiện, khả năng miễn dịch còn non kém, nên trẻ rất dễ mắc phải các triệu chứng rối loạn tiêu hóa. Ngoài ra, đối với trẻ em, vấn đề tiêu hóa có thể bắt nguồn từ việc phụ huynh lựa chọn thành phần thức ăn không phù hợp với lứa tuổi của trẻ, tâm lý trẻ bất ổn do học tập, thi cử... Sau này, khi cấu trúc hệ tiêu hoá của trẻ dần hoàn thiện hơn, tình trạng này sẽ thoái lui.
Triệu chứng rối loạn tiêu hóa thường gặp ở trẻ em là: Nôn trớ, tiêu chảy, táo bón, bú kém, đau bụng (quấy khóc).
Phụ huynh khi thấy trẻ em có các biểu hiện rối loạn tiêu hóa sau đây, cần đưa đi thăm khám bác sĩ càng sớm càng tốt:
- Đi ngoài phân lỏng, nhiều lần liên tục trong ngày.
- Nôn ói tái diễn, nôn nhiều, khiến trẻ mệt mỏi, không ăn uống được.
- Bệnh trở nặng, kèm theo sốt hoặc sốt cao hơn.
- Trẻ rất khát nước.
- Ăn uống rất kém hoặc bỏ bú.
- Tình trạng không thuyên giảm sau 2 ngày điều trị tại nhà.
Rối loạn tiêu hóa ở người lớn
3 triệu chứng rối loạn tiêu hóa thường gặp ở người lón là:
Thay đổi tần suất đi ngoài
Người rối loạn tiêu hóa có tần suất đi vệ sinh không đều như trước. Tần suất đi ngoài nhiều lần trong ngày. Phân sống, lỏng, nát không thành khuôn, đôi khi có lẫn nhầy và nổi bọt. Nhiều người thậm chí đi ngoài tận 9 – 10 lần/ngày. Đặc biệt, khi uống rượu xong là có cảm giác đau bụng kèm theo cảm giác muốn đi vệ sinh. Cứ đi ngoài xong là cảm giác đau bụng mới hết, nhưng lại muốn đi tiếp.
Đau bụng
Cơn đau bụng thay đổi theo từng mức độ rối loạn tiêu hóa. Người rối loạn tiêu có có thể đau lâm râm, từng cơn, nặng bụng, đau rát đến đau như “dao cắt”. Hiện tượng đau có thể diễn ra liên tục, âm ỉ cả ngày hoặc đau quặn từng cơn. Đa phần người bệnh đau ở khu vực bụng dưới bên trái hoặc toàn ổ bụng. Một số trường hợp đau lan tỏa ra sau lưng.
Đầy bụng, chướng hơi
Người bệnh có thể cảm thấy bụng tức, khó chịu, ợ hơi liên tục hoặc đánh hơi triền miên. Tình trạng diễn ra nặng hơn sau khi uống rượu bia. Bởi bia rượu sẽ kích thích niêm mạc ruột, đại tràng nên dễ phát sinh đầy hơi, khó tiêu, làm tổn thương niêm mạc đại tràng, gây nên các vết viêm loét. Lâu ngày có thể dẫn đến viêm đại tràng mạn tính.
Cách xử trí khi bị rối loạn tiêu hóa
Rối loạn tiêu hóa do nhiều nguyên nhân, cho nên tùy thuộc vào từng nguyên nhân gây ra mà có phương pháp chữa rối loạn tiêu hóa phù hợp. Có những nguyên nhân có thể tự xử trí tại nhà, nhưng cũng có nguyên nhất bắt buộc phải đi khám. Để có hướng xử tí chính xác nhất, khi có dấu hiệu rối loạn tiêu hóa, bạn nên đi khám bác sĩ.
Dưới đây là các biện pháp xử trí đơn giản, có thể thự hiện tại nhà:
Điều chỉnh chế độ ăn uống
Ăn nhiều rau xanh và trái cây góp phần cải thiện các triệu chứng tiêu hóa. (Nguồn culinarynutrition.com)Chế độ ăn uống khoa học góp phần hỗ trợ cải thiện các triệu chứng rối loạn tiêu hóa một cách hiệu quả. Người rối loạn tiêu hóa cần đảm bảo được các yếu tố sau trong chế độ ăn uống mỗi ngày:
- Bổ sung đủ nước (2 – 3 lít/ngày) và chất điện giải. Người bệnh có thể uống thêm nước khoáng, nước trái cây…
- Ăn nhiều trái cây, chứa nhiêu vitamin C như chuối, ổi… giúp cải thiện các triệu chứng rối loạn tiêu hóa đồng thời hỗ trợ phục hồi các vết viêm loét trên thành ruột
- Bổ sung nhiều chất đạm, chất xơ cho cơ thể
- Tránh xa các chất kích thích, rượu bia, thuốc lá
- Hạn chế ăn các món cay, nóng nhiều dầu mỡ
- Thực hiện đúng nguyên tắc ăn chín uống sôi, đảm bảo vệ sinh trong ăn uống
Thay đổi thói quen sinh hoạt
Bên cạnh chế độ ăn uống, người rối loạn tiêu hóa cũng cần điều chỉnh thói quen sinh hoạt cho thật hợp lý:
- Cần đi ngủ sớm, ngủ đủ giấc
- Rèn luyện thói quen đi vệ sinh đúng giờ giúp hệ tiêu hóa hoạt động theo một chu kỳ thông minh và đầy đủ chức năng nhất.
- Hạn chế vận động mạnh
- Không nên nằm luôn sau khi ăn no
- Không ăn quá no hoặc để cơ thể quá đói
- Vệ sinh sạch môi trường làm việc và sinh hoạt, rửa tay thường xuyên trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh để phòng ngừa nhiễm khuẩn
Dùng thuốc Tây chữa rối loạn tiêu hóa
Khi bị rối loạn tiêu hóa với các triệu chứng khó chịu như đi ngoài nhiều lần, đau bụng, đầy bụng, khó tiêu… sử dụng thuốc Tây là phương pháp được nhiều người nghĩ đến đầu tiên. Tuy nhiên, trước khi sử dụng, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.
Thuốc Tây chữa rối loạn tiêu hóa cần trước khi sử dụng cần có sự chỉ định của bác sĩMột số loại thuốc Tây thường được chỉ định cho người rối loạn tiêu hóa:
- Thuốc giảm đầy bụng, khó tiêu
- Thuốc cầm tiêu chảy
- Thuốc kháng sinh
- Thuốc giảm đau bụng
Mẹo dân gian hỗ trợ giảm rối loạn tiêu hóa
- Chữa rối loạn tiêu hóa bằng gừng
Gừng có tác dụng giảm lượng acid trong dạ dày, từ đó cải thiện được chứng đầy bung, chướng hơi. Cách sử dụng gừng trị rối loạn tiêu hóa rất đơn giản. Người bệnh có thể uống một tách trà gừng mỗi ngày sẽ thấy triệu chứng rối loạn tiêu hóa cải thiện rõ rệt. Ngoài ra, bạn có thể ngậm một lát gừng tươi, ăn kẹo gừng hoặc uống một chút rượu gừng cũng đem lại hiệu quả rất tốt.
Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý, không nên dùng quá 4g gừng/ngày. Bởi nếu tiêu thụ một lượng lớn có thể gây nên chứng ợ nóng, thậm chí bỏng cổ họng.
- Tỏi giúp cải thiện rối loạn tiêu hóa
Cũng giống như gừng, tỏi có tác dụng chống co thắt dạ dày, khắc phục được các triệu chứng đầy bụng, khó tiêu, đầy hơi, buồn nôn… Người bệnh có thể thêm tỏi như một loại gia vị vào món ăn hàng ngày. Ngoài ra, bạn có thể uống nước ép tỏi hoặc ăn sống để cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa.
- Giảm rối loạn tiêu hóa bằng lá mơ
Lá mơ có tác dụng cải thiện nhiều triệu chứng rối loạn tiêu hóa (Nguồn thaoco.com)Lá mơ hay còn gọi là lá lông mơ. Loại lá này nổi tiếng có công dụng tốt đối với các bệnh lý tiêu hóa, trong đó có rối loạn tiêu hóa. Cách giảm rối loạn tiêu hóa bằng lá mơ như sau:
- Lấy một nắm lá mơ đã rửa sạch rồi thái nhỏ
- Trộn lá mơ vừa thái với 1 quả trứng gà rồi khuấy đều
- Nướng hỗn hợp trên trên lá chuối hoặc hấp cảnh thủy
- Người bệnh ăn trứng lá mơ 2 – 3 lần liên tục trong 3-4 ngày sẽ thu được hiệu quả rõ rệt.
Ngoài ra, người ta còn dùng nhiều loại thảo dược khác để hỗ trợ cải thiện rối loạn tiêu hóa như: lá ổi, rau sam, lá bạc hà…
Phòng ngừa tình trạng rối loạn tiêu hóa
Để phòng ngừa rối loạn tiêu hóa nói riêng và các vấn đề khác liên quan đến tiêu hóa nói chung, mỗi người cần xây dựng cho mình một chế độ sống khoa học. Dưới đây là một số lời khuyên dành cho bạn:
- Ăn uống đủ chất, ăn chín uống sôi, hạn chế các thực phẩm gây kích thích hệ tiêu hóa, gây tiêu chảy.
- Đối với người thường xuyên táo bón, cần bổ sung nhiều chất xơ và rau xanh để hỗ trợ quá trình đào thải của cơ thể.
- Hạn chế sử dụng các thức uống có cồn.
- Bổ sung men vi sinh, bổ sung lợi khuẩn tốt cho đường ruột.
- Tập thói quen đi vệ sinh khoa học, mỗi ngày đều nên đi vệ sinh 1 lần vào cùng một thời điểm.
- Bổ sung các vitamin và khoáng chất, nâng cao sức đề kháng chống các tác nhân sinh vật gây nên chứng rối loạn tiêu hóa.
- Ăn nhiều rau xanh, rau củ quả để bổ sung vitamin và các khoáng chất cần thiết
- Ăn nhiều rau xanh, rau củ quả để bổ sung vitamin và các khoáng chất cần thiết
- Khi có bất kì triệu chứng gì bất thường, hãy đi khám sớm để được chuẩn đoán và điều trị thích hợp