Nhưng tác dụng của giả dược không chỉ là suy nghĩ tích cực. Khi hiệu ứng này xảy ra, nhiều người không biết rằng thực tế họ đang sử dụng một “viên đường” chứ không phải viên thuốc. Giả dược thường được sử dụng trong nghiên cứu y tế để giúp các bác sĩ và nhà khoa học khám phá và hiểu rõ hơn về tác dụng sinh lý và tâm lý của các loại thuốc mới.
Để hiểu tại sao hiệu ứng giả dược lại quan trọng, điều cần thiết là phải hiểu thêm một chút về cách thức và lý do hoạt động.
Hiệu ứng giả dược là gì?
Hiệu ứng giả dược được định nghĩa là một hiện tượng trong đó một số người nhận thấy lợi ích sau khi sử dụng một chất hoặc phương pháp điều trị "trông giống phương pháp điều trị thực sự". Chất này, gọi là giả dược, không có tác dụng y tế nào được biết đến. Đôi khi giả dược ở dạng viên nén, nhưng nó cũng có thể là thuốc tiêm (dung dịch nước muối) hoặc dịch tiêu hao.
Trong hầu hết các trường hợp, người bệnh không biết rằng phương pháp điều trị họ đang nhận thực sự là giả dược. Thay vào đó, họ tin rằng họ là người nhận được điều trị thực sự. Giả dược được thiết kế để có vẻ giống hệt như phương pháp điều trị thực sự, nhưng chất này không có tác dụng thực tế đối với tình trạng mà nó có ý định điều trị.
Hiệu ứng giả dược khác với giả dược
Điều quan trọng cần lưu ý là "giả dược" và "hiệu ứng giả dược" là những thuật ngữ khác nhau. Thuật ngữ giả dược đề cập đến bản thân chất không hoạt động, trong khi thuật ngữ hiệu ứng giả dược đề cập đến bất kỳ tác dụng nào của việc dùng giả dược.
Nguyên nhân hiệu ứng giả dược
Tại sao người bệnh lại có những thay đổi thực sự do kết quả của các phương pháp điều trị giả? Các nhà nghiên cứu đã biết rằng hiệu ứng giả dược là một hiệu ứng thực sự nhưng họ vẫn chưa hiểu đầy đủ về cách thức và lý do tại sao hiệu ứng này xảy ra. Nghiên cứu đang được tiến hành về lý do tại sao một số người lại trải qua những thay đổi ngay cả khi họ chỉ dùng giả dược. Một số yếu tố khác nhau có thể góp phần vào hiện tượng này.
Đáp ứng hormone
Có thể là việc dùng giả dược đã kích hoạt giải phóng endorphin. Endorphin có cấu trúc tương tự như morphin và các loại thuốc giảm đau opiate khác và hoạt động như thuốc giảm đau tự nhiên của não.
Các nhà nghiên cứu đã có thể chứng minh tác dụng của giả dược bằng cách chụp não, nó cho thấy rằng các khu vực chứa nhiều thụ thể opiate đã được kích hoạt ở cả nhóm giả dược và nhóm điều trị. Naloxone là một chất đối kháng opioid ngăn chặn cả endorphin tự nhiên và thuốc opioid. Sau khi người bệnh sử dụng naloxone, hiệu ứng giảm đau bằng giả dược đã giảm.
Phản xạ có điều kiện
Giải thích khác được đưa ra là phản xạ có điều kiện, hoặc khi bạn hình thành mối liên hệ giữa hai tác nhân kích thích dẫn đến một phản xạ đã hình thành. Trong một số trường hợp, giả dược có thể được kết hợp với một phương pháp điều trị thực tế cho đến khi nó mang lại hiệu quả mong muốn.
Nguồn ảnh advertisingvietnam.com
Ví dụ, nếu bạn thường xuyên được cho uống cùng một loại thuốc trị viêm khớp để giảm đau, cứng khớp, bạn có thể bắt đầu hình thành phản xạ liên kết viên thuốc đó với việc giảm đau. Nếu bạn được cho một loại giả dược trông giống với viên thuốc trị viêm khớp của bạn, bạn vẫn có thể tin rằng nó giúp giảm đau vì bạn đã có phản xạ liên kết như vậy.
Sự kỳ vọng
Sự kỳ vọng đã được phát hiện là đóng một vai trò quan trọng trong hiệu ứng giả dược. Những người có mong đợi phương pháp điều trị có hiệu quả có thể có nhiều khả năng gặp phải hiệu ứng giả dược hơn.
Sự nhiệt tình của bác sĩ kê đơn đối với việc điều trị thậm chí có thể ảnh hưởng đến phản ứng của bệnh nhân. Nếu bác sĩ có vẻ rất tích cực rằng một phương pháp điều trị sẽ mang lại hiệu quả mong muốn, thì bệnh nhân có thể thấy nhiều lợi ích hơn từ việc dùng thuốc. Điều này chứng tỏ rằng hiệu ứng giả dược thậm chí có thể xảy ra khi bệnh nhân đang dùng thuốc thật để điều trị bệnh.
Các dấu hiệu bằng lời nói, hành vi và xã hội có thể góp phần vào kỳ vọng của một người về việc liệu thuốc có tác dụng hay không.
- Hành vi: Hành động uống thuốc hoặc tiêm thuốc để cải thiện tình trạng
- Xã hội: Đảm bảo ngôn ngữ cơ thể, giao tiếp bằng mắt và lời nói từ bác sĩ hoặc y tá
- Lời nói: Trao đổi tích cực với bác sĩ về việc điều trị
Di truyền học
Gen cũng có thể ảnh hưởng đến cách người bệnh phản ứng với phương pháp điều trị bằng giả dược. Một số người có khuynh hướng di truyền sẽ phản ứng nhiều hơn với giả dược. Một nghiên cứu cho thấy những người có biến thể gen mã hóa mức độ cao hơn của dopamine trong não dễ bị hiệu ứng giả dược hơn những người có mức độ mã hóa dopamine thấp. Những người có mức độ mã hóa dopamine cao của gen này cũng có xu hướng có mức độ nhận biết cơn đau và tìm kiếm phần thưởng cao hơn.
Hiệu ứng Nocebo
Ngược lại, người bệnh có thể gặp nhiều triệu chứng hoặc tác dụng phụ hơn khi phản ứng với giả dược, tình trạng này được gọi là " hiệu ứng nocebo ". Ví dụ, một bệnh nhân có thể báo cáo bị đau đầu, buồn nôn hoặc chóng mặt khi phản ứng với giả dược.
Các ví dụ hiệu ứng giả dược
Hiệu ứng giả dược có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau, bao gồm cả trong nghiên cứu y học và nghiên cứu tâm lý học để tìm hiểu thêm về tác dụng sinh lý và tâm lý của các loại thuốc mới.
Trong nghiên cứu y tế
Trong nghiên cứu y tế, một số người trong một nghiên cứu có thể được dùng giả dược, trong khi những người khác được thử nghiệm phương pháp điều trị mới. Mục đích của việc làm này là để xác định hiệu quả của phương pháp điều trị mới. Nếu những người tham gia dùng thuốc thực tế chứng minh được sự cải thiện đáng kể so với những người dùng giả dược, thì nghiên cứu có thể giúp hỗ trợ tuyên bố về hiệu quả của thuốc.
Khi thử nghiệm các loại thuốc hoặc liệu pháp mới, các nhà khoa học muốn biết liệu phương pháp điều trị mới có hiệu quả hay không và liệu nó có tốt hơn những gì đã có sẵn hay không. Thông qua nghiên cứu của mình, họ biết được các loại tác dụng phụ mà phương pháp điều trị mới có thể tạo ra, bệnh nhân nào có thể được hưởng lợi nhiều nhất và nếu lợi ích tiềm năng lớn hơn nguy cơ.
Bằng cách so sánh tác dụng của một phương pháp điều trị với giả dược, các nhà nghiên cứu hy vọng có thể xác định xem tác động của thuốc là do bản thân việc điều trị hay do một số biến số khác gây ra.
Trong thử nghiệm Tâm lý học
Trong một thử nghiệm tâm lý học, giả dược là một phương pháp điều trị trơ hoặc chất không có tác dụng nào được biết đến. Các nhà nghiên cứu có thể sử dụng nhóm kiểm soát giả dược, là một nhóm người tham gia tiếp xúc với giả dược hoặc biến độc lập giả. Tác động của phương pháp điều trị giả dược này sau đó được so sánh với kết quả của nhóm thử nghiệm.
Mặc dù giả dược không có tác dụng điều trị thực sự, nhưng các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng chúng có thể có nhiều tác động cả về thể chất và tâm lý. Những người tham gia vào nhóm giả dược đã cho thấy những thay đổi về nhịp tim, huyết áp, mức độ lo lắng, nhận thức về cơn đau, mệt mỏi và thậm chí cả hoạt động của não. Những tác động này chỉ ra vai trò của não đối với sức khỏe và tâm lý.
Lợi ích của việc sử dụng giả dược
Ưu điểm chính của việc sử dụng giả dược khi đánh giá một loại thuốc mới là nó làm suy yếu hoặc loại bỏ tác động mà kỳ vọng có thể có đối với kết quả. Nếu các nhà nghiên cứu mong đợi một kết quả nhất định, họ có thể vô tình đưa ra manh mối cho những người tham gia về cách họ nên đáp ứng. Điều này có thể ảnh hưởng đến kết quả của nghiên cứu.
Để giảm thiểu điều này, các nhà nghiên cứu đôi khi tiến hành nghiên cứu mù đôi. Trong loại nghiên cứu này, cả những người tham gia nghiên cứu và các nhà nghiên cứu đều không biết ai đang dùng giả dược và ai đang được điều trị thực sự. Bằng cách giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng của những vấn đề nhỏ này đến nghiên cứu, các nhà nghiên cứu có thể xem xét tốt hơn tác dụng của thuốc và giả dược.
Một trong những tác dụng của giả dược được nghiên cứu nhiều nhất và mạnh nhất là giảm đau. Theo một số ước tính, khoảng 30% đến 60% số người sẽ cảm thấy cơn đau của họ giảm bớt sau khi uống một viên giả dược.
Ví dụ, hãy tưởng tượng rằng một người tham gia đã tình nguyện tham gia một nghiên cứu để xác định hiệu quả của một loại thuốc đau đầu mới. Sau khi dùng thuốc, người này thấy cơn đau đầu nhanh chóng tan biến, người cảm thấy dễ chịu hơn rất nhiều. Tuy nhiên, sau đó, họ biết rằng mình đang ở trong nhóm dùng giả dược và loại thuốc họ được đưa chỉ là một viên đường.
Hiệu ứng
Trong khi giả dược có thể ảnh hưởng đến cảm giác của một người, các nghiên cứu cho thấy rằng chúng không có tác động đáng kể đến các bệnh tiềm ẩn. Một đánh giá chính của hơn 150 thử nghiệm lâm sàng liên quan đến giả dược cho thấy rằng giả dược không có tác dụng lâm sàng lớn đối với bệnh tật. Thay vào đó, hiệu ứng giả dược có một ảnh hưởng nhỏ đến kết quả được báo cáo của bệnh nhân, đặc biệt là nhận thức về cảm giác buồn nôn và đau.
Tuy nhiên, một đánh giá khác được tiến hành gần 10 năm sau đó cho thấy rằng trong những quần thể tương tự, cả giả dược và phương pháp điều trị đều có tác dụng tương tự. Các tác giả kết luận rằng giả dược, khi được sử dụng thích hợp, có thể có lợi cho bệnh nhân như một phần của kế hoạch điều trị.
- Trầm cảm: Hiệu ứng giả dược đã được phát hiện có tác động đến những người mắc chứng rối loạn trầm cảm. Trong một nghiên cứu, những người tham gia hiện không dùng bất kỳ loại thuốc nào khác, được cho uống thuốc giả dược được dán nhãn là thuốc chống trầm cảm tác dụng nhanh hoặc giả dược trong một tuần. Sau một tuần, các nhà nghiên cứu đã chụp PET và nói với những người tham gia rằng họ đang được tiêm thuốc để cải thiện tâm trạng. Những người tham gia dùng giả dược được dán nhãn là thuốc chống trầm cảm cũng như thuốc tiêm đã báo cáo giảm các triệu chứng trầm cảm và tăng hoạt động của não ở các vùng não liên quan đến điều chỉnh cảm xúc và căng thẳng.
- Kiểm soát cơn đau: Một nghiên cứu nhỏ năm 2014 đã kiểm tra tác dụng của giả dược trên 66 người bị chứng đau nửa đầu từng đợt, những người được yêu cầu uống một viên thuốc được chỉ định — giả dược hoặc Maxalt (rizatriptan), một loại thuốc trị đau nửa đầu đã biết — và đánh giá cường độ cơn đau của họ. Một số người được cho biết viên thuốc là giả dược, một số được cho biết đó là Maxalt, và những người khác được cho biết nó có thể là một trong hai. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những kỳ vọng được đặt ra bởi việc dán nhãn thuốc đã ảnh hưởng đến phản ứng của những người tham gia. Ngay cả khi Maxalt được dán nhãn là giả dược, những người tham gia đã đánh giá nó giống như giả dược được dán nhãn Maxalt.
- Giảm triệu chứng: Hiệu ứng giả dược cũng đã được nghiên cứu trên những người sống sót sau ung thư, những người bị mệt mỏi do ung thư. Những người tham gia được điều trị trong ba tuần, hoặc điều trị thông thường hoặc một viên thuốc được dán nhãn là giả dược. Nghiên cứu cho thấy giả dược (mặc dù được dán nhãn như vậy) đã được báo cáo là cải thiện các triệu chứng trong khi dùng thuốc và ba tuần sau khi ngừng thuốc.
Tổng kết
Hiệu ứng giả dược có thể có ảnh hưởng mạnh mẽ đến cảm giác của mọi người, nhưng điều quan trọng cần nhớ là chúng không phải là phương pháp chữa trị cho một bệnh lý cơ bản.
Các bác sĩ không được phép sử dụng giả dược trong thực tế mà không thông báo cho bệnh nhân (điều này sẽ được coi là phi đạo đức), nhưng điều này làm giảm hoặc loại bỏ tác dụng giả dược mong muốn.
Tuy nhiên, bằng cách sử dụng giả dược trong nghiên cứu, trong thời gian họ không phải thông báo cho người tham gia, các nhà khoa học có thể hiểu rõ hơn về cách phương pháp điều trị tác động đến bệnh nhân và liệu các loại thuốc và phương pháp điều trị mới có an toàn và hiệu quả hay không.