Cho con bú làm giảm khả năng mang thai chỉ khi bạn đang cho con bú sữa mẹ hoàn toàn. Biện pháp này chỉ có hiệu quả trong sáu tháng đầu sau sinh. Bạn phải cho trẻ bú ít nhất bốn giờ một lần vào ban ngày, sáu giờ một lần vào ban đêm và không cho trẻ ăn bổ sung. Trẻ không ăn gì ngoài sữa mẹ.
Hiện tượng rụng trứng sẽ xảy ra và nếu bạn không mang thai, kinh nguyệt sẽ xuất hiện trở lại khoảng 2 tuần sau sinh. Có khả năng bạn sẽ mang thai vì không biết mình có rụng trứng hay không. Phương pháp này không hiệu quả nếu kinh nguyệt đã xuất hiện trở lại.
Nếu bạn lo lắng về việc tránh thai khi đang cho con bú, hãy nhờ bác sĩ tư vấn về các biện pháp tránh thai. Không nên sử dụng các biện pháp tránh thai có chứa hormon estrogen. Estrogen có liên quan đến việc giảm lượng sữa ở phụ nữ đang cho con bú.
Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều biện pháp vừa có tác dụng tránh thai, vừa có tác dụng tránh các bệnh lây qua đường tình dục (Sexually transmitted infections – STIs). Hãy cùng tìm hiểu về các biện pháp này qua bài viết dưới dây.
Lựa chọn số 1: Dụng cụ tử cung
Dụng cụ tử cung (Intrauterine devices – IUD), hay còn gọi là vòng tránh thai, có hiệu quả tránh thai trên 99%, là biện pháp tránh thai hiệu quả nhất trên thị trường. IUD là một biện pháp tránh thai có thể đảo ngược kéo dài (Long-acting reversible contraception – LARC). Có hai loại IUD khác nhau: loại chứa hormon và loại không chứa hormon. Cả hai loại này đều được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.
Vòng tránh thai là một trong những biện pháp tránh thai có thể đảo ngược kéo dài (LARC). Nguồn ảnh: https://axiawh.com/ IUD chứa hormon progestin, một dạng tổng hợp của hormon progesteron. Hormon này làm đặc chất nhầy cổ tử cung để ngăn chặn tinh trùng đến tử cung.
Bác sĩ sẽ đưa một dụng cụ hình chữ T bằng nhựa vào tử cung để ngăn quá trình thụ tinh. Sự xuất hiện vật lạ trong tử cung sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. IUD không phải là một lựa chọn tốt cho những phụ nữ có nhiều bạn tình. IUD chứa hormon cũng có thể làm kinh nguyệt ít hơn. Một số phụ nữ có thể ngừng kinh hoàn toàn.
IUD không chứa hormon sử dụng một lượng nhỏ đồng để cản trở sự di chuyển của tinh trùng. Điều này có thể ngăn cản quá trình thụ tinh và làm tổ. Tuy nhiên, IUD chứa đồng không được sử dụng với phụ nữ có kinh nguyệt nhiều hoặc bị chuột rút nặng. Nhiều phụ nữ sử dụng IUD chứa đồng đã gặp tình trạng kinh nguyệt dài hơn, nhiều hơn.
Bạn có thể đặt IUD ngay sau khi sinh, nhưng tốt hơn hết nên hỏi ý kiến bác sĩ xem đây có phải là lựa chọn tốt nhất cho bạn hay không. Bác sĩ có thể sẽ đợi khoảng hai đến sáu tuần để bạn hồi phục và ngừng tình trạng băng huyết sau sinh. IUD có thể bị rời ra nếu đặt quá sớm và nguy cơ nhiễm trùng cũng cao hơn.
Các tác dụng phụ sau khi đặt IUD bao gồm chuột rút, ra máu bất thường, ra máu nhiều và ra máu giữa các kỳ kinh. Những tác dụng phụ này thường giảm bớt trong vòng sáu tháng sau khi đặt. Nếu IUD được tháo ra, khả năng mang thai sẽ trở lại ngay.
Lựa chọn số 2: Viên uống tránh thai chỉ chứa progestin
Viên uống tránh thai truyền thống chứa hỗn hợp hormon estrogen và progestin. Khi sử dụng loại thuốc này, một số trường hợp có thể bị giảm lượng sữa khiến thời gian cho con bú ngắn hơn. Người ta cho rằng estrogen có thể là nguyên nhân của tình trạng này.
Viên uống tránh thai chỉ chứa progestin (Progestin-only pills – POPs, hoặc Mini-pill) được coi là an toàn hơn với phụ nữ đang cho con bú. Mỗi viên thuốc trong vỉ 28 viên đều chứa progestin, vì vậy có thể sẽ không có kinh nguyệt hàng tháng. Một số trường hợp có thể bị ra máu âm đạo bất thường khi mới dùng thuốc.
Một vỉ viên uống tránh thai chỉ chứa progestin gồm 28 viên phải được uống đều đặn mỗi ngày vào một thời điểm nhất đinh. Nguồn ảnh: https://healthjade.net/ Giống như nhiều biện pháp tránh thai khác có chứa progestin, bạn có thể bắt đầu sử dụng mini-pill từ sáu đến tám tuần sau sinh. Nó có hiệu quả tránh thai từ 87 đến 99,7%. Để đạt được hiệu quả tốt nhất, loại thuốc này phải được uống mỗi ngày vào cùng một thời điểm để giữ cho lượng hormon ổn định.
Trong khi sử dụng mini-pill, bạn có thể gặp nhiều tình trạng như đau đầu, ra máu bất thường, giảm ham muốn tình dục và u nang buồng trứng. Hãy nói chuyện với bác sĩ nếu muốn mang thai trở lại. Khả năng mang thai có thể trở lại ngay sau khi ngừng thuốc hoặc có thể mất tới vài tháng.
Nhiều trường hợp lượng sữa bị giảm khi sử dụng biện pháp tránh thai chứa hormon. Để khắc phục tình trạng đó, khi dùng mini-pill, hãy cho con bú thường xuyên hơn và hút sữa sau khi cho con bú trong vài tuần đầu. Nếu lượng sữa tiếp tục giảm, hãy gọi cho bác sĩ để được tư vấn về cách tăng lượng sữa trở lại.
Lựa chọn số 3: Biện pháp rào cản
Đây là biện pháp ngăn chặn tinh trùng xâm nhập vào tử cung và thụ tinh với trứng. Biện pháp này có nhiều lựa chọn và đều không cần đến chỉ định của bác sĩ.
Bạn có thể bắt đầu sử dụng các biện pháp rào cản ngay nếu đủ điều kiện để quan hệ tình dục sau khi sinh con. Những biện pháp này không chứa bất kỳ hormon nào nên không làm giảm lượng sữa.
Bao cao su
Bao cao su ngăn chặn tinh trùng xâm nhập vào âm đạo. Chúng có nhiều loại, bao gồm:
- Bao cao su cho nam và cho nữ
- Bao cao su latex và không chứa latex
- Bao cao su không chất bôi trơn và có chất bôi trơn
- Bao cao su có chất diệt tinh trùng
Bao cao su cũng là biện pháp tránh thai duy nhất giúp bảo vệ khỏi các bệnh lây qua đường tình dục.
Khi được sử dụng “đúng cách”, bao cao su có hiệu quả khoảng 98%. Sử dụng bao cao su “đúng cách” là sử dụng mỗi khi quan hệ tình dục, từ khi bắt đầu đến khi kết thúc, không có bất kỳ sự tiếp xúc nào với bộ phận sinh dục trước khi đeo bao cao su. Sử dụng “đúng cách” cũng bao gồm việc bao cao su không bị rách hoặc tuột ra trong khi quan hệ tình dục.
Với cách sử dụng “thông thường”, hiệu quả tránh thai giảm xuống còn khoảng 82%. Điều này giải thích cho tất cả các nguy cơ có thể xảy ra trong khi quan hệ tình dục.
Để tăng cường hiệu quả, hãy sử dụng bao cao su cùng với các biện pháp tránh thai khác, chẳng hạn như chất diệt tinh trùng, mini-pill hoặc biện pháp tránh thai tự nhiên.
Miếng xốp tránh thai, mũ chụp cổ tử cung hoặc màng ngăn âm đạo
Các biện pháp rào cản khác bao gồm:
- Miếng xốp tránh thai: Đây là một miếng xốp polyurethane được đặt vào âm đạo. Miếng xốp ngăn không cho tinh trùng xâm nhập vào tử cung. Nó có hiệu quả khoảng 88% với cách sử dụng thông thường, tuy nhiên nó có thể kém hiệu quả hơn đối với phụ nữ đã sinh con.
Miếng xốp tránh thai có chứa chất diệt tinh trùng nên nó không chỉ ngăn chặn tinh trùng bằng màng chắn mà còn chứa các chất hóa học làm bất động và giết chết tinh trùng. Giữ miếng xốp ở âm đạo trong ít nhất 6 giờ sau khi quan hệ tình dục và không quá 24 giờ.
- Mũ chụp cổ tử cung: Có thể đặt mũ chụp cổ tử cung vào âm đạo đến sáu giờ trước khi quan hệ tình dục. Biện pháp này có hiệu quả từ 71 đến 86%.
Mũ chụp cổ tử cung chỉ được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ vì nó cần chọn đúng kích cỡ. Dù đã sử dụng trước khi mang thai nhưng bạn vẫn có thể phải thay đổi kích cỡ. Điều này là do cổ tử cung sẽ thay đổi khi mang thai và sinh đẻ.
Mũ chụp cổ tử cung cần được sử dụng cùng chất diệt tinh trùng để đạt được hiệu quả tránh thai. Vẫn có tới 30% khả năng bạn sẽ mang thai. Nếu thấy khả năng này quá cao, hãy cân nhắc biện pháp tránh thai khác.
- Màng ngăn âm đạo: Đây là một cốc silicon nhỏ mà bạn có thể đặt vào âm đạo tối đa hai giờ trước khi quan hệ tình dục. Nó khớp với cổ tử cung để ngăn tinh trùng đến tử cung.
Màng ngăn âm đạo có thể phải đặt lại sau khi sinh con vì cổ tử cung thay đổi khiến màng ngăn không khớp nữa. Biện pháp này có hiệu quả khoảng 60% đối với phụ nữ đã sinh con.
Lời khuyên là luôn sử dụng chất diệt tinh trùng cùng với màng ngăn âm đạo.
Các biện pháp rào cản không chứa hormon nên không ảnh hưởng đến việc cho con bú. Nguồn ảnh: https://www.healthline.com/ Lựa chọn số 4: Que cấy tránh thai
Que cấy tránh thai là một biện pháp tránh thai có thể đảo ngược kéo dài (LARC). Nó có hiệu quả hơn 99% và được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.
Que cấy tránh thai là một dụng cụ nhỏ, hình que, có kích thước bằng đầu que diêm. Bác sĩ sẽ đặt que cấy vào dưới da cánh tay. Khi đã được đặt đúng vị trí, que cấy có tác dụng tránh thai lên đến 4 năm.
Que cấy tránh thai sẽ được đặt ở dưới da cánh tay. Nguồn ảnh: https://www.invitra.com/Que cấy chứa hormon progestin. Hormon này ngăn cản quá trình rụng trứng. Nó cũng giúp làm đặc chất nhầy cổ tử cung, ngăn cản tinh trùng gặp trứng.
Có thể đặt que cấy tránh thai ngay sau khi sinh và tháo que cấy khi muốn mang thai trở lại.
Mặc dù các biến chứng của que cấy tránh thai rất hiếm, nhưng bạn nên cho bác sĩ biết nếu xuất hiện tình trạng:
- Đau cánh tay không hết
- Dấu hiệu nhiễm trùng, như sốt hoặc ớn lạnh
- Ra máu âm đạo nhiều một cách bất thường
Lựa chọn số 5: Thuốc tiêm tránh thai
Thuốc tiêm tránh thai là một dạng thuốc tránh thai kê đơn kéo dài. Nó sử dụng hormon progestin để tránh thai. Một mũi tiêm có tác dụng trong ba tháng. Vì vậy, nếu không tái khám hàng quý, hiệu quả tránh thai sẽ không còn.
Một liều thuốc tiêm tránh thai có tác dụng trong ba tháng. Nguồn ảnh: https://www.verywellhealth.com/Thuốc tiêm tránh thai có hiệu quả khoảng 97%. Những trường hợp tiêm đúng lịch sau mỗi ba tháng có hiệu quả cao hơn những trường hợp không tiêm hoặc tiêm không đúng lịch.Các tác dụng phụ bao gồm đau bụng, nhức đầu và tăng cân. Một số trường hợp cũng bị loãng xương khi sử dụng biện pháp tránh thai này.
Nếu muốn mang thai trong tương lai, cần lưu ý là có thể mất đến mười tháng hoặc lâu hơn để khả năng mang thai trở lại sau khi ngừng sử dụng thuốc tiêm.
Lựa chọn số 6: Biện pháp tránh thai tự nhiên
Biện pháp tránh thai tự nhiên (Natural family planning – NFP) còn được gọi là biện pháp nhận biết thời điểm thụ thai. Biện pháp này không chứa hormon nhưng đòi hỏi một số theo dõi chi tiết.
Có một số cách khác nhau để thực hiện NFP, nhưng bạn cần theo dõi các dấu hiệu của cơ thể, ví dụ:
- Theo dõi nhịp điệu sinh học và độ dài chu kỳ kinh. Chu kỳ kinh thường trong khoảng từ 26 đến 32 ngày.
- Quan sát chất nhầy cổ tử cung chảy ra từ âm đạo.
- Đo thân nhiệt cơ bản vào mỗi sáng bằng nhiệt kế. Việc này có thể giúp phát hiện sự tăng giảm của thân nhiệt, giúp xác định rụng trứng.
Theo dõi độ dài chu kỳ kinh và chất nhầy cổ tử cung ở những người có kinh nguyệt đều. Nguồn ảnh: Pinterest, http://www.hyphenpharmacy.com/Tuy nhiên, có thể khó dự đoán khi nào khả năng mang thai trở lại sau khi sinh. Hầu hết phụ nữ đã sinh con đều không có kinh trước khi bắt đầu rụng trứng trở lại. Một vài chu kỳ kinh đầu tiên có thể không đều và khác với trước đó.
Nếu bạn lựa chọn biện pháp này, bạn phải tìm hiểu và theo dõi sát sao chất nhầy, nhịp điệu sinh học, thân nhiệt và tính ngày rụng trứng. Hiệu quả của NFP là khoảng 76% hoặc thấp hơn nếu biện pháp này không được thực hiện một cách nhất quán.
Đây không phải là biện pháp tốt cho những phụ nữ có kinh nguyệt không đều. Ngoài ra, chu kỳ kinh có thể khó dự đoán khi đang cho con bú. Vì vậy, nên cân nhắc sử dụng biện pháp dự phòng, chẳng hạn như bao cao su, mũ chụp cổ tử cung hoặc màng ngăn âm đạo.
Lựa chọn số 7: Triệt sản vĩnh viễn
Nếu bạn không muốn sinh thêm con, triệt sản có thể là một lựa chọn tốt cho bạn. Triệt sản nữ, còn gọi là thắt ống dẫn trứng, là một biện pháp tránh thai vĩnh viễn, trong đó ống dẫn trứng bị cắt hoặc bị thắt.
Thắt ống dẫn trứng không ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt. Một số phụ nữ lựa chọn biện pháp này sau khi sinh con qua đường âm đạo hoặc trong khi mổ lấy thai. Các nguy cơ của quy trình này cũng giống như bất kỳ cuộc phẫu thuật lớn nào khác ở vùng bụng, bao gồm phản ứng với thuốc gây mê, nhiễm trùng và đau vùng chậu hoặc đau bụng.
Bác sĩ sẽ xác định thời điểm bạn có thể trở lại phòng bệnh một cách an toàn sau khi phẫu thuật và sẽ chỉ định các thuốc, ví dụ như thuốc giảm đau.
Bạn cũng có thể lựa chọn triệt sản không cần phẫu thuật, tuy nhiên có thể mất đến ba tháng để có hiệu quả. Thắt ống dẫn trứng có hiệu quả tức thì.
Mặc dù có thể thực hiện gỡ thắt ống dẫn trứng nhưng tỷ lệ này rất thấp. Bạn chỉ nên tiến hành triệt sản nếu chắc chắn rằng mình không muốn sinh con nữa.
Viên uống tránh thai khẩn cấp
Nếu biện pháp tránh thai của bạn thất bại, bạn có thể sử dụng viên uống tránh thai khẩn cấp (Emergency contraceptive pills – ECPs, còn được gọi là morning-after pill), thuốc này an toàn với phụ nữ đang cho con bú. Viên uống này chỉ nên được sử dụng như một biện pháp cuối cùng và không phải là một biện pháp tránh thai thông thường. Sử dụng viên uống này không cần chỉ định của bác sĩ.
Có hai loại ECPs: loại chứa progestin kết hợp estrogen và loại chỉ chứa progestin. ECPs chỉ chứa progestin có hiệu quả 88%. ECPs chứa progestin kết hợp estrogen có hiệu quả 75%.
Mặc dù ECPs chỉ chứa progestin được lựa chọn nhiều hơn, nhưng sử dụng ECPs chứa progestin kết hợp estrogen sẽ không ảnh hưởng lâu dài đến lượng sữa. Bạn có thể gặp phải tình trạng giảm tiết sữa tạm thời, nhưng tình trạng này sẽ trở lại bình thường.
Điểm mấu chốt
Khả năng mang thai có thể trở lại bất kỳ lúc nào sau khi sinh, kể cả khi đang cho con bú. Cho con bú sữa mẹ hoàn toàn chỉ làm giảm nhẹ khả năng mang thai trong sáu tháng đầu và chỉ khi cho con bú mẹ hoàn toàn ít nhất bốn đến sáu giờ một lần.
Bác sĩ sẽ tư vấn các biện pháp tránh thai khác nhau và lựa chọn biện pháp nào phù hợp là quyết định của bạn. Nói chung, phụ nữ đang cho con bú không nên sử dụng các biện pháp tránh thai có chứa estrogen, vì nó có thể ảnh hưởng đến lượng sữa.
Nếu bạn có thêm câu hỏi về khả năng mang thai khi đang cho con bú và các biện pháp tránh thai an toàn, hãy nhờ đến sự tư vấn của bác sĩ. Nên sử dụng biện pháp tránh thai không gây ảnh hưởng đến việc cho con bú.
Xem thêm:
- Thuốc tránh thai khẩn cấp: viên thuốc sáng hôm sau (morning-after pill)
- Các tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng biện pháp tránh thai khẩn cấp
- Tránh thai khẩn cấp: hướng dẫn sử dụng và những điều cần làm sau đó
- Hướng dẫn lựa chọn biện pháp tránh thai khẩn cấp
- Bạn có thể có thai khi bỏ lỡ viên thuốc tránh thai hằng ngày không?