Tỷ lệ BUN/Creatinine là gì?
BUN (nitơ urê máu) và creatinin là hai xét nghiệm thường quy trong sinh hóa máu. Bác sĩ có thể chỉ định làm 2 xét nghiệm này để có thể có cái nhìn tổng quan về sức khỏe và vấn đề trao đổi chất của người bệnh.
BUN đo nồng độ ni-tơ có trong urê máu. Urê là một chất thải được tạo ra trong gan khi cơ thể xử lý protein. Protein này chủ yếu có nguồn gốc từ chế độ ăn uống, nhưng nó cũng có thể là kết quả của chuyển hóa protein mô.
Urê được lọc qua thận và tốc độ lọc phụ thuộc vào nhu cầu của cơ thể. Thận có thể trả lại lượng urê khác nhau vào máu tùy thuộc vào các yếu tố như hydrat hóa và huyết áp. Urê cao cũng là một dấu hiệu quan trọng của rối loạn chức năng thận.
Mặt khác, creatinin là sản phẩm của quá trình thoái biến creatin trong các cơ của cơ thể. Nó được sản xuất từ creatine, một loại protein giúp tạo ra năng lượng cho các hoạt động co cơ. Sản xuất creatinin về cơ bản phản ánh khối lượng cơ, và vì khối lượng này ít thay đổi hàng ngày, nên sản xuất creatinin có xu hướng khá ổn định.
Creatinin được đào thải khỏi cơ thể bởi thận, lọc gần như tất cả từ máu vào nước tiểu, với một tốc độ khá ổn định. Đó là lý do tại sao nồng độ creatinin trong máu thường là một chỉ số tốt cho biết chức năng thận.
Tóm lại, chỉ số BUN dao động, trong khi creatinine đào thải với tốc độ không đổi và nồng độ creatinin trong máu thường ổn định. Đó là lý do tại sao tỷ lệ BUN/Creatinin có thể được sử dụng để kiểm tra các vấn đề như mất nước, chấn thương/bệnh thận, chảy máu đường ruột và các vấn đề khác.
Tỷ lệ BUN/Creatinin bình thường
Tỷ lệ BUN/Creatinin bình thường nằm trong khoảng từ 5 - 20 mg/dL.
Tỷ lệ BUN/Creatinin tăng theo tuổi và giảm khối lượng cơ.
Tỷ lệ BUN/Creatinin thấp
Tỷ lệ BUN/Creatinin thấp cho thấy một bệnh hoặc rối loạn tiềm ẩn và thường sẽ đi kèm với các triệu chứng của rối loạn này. Các nguyên nhân được chỉ ra ở đây thường liên quan đến BUN/Creatinin thấp. Hãy đi khám để được chẩn đoán chính xác vấn đề sức khỏe đang mắc phải.
Tỷ lệ BUN/Creatinin thấp hơn bình thường có thể do:
- Ăn ít protein: Gặp trong tình trạng suy dinh dưỡng và đói, ít protein hơn có nghĩa là sản xuất BUN thấp hơn.
- Bệnh gan tiến triển: Khi gan không thể sản xuất đủ urê, dẫn đến mức BUN thấp hơn.
- Thiếu máu hồng cầu hình liềm: Trong tình trạng này, thận tái hấp thu ít urê hơn và lượng urê bị mất nhiều hơn trong nước tiểu, dẫn đến BUN thấp hơn.
- Suy giáp: Tình trạng mà tuyến giáp không sản xuất đủ hooc môn tuyến giáp. Tình trạng này có thể làm tăng nồng độ creatinin.
- Tiêu cơ vân: Tình trạng trong đó các cơ tổn thương bị phá vỡ nhanh chóng, dẫn đến mức creatinine cao hơn.
- Thận hư và suy thận: Khi thận bị suy yếu vì bất kỳ lý do gì, nồng độ creatinin trong máu sẽ tăng lên.
- Các loại thuốc như acetazolamide: Một loại thuốc lợi tiểu được sử dụng để điều trị các bệnh khác nhau bao gồm bệnh tăng nhãn áp, động kinh, sợ độ cao và suy tim.
Tỷ lệ BUN/Creatinin cao
Tỷ lệ BUN/Creatinin cao cho thấy một bệnh hoặc rối loạn tiềm ẩn và thường sẽ đi kèm với các triệu chứng của rối loạn này. Các nguyên nhân được chỉ ra ở đây thường liên quan đến BUN/Creatinin cao. Hãy đi khám để được chẩn đoán chính xác vấn đề sức khỏe đang mắc phải.
Tỷ lệ BUN/Creatinin trên mức bình thường có thể do:
- Mất nước: Mất nước làm tăng nồng độ BUN và creatinin trong máu nhưng làm tăng BUN nhiều hơn creatinin
- Ruột chảy máu: Máu trong ruột được tiêu hóa và điều này làm tăng lượng protein và BUN
- Cường giáp: Tình trạng này có thể làm tăng BUN và giảm mức creatinin
- Suy tim sung huyết: Suy tim làm tăng tái hấp thu urê và tăng nồng độ BUN trong máu
- Bệnh thận có thể làm tăng nồng độ BUN cũng như creatinin
- Thuốc như tetracycline (một loại kháng sinh) hoặc corticosteroid (dùng để điều trị viêm)
Ý nghĩa của xét nghiệm BUN là gì?
Nồng độ BUN trong máu và nước tiểu ở người khỏe mạnh bình thường là:
- Nồng độ BUN = ure trong máu: 2.5 - 8 mmol/l.
- Nồng độ ure trong nước tiểu: 428 - 714 mmol/ 24 giờ.
- Chỉ số này tăng cao gặp trong các trường hợp:
- Tăng chuyển hóa protein: gặp trong đói ăn lâu ngày.
- Hấp thụ quá nhiều protein.
- Giảm thể tích máu: mất nước, bỏng nặng.
- Bệnh lý: nhồi máu cơ tim, suy tim xung huyết,…
- Bệnh lý về thận: suy thận, viêm bể thận, hoại tử ống thận,…
- Xuất huyết tiêu hóa.
- Tắc nghẽn đường tiểu.
- Một số thuốc làm tăng nồng độ ure: một vài loại kháng sinh, thuốc lợi tiểu, thuốc điều trị tâm thần, thuốc cản quang,…
Giá trị xét nghiệm thấp hơn bình thường gặp trong một số trường hợp:
- Bệnh nhân suy gan.
- Suy dinh dưỡng.
- Cung cấp thiếu protein cho cơ thể.
- Chế độ ăn nhiều carbohydrate.
Các yếu tố làm tăng/giảm tỷ lệ BUN
Điều quan trọng là phải giải quyết bất kỳ tình trạng sức khỏe nào có thể gây ra sự mất cân bằng tỷ lệ BUN và creatinin. Khi các tình trạng này được giải quyết, tỷ lệ BUN/Creatinin sẽ trở lại mức bình thường. Bác sĩ sẽ xem xét để tìm ra chẩn đoán chính xác và chỉ định điều trị thích hợp, có thể bao gồm một số cách dưới đây.
Các yếu tố làm tăng BUN
- Tăng chất đạm trong khẩu phần ăn: Tỷ lệ BUN thấp có thể do bạn không tiêu thụ đủ protein. Nếu rơi vào trường hợp này, hãy cố gắng tăng cường tiêu thụ thực phẩm giàu protein như thịt nạc và đậu
- Giảm uống rượu bia: Rượu ngăn chặn việc sản xuất urê (BUN)
Yếu tố làm giảm BUN
- Uống nhiều nước hơn: Đảm bảo rằng cơ thể được cung cấp đủ nước.
- Giảm cân nếu thừa cân: Chỉ số BMI cao có thể gây rối loạn chức năng thận và tăng mức BUN (urê)
Các yếu tố làm tăng/ giảm Creatinin
Các yếu tố làm giảm Creatinin
Giảm cân nếu thừa cân. Nguồn ảnh: https://www.creeksidefamilypractice.com
- Tránh creatine và các chất bổ sung có creatine
- Tăng cường chất xơ trong khẩu phần ăn: Chất xơ trong rau và trái cây giúp cải thiện sức khỏe của thận và có thể làm giảm nồng độ creatinin trong máu
- Giảm cân nếu thừa cân: Giảm cân có thể cải thiện sức khỏe thận và giảm nồng độ creatinin
Phương pháp giảm tỷ lệ BUN/Creatinin
Sự mất cân bằng giữa BUN và creatinin thường là do tình trạng bệnh lý nghiêm trọng và điều quan trọng là phải giải quyết vấn đề này. Khi tình trạng được giải quyết, tỷ lệ BUN/Creatinin sẽ trở lại mức bình thường. Bác sĩ sẽ xem xét để chẩn đoán chính xác và lên kế hoạch điều trị thích hợp, như:
Các yếu tố làm tăng Creatinine
- Tăng cường hoạt động thể chất (trừ khi không được khuyến khích do tình trạng bệnh hiện có): Tập thể dục làm tăng mức creatinine + giúp tăng cơ bắp
- Tránh rượu: Rượu có thể làm giảm creatinin máu
Xem thêm: