Tác giả, tác phẩm Những ngôi sao xa xôi
I. Tác giả Lê Minh Khuê
- Lê Minh Khuê sinh năm 1949
- Quê quán: Tĩnh Gia – Thanh Hóa
- Sự nghiệp sáng tác:
+ Năm 1965, Lê Minh Khuê tham gia vào lực lượng Thanh niên xung phong chống Mĩ.
+ Vào năm 1967, tác giả có những bài báo đầu tiên và năm 1969 bà bắt đầu viết văn.
+ Ngoài việc viết văn bà còn từng làm phóng viên cho nhiều báo đài.
+ Một số tác phẩm chính: Cao điểm mùa hạ, Màu xanh man trá, Tôi đã không quên.Bi kịch nhỏ, Cuộc chơi…
- Phong cách sáng tác: Bà viết truyện ngắn với một ngòi bút giàu nữ tính, miêu tả tinh tế, đặc sắc.
II. Tìm hiểu tác phẩm Những ngôi sao xa xôi
1. Thể loại
Văn bản Những ngôi sao xa xôi thuộc thể loại truyện ngắn.
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
Truyện ngắn Nhưng ngôi sao xa xôi được viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ diễn ra vô cùng ác liệt, lúc đó tác giả từng là chiến sĩ thanh niên xung phong ở Trường Sơn.
3. Tóm tắt văn bản
Truyện kể về cuộc sống và chiến đấu của ba cô gái thanh niên xung phong: Thao, Phương Định và Nho của một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn những năm kháng chiến chống Mĩ. Họ làm thành một tổ trinh sát mặt đường làm nhiệm vụ phá bom, đo khối lượng đất đá lấp vào hố bom thông đường cho đoàn xe ra mặt trận. Công việc vô cùng khó khăn và gian khổ, họ luôn phải đối mặt với cái chết nhưng chưa bao giờ mất đi niềm vui, sự hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút mơ mộng. Họ yêu thương và gắn bó với nhau mặc dù mỗi người một cá tính. Trong một lần phá bom, Nho bị thương, đồng đội hết sức lo lắng, chăm sóc cho cô rất tận tình. Cuối truyện, một trận mưa đá gợi trong lòng Phương Định những khát khao hoài niệm.
4. Phương thức biểu đạt
Văn bản Những ngôi sao xa xôi có phương thức biểu đạt là tự sự
5. Bố cục
- Phần 1 (từ đầu cho đến “ngôi sao trên mũ”): Phương Định kể về cuộc sống của mình cùng các đồng đội trong tổ trinh sát mặt đường của cô.
- Phần 2 (tiếp đến “chị Thao bảo”): Nho bị thương trong một lần phá bom, Phương Định cùng chị Thao lo lắng và chăm sóc.
- Phần 3 (phần còn lại): Sau giờ phút hiểm nguy, hai chị em ngồi hát, niềm vui trước cơn mưa đá đột ngột.
6. Giá trị nội dung
- Truyện ngắn Nhưng ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê đã khắc họa rõ nét tâm hồn trong sáng, mộng mơ cùng tinh thần lạc quan dũng cảm giàu nghị lực của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó cũng là hình ảnh đẹp của thanh niên, thế hệ trẻ Việt Nam những năm kháng chiến chống Mĩ.
7. Giá trị nghệ thuật
- Truyện ngắn có cách kể chuyện tự nhiên: ngôi kể thứ nhất – Phương Định kể chuyện làm tăng tính chân thực, ngôn ngữ truyện sinh động, trẻ trung, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật qua hành động, lời nói, suy nghĩ xuất sắc.
III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Những ngôi sao xa xôi
1. Hoàn cảnh sống và chiến đấu của các cô gái thanh niên xung phong
- Ở trong hang sâu dưới chân 1 cao điểm.
- Nhiệm vụ: khi có bom nổ thì chạy lên đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ, nếu cần thì phải phá bom.
- Công việc hàng ngày: chạy lên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch.
- Mỗi lần phá bom là mỗi lần đối mặt với thần chết: thần kinh căng như chão, tim đập không nhịp điệu… xong việc, quay lại nhìn đoạn đường 1 lần nữa rồi chạy về hang.
→ Công việc phải mạo hiểm với cái chết, luôn căng thẳng thần kinh, đ̣òi hỏi sự dũng cảm và sự bình tĩnh.
2. Vẻ đẹp của những cô gái thanh niên xung phong
a. Nét chung
- Họ là những con người rất trẻ, tuy cá tính và hoàn cảnh riêng không giống nhau nhưng có những phẩm chất chung đáng quý: tinh thần trách nhiệm cao với công việc, dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó.
- Họ là những cô gái dễ xúc cảm, nhiều ước mơ, hay mơ mộng, dễ vui và cũng dễ trầm tư.
- Họ cũng thích làm đẹp cho cuộc sống của mình: Nho thích thêu thùa, chị thao chăm chỉ chép bài hát, Phương Định hát, thích ngắm mình trong gương....
* Những vẻ đẹp riêng
- Phương Định là 1 học sinh thành phố nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư giữa gia đình và thành phố.
- Chị thao ít nhiều từng trải hơn, dự tính về tương lai có vẻ thiết thực, nhưng vẫn không thiếu những khát khao và rung động của tuổi trẻ. chị thích thêu thùa. Chị chiến đấu dũng cảm, bình tĩnh nhưng lại rất sợ máu.
- Nho thích thêu thùa, hay làm nũng, dịu dàng và cũng rất gan góc.
3. Nhân vật Phương Định
- Phương Định là hình ảnh tiêu biểu của những người con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc.
+ Cô rất trẻ, ngoại hình khá, có thời học sinh hồn nhiên vô tư bên người mẹ trong những ngày thanh bình của thành phố.
+ Ngay giữa chiến trường ác liệt, Phương Định vẫn không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng: cô hiện lên rất đời thường, rất thực với những nét đẹp tâm hồn: nhạy cảm, hay mơ mộng và thích hát (cảm xúc của Định trước cơn mưa đá).
+ Là cô gái kín đáo trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình (hay ngắm nhìn mình qua gương, biết mình đẹp và được các anh bộ đội để ý nhưng không tỏ ra săn sóc, vồn vã… nét kiêu kỳ của những cô gái Hà Thành).
+ Tình cảm đồng đội sâu sắc: yêu mến hai cô bạn cùng tổ, yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn. (chăm sóc Nho khi Nho bị thương…).
+ Ngời lên những phẩm chất đáng quý: có trách nhiệm với công việc, dũng cảm, bình tĩnh, tự tin…(thể hiện tâm trạng suy nghĩ của nhân vật trong một lần phá bom).
- Tâm lí Phương Định trong lần đi phá bom:
+ Cảm thấy có ánh mắt dõi theo mình không sợ nữa, đàng hoàng bước tới.
+ Luôn kề sát với cái chết: thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom, một tiếng động sắc gai người, cứa vào da thịt, rùng mình và bỗng thấy tại sao ḿnh lên quá chậm.
+ Tiếp cảm giác căng thẳng, chờ đợi tiếng bom nổ, lo lắng mìn có nổ không, bom có nổ không, nếu không nổ thì làm sao châm ngòi lần thứ hai, cô hiểu rằng lần sau sẽ nguy hiểm hơn rất nhiều.
→ Miru tả cụ thể, thực tế đến từng cảm giác, ý nghĩ dù chỉ là thoáng qua à Mặc dù rất quen với công việc này nhưng mỗi lần phá bom là một lần thử thách với căng thẳng thần kinh cho đến từng cảm giác…à rất cần sự sự bình tĩnh, gan dạ, kiên trì, dũng cảm.
- Cảm xúc trước trận mưa đá:
+ Khi thấy mưa: vui sướng reo lên.
+ Vui thích cuống cuồng, chia đá cho các bạn...
+ Nhớ nhà, kí ức sống dậy những kỉ niệm ngọt ngào tuổi ấu thơ à mơ mộng.
⇒ Miêu tả nhân vật Phương Định, tác giả rất am hiểu và miêu tả sinh động nét tâm lý của những nữ thanh niên xung phong.
⇒ Nhân vật Phương Định đã để lại trong lòng người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục về phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Xem thêm tác giả tác phẩm Ngữ văn 8 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:
Tác giả tác phẩm: Bài thơ về tiểu đội xe không kính
