Video Bệnh Zona Thần Kinh và những thông tin cần biết
Nhưng ở người lớn tuổi bệnh zona còn gây ra một số biến chứng nguy hiểm khác, bao gồm nguy cơ đột quỵ cao hơn và các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng khác.
May mắn là bệnh zona có thể điều trị được bằng thuốc và thường được tiêm phòng bằng vắc xin. Theo nguồn nghiên cứu đáng tin cậy, nguyên tắc để điều trị hiệu quả cho người lớn tuổi mắc bệnh zona là điều trị sớm từ khi dấu hiệu đầu tiên của bệnh xuất hiện. Bệnh nhân được chẩn đoán xác định và điều trị kịp thời bằng thuốc kháng vi-rút và giảm đau.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) báo cáo rằng cứ 3 người thì có khoảng 1 người sẽ mắc bệnh zona vào một thời điểm nào đó trong đời, với nguy cơ biến chứng tăng cao sau 60 tuổi.
Nếu trên 50 tuổi, bạn nên trao đổi với bác sĩ về việc tiêm phòng bệnh zona.
Triệu chứng bệnh Zona
Thuật ngữ lâm sàng cho bệnh zona là herpes zoster. Bệnh do vi rút varicella-zoster gây ra, cùng một loại vi rút gây ra bệnh thủy đậu. Nếu bạn bị thủy đậu khi còn nhỏ, virus vẫn tồn tại ở dạng không hoạt động trong một số tế bào thần kinh. Khi vi rút hoạt động trở lại, kết quả là bạn mắc bệnh zona.
Các triệu chứng điển hình của bệnh zona bao gồm:
- Cảm giác nóng rát hoặc ngứa ran trên da ở một phần của cơ thể
- Phát ban ngứa
- Mụn nước phồng rộp
- Dễ kích ứng da
- Sốt, buồn nôn và đau đầu
Bệnh zona thường phát ban dưới dạng dải ở một vùng của cơ thể, thường là thân hoặc mặt, đây là một dấu hiệu để chẩn đoán bệnh. Đau có thể xuất hiện vài ngày trước khi mụn nước hoặc kích ứng da xuất hiện và kéo dài tận sau khi hết phát ban.
Tất cả các triệu chứng trên, đặc biệt là đau và phát ban ở người lớn tuổi có xu hướng trầm trọng hơn nhiều so với người trẻ tuổi. Cơn đau có thể trở thành mạn tính đối với người lớn tuổi nếu tình trạng này không được điều trị sớm.
Tại sao bệnh zona lại trầm trọng hơn ở người lớn tuổi?
Một lý do là người cao tuổi có hệ thống miễn dịch yếu hơn người trẻ, khiến việc chống lại bất kỳ vi rút nào cũng khó khăn hơn.
Cùng với sự suy giảm hệ thống miễn dịch liên quan đến tuổi tác theo thời gian, các yếu tố khác như tình trạng căng thẳng và điều trị ung thư có thể làm suy giảm thêm hệ thống miễn dịch ở người lớn tuổi.
Biến chứng bệnh Zona
Đối với những người trẻ hơn, một đợt bệnh zona thường khỏi trong vòng vài tuần với ít nguy cơ mắc biến chứng. Điều này khác ở người lớn tuổi, họ có thể mắc các biến chứng đe dọa tính mạng ngay cả sau khi đã hết phát ban.
Một số biến chứng nghiêm trọng hơn ảnh hưởng đến người lớn tuổi bao gồm:
Đau dây thần kinh sau zona (PHN)
Với người lớn tuổi mắc bệnh zona, đây là biến chứng nghiêm trọng nhất. Theo một nghiên cứu năm 2009, PHN là một trong các yếu tố góp phần gây ảnh hưởng chất lượng cuộc sống sau này ở người lớn tuổi.
PHN là đau dây thần kinh kéo dài ở vị trí nơi ban xuất hiện lần đầu. CDC ước tính rằng từ 10 đến 18% những người bị bệnh zona mắc PHN.
Mất thị lực
Bệnh zona ở mắt có thể gây mất thị lực (nguồn ảnh: https://www.gponline.com/)
Nếu bệnh zona xuất hiện gần mắt, điều trị sớm là rất quan trọng. Bệnh zona ở mắt có thể gây mất thị lực. Khoảng 10 đến 20% trong tất cả các trường hợp mắc bệnh zona liên quan đến một hoặc cả hai mắt.
Đột quỵ
Một nghiên cứu năm 2014 cho thấy người lớn tuổi mắc bệnh zona đối mặt với nguy cơ đột quỵ tăng lên trong ít nhất 6 tháng tiếp theo và nguy cơ đột quỵ tăng gấp ba lần nếu họ mắc bệnh herpes zoster ở mắt.
Nguy cơ đột quỵ ở những người được điều trị bằng thuốc kháng vi-rút thấp hơn so với những người không được điều trị.
Sa sút trí tuệ
Tổn thương mạch máu có thể làm gián đoạn lưu lượng máu lên não và gây đột quỵ. Bệnh zona làm tăng nguy cơ viêm động mạch cung cấp máu cho não, do đó làm tăng tỷ lệ sa sút trí tuệ.
Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy: sau khi tính đến bệnh tim và các yếu tố khác ảnh hưởng đến nguy cơ sa sút trí tuệ, người lớn tuổi mắc bệnh zona ở mắt có nguy cơ sa sút trí tuệ cao hơn gần gấp ba lần so với những người cùng tuổi không mắc bệnh zona.
Tử vong
Hiếm khi người mắc bệnh zona trực tiếp dẫn đến tử vong. CDC báo cáo rằng tỷ lệ là dưới một người trên 1 triệu người.
Mặc dù bản thân bệnh zona không phải một căn bệnh chết người, nhưng nó có thể dẫn đến các bệnh như viêm phổi và viêm não - nguyên nhân có thể gây tử vong. Điều này đặc biệt đúng đối với những người lớn tuổi có hệ thống miễn dịch bị suy yếu do các phương pháp điều trị bệnh AIDS và ung thư.
Điều trị bệnh Zona
Trong khi bệnh zona có thể tự khỏi mà không cần điều trị, bệnh này nên được điều trị tích cực ngay khi được chẩn đoán để ngăn ngừa biến chứng.
Thuốc kháng vi-rút
Biện pháp chính điều trị bệnh zona là thuốc kháng vi-rút. Ba loại - acyclovir, valacyclovir và famciclovir - được điều trị cho cả người lớn tuổi và người trẻ.
Mặc dù thuốc acyclovir (Zovirax) tác dụng hiệu quả nhất nhưng cần uống đủ 5 liều mỗi ngày, điều này có thể là một vấn đề đối với người lớn tuổi. Thay vào đó, valacyclovir (Valtrex) là thuốc kháng vi-rút được sử dụng rộng rãi hơn cho bệnh nhân zona lớn tuổi. Thuốc này chỉ cần uống ba liều một ngày, dung nạp tốt và ít tác dụng phụ.
Thuốc giảm đau
Có thể giảm đau bằng thuốc acetaminophen (Tylenol) hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen (Advil) hoặc naproxen (Aleve).
Những cơn đau nghiêm trọng hơn có thể cần đến thuốc giảm đau opioid hoặc corticosteroid, nhưng việc sử dụng những loại thuốc này và tác dụng phụ tiềm ẩn của chúng phải được cân nhắc cẩn thận với người lớn tuổi, đặc biệt là những người đang dùng một số loại thuốc khác có thể tương tác với thuốc giảm đau.
Thuốc chống co giật
Việc sử dụng thuốc chống co giật gabapentin và pregabalin đôi khi được kê đơn nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Nhưng vì những loại thuốc này có thể gây chóng mặt nên việc sử dụng chúng ở những người lớn tuổi phải được theo dõi cẩn thận. Uống thuốc trước khi đi ngủ có thể làm giảm nguy cơ bị ngã do chóng mặt.
Thiền chánh niệm
Theo nghiên cứu từ năm 2015, có thể kiểm soát cơn đau và cải thiện chức năng thông qua việc thực hành thiền chánh niệm.
Các phát hiện của nghiên cứu cho thấy rằng thiền hàng ngày có thể bổ trợ hiệu quả cho các liệu pháp kiểm soát cơn đau truyền thống.
Hồi phục bệnh Zona
Bệnh zona thường kéo dài khoảng 2 đến 6 tuần. Các mụn nước thường bắt đầu đóng vảy sau một tuần hoặc lâu hơn, nhưng tình trạng ngứa và đau có thể tiếp tục trong vài tuần nữa. Bạn bắt đầu điều trị bằng thuốc kháng vi-rút càng sớm thì phát ban và các triệu chứng khác bắt đầu biến mất càng nhanh.
Nếu phát ban bị nhiễm trùng, quá trình hồi phục hoàn toàn có thể mất nhiều thời gian hơn. Nếu PHN phát triển, cơn đau của bệnh zona có thể kéo dài từ vài tuần đến vài năm hoặc thậm chí suốt đời.
Nếu bạn uống thuốc, thực hiện phương pháp điều trị tại chỗ theo chỉ dẫn và tránh làm trầy xước vùng da bệnh thì bạn sẽ có nhiều khả năng phục hồi tốt hơn.
Phòng ngừa bệnh Zona
Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh zona là tiêm vắc xin. Thuốc tiêm phòng bệnh zona là Shingrix được khuyến nghị cho tất cả mọi người trên 50 tuổi. Thuốc được tiêm hai liều cách nhau vài tháng.
Mặc dù bệnh zona rất hiếm tái phát, nhưng những người đã bị bệnh zona vẫn được khuyên nên chủng ngừa.
Một báo cáo từ năm 2013 từ nguồn tin đáng tin cậy lưu ý rằng thuốc tiêm phòng bệnh zona không chỉ làm giảm nguy cơ nhiễm trùng mà còn giảm nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng và PHN.
Khi nào cần gặp bác sĩ
Hãy trao đổi với bác sĩ về lịch tiêm phòng bệnh zona. Bạn cũng nên đi khám trong vòng 72 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên của bệnh zona.
Hãy nhớ rằng, dấu hiệu gợi ý bệnh zona là xuất hiện một dải ban, mụn nước ở một bên mặt hoặc thân mình, ở một bên chân hoặc cánh tay.
Ngay cả khi bạn không chắc đó là bệnh zona hay bệnh lý khác gây phát ban, hãy đi khám. Bác sĩ có thể chẩn đoán sơ bộ chỉ bằng cách quan sát vùng da của bạn.
Một mẫu mô da nhỏ có thể được lấy và xét nghiệm để chẩn đoán xác định xem bạn mắc bệnh zona hay bệnh khác.
Lưu ý
Mặc dù bệnh zona có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, bệnh này phổ biến hơn ở người lớn tuổi. Vi rút này cũng có thể gây ra các triệu chứng và biến chứng nghiêm trọng hơn với người lớn tuổi.
Để giúp ngăn ngừa các biến chứng, chẳng hạn như đau dây thần kinh kéo dài, hãy chẩn đoán và bắt đầu điều trị càng sớm càng tốt. Và nếu bạn chưa tiêm phòng bệnh zona, hãy hỏi bác sĩ xem bạn có nên tiêm hay không.
Xem thêm :