Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca ngắn nhất
* Trước khi đọc
Câu hỏi 1 trang 48 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Theo bạn, sứ mệnh cao cả của người nghệ sĩ là gì? Hãy dẫn ra một câu thơ,câu văn hoặc một câu danh ngôn nói về điều này.
Trả lời:
- Sứ mệnh cao cả của người nghệ sĩ:
+ Một trong những tư chất cần có của người nghệ sĩ là phải có một trái tim nhạy cảm, dễ rung ngân trước mọi “vang động của đời”. Vì vậy, người nghệ sĩ dễ “thương vay, khóc mướn”, đau những nỗi đau của mọi kiếp đời, kiếp người.
+ Nghệ thuật đòi hỏi sự trải nghiệm, vì vậy bản thân số phận của những người nghệ sĩ cũng thường đa đoan, bất hạnh. Chính những nếm trải đó đã tạo nên ở người nghệ sĩ khả năng đồng cảm sâu sắc với những cảnh đời, cảnh người. Một trong những sứ mệnh cao cả của người nghệ sĩ là “nâng giấc cho những con người cùng đường tuyệt lộ”. Trái tim nhạy cảm, tấm lòng nhân đạo sâu sắc không cho phép họ ngoảnh mặt làm ngơ trước nỗi đau của nhân loại. Vì vậy nghệ sĩ cầm bút là để lên tiếng đấu tranh với cái xấu, cái bạo tàn, bảo vệ quyền sống và khát vọng chính đáng của con người.
+ Người đọc đến với mỗi tác phẩm văn chương họ bắt gặp những cảnh ngộ, những nỗi lòng của chính mình. Vì thế mà họ tìm thấy cảm giác được an ủi, được sẻ chia, được “xoa dịu vết thương”, để có thêm động lực, niềm tin hướng tới những điều tốt đẹp.
- Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư từng nói: “Người vẫn còn mang vết thương đã toan đi chữa vết thương cho người khác. Tôi nghĩ nghề viết và người viết cũng đơn giản vậy, chữa lành, an ủi những vết thương của người đời để làm dịu vết thương của chính mình”
Câu hỏi 2 trang 48 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Bạn đã biết gì về đất nước Tây Ban Nha? Nêu những nét văn hóa đặc trưng của đất nước này.
Trả lời:
* Những gì em biết về đất nước Tây Ban Nha:
Tây Ban Nha là một vương quốc nằm ở phía Tây Nam của châu Âu. Có rất nhiều biệt danh khác nhau khi nhắc đến quốc gia này
Vùng đất của Flamenco”: Flamenco là một điệu nhảy nổi tiếng thế giới có nguồn gốc từ Tây Ban Nha.
“Vùng đất của những chú bò tót”: Trong văn hóa Tây Ban Nha, các cuộc đấu bò là một phần vô cùng quan trọng. Nó đã có lịch sử từ lâu và trở thành nét văn hóa gắn liền với quốc gia này.
“La Furia Roja” hoặc “La Roja”: Biệt danh này chủ yếu gắn liền với đội tuyển bóng đá quốc gia Tây Ban Nha. Bởi phong cách thi đấu nhiệt huyết và tràn đầy năng lượng, cũng như màu áo đỏ của họ.
“Vùng đất của ánh Mặt trời”: Sở dĩ Tây Ban Nha có biệt danh này là vì khí hậu ở đây rất ấm áp và nguồn ánh nắng mặt trời vô cùng dồi dào. Đây là một ưu điểm nổi bật khiến nhiều người định cư châu Âu lựa chọn Tây Ban Nha để sinh sống.
Ẩm thực Tây Ban Nha rất phong phú và được biết đến với một số món ăn đặc sản trứ danh.
* Đọc văn bản
Câu hỏi 1 trang 48 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Lời đề từ gợi điều gì về người nghệ sĩ Lor-ca?
Trả lời:
Lời đề từ “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” chính là lời di chúc nổi tiếng của Lor-ca có những ý nghĩa sâu sắc sau:
- Thể hiện tình yêu nghệ thuật say đắm của Lorca.
- Thể hiện tình yêu tha thiết của Lorca với quê hương đất nước.
- Thể hiện tư tưởng sáng tạo nghệ thuật đầy tính nhân văn của người nghệ sĩ chân chính. Nhà thơ cách tân biết rằng thơ ca của mình một ngày nào đó sẽ án ngữ, ngăn cản những người đến sau trong sáng tạo nghệ thuật nên đã căn dặn thế hệ sau cần phải biết chôn vùi nghệ thuật của ông để đi tới và bước tiếp.
Câu hỏi 2 trang 48 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Chú ý nhạc tính của dòng thơ miêu tả tiếng đàn
Trả lời:
Nhạc tính trong những dòng thơ miêu tả tiếng đàn:
1. Nhịp điệu:
- Dòng thơ "những tiếng đàn bọt nước" có nhịp điệu 2/2/3, tạo cảm giác nhẹ nhàng, bâng khuâng.
- Dòng thơ "Tây ban nha áo choàng đỏ gắt" có nhịp điệu 4/3, tạo cảm giác mạnh mẽ, dồn dập.
- Dòng thơ "li-la-li-la-li-la" có nhịp điệu 2/2, tạo cảm giác lặp lại, du dương như tiếng đàn.
- Dòng thơ "đi lang thang về miền đơn độc" có nhịp điệu 4/3, tạo cảm giác buồn bã, lê thê.
- Dòng thơ "với vầng trăng chếnh choáng" có nhịp điệu 3/2, tạo cảm giác chênh vênh, chao đảo.
- Dòng thơ "trên yên ngựa mỏi mòn" có nhịp điệu 3/3, tạo cảm giác chậm rãi, nặng nề.
2. Âm điệu:
- Các phụ âm "b", "t", "n", "l" trong dòng thơ "những tiếng đàn bọt nước" tạo cảm giác nhẹ nhàng, uyển chuyển.
- Các phụ âm "t", "ch", "g" trong dòng thơ "Tây ban nha áo choàng đỏ gắt" tạo cảm giác mạnh mẽ, dồn dập.
- Các nguyên âm "i", "a", "u" trong dòng thơ "li-la-li-la-li-la" tạo cảm giác du dương, êm ái.
- Các phụ âm "l", "n", "g" trong dòng thơ "đi lang thang về miền đơn độc" tạo cảm giác buồn bã, lê thê.
- Các nguyên âm "ê", "o", "a" trong dòng thơ "với vầng trăng chếnh choáng" tạo cảm giác chênh vênh, chao đảo.
- Các phụ âm "n", "g", "m" trong dòng thơ "trên yên ngựa mỏi mòn" tạo cảm giác chậm rãi, nặng nề.
3. BPTT:
- Nhân hóa: "những tiếng đàn bọt nước"
- Ẩn dụ: "áo choàng đỏ gắt", "vầng trăng chếnh choáng"
- So sánh: "li-la-li-la-li-la" như tiếng đàn
4. Hiệu quả:
- Nhạc điệu, âm điệu và BPTT đã góp phần tạo nên một bức tranh âm thanh sống động, miêu tả tiếng đàn du dương, da diết, gợi cảm giác buồn bã, cô đơn.
Câu hỏi 3 trang 48 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Hình ảnh áo choàng được nhắc lại ở đoạn thơ thứ hai thể hiện điều gì?
Trả lời:
Hình ảnh áo choàng được nhắc lại ở đoạn thơ thứ hai để tái hiện bi kịch thảm khốc đã tới và nhấn chìm cuộc đời của người nghệ sĩ. Hệ thống những hình ảnh: người nghệ sĩ, vầng trăng hay yên ngựa đến cây đàn ghi ta… tái hiện lại chân dung của Lor-ca một cách lãng mạn như thể đang nhún nhảy theo điệu nhạc lilalila “mỏi mòn” từ “mỏi mòn” thể hiện trạng thái mệt mỏi, hết sức khi phải làm việc trong một khoảng thời gian rất dài. Trên con đường sáng tạo và đổi mới tha ca, có lẽ Lor-ca cũng có những giây phút cảm thấy thực sự mệt mỏi. Và hình ảnh áo choàng bê bết đỏ chính là một ám ảnh nghệ thuật bởi đó không còn là màu đỏ gắt mà là màu của máu, gợi cái chết đầy bi thảm của Lor-ca
Câu hỏi 4 trang 49 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Những hình ảnh biểu tượng gợi cảm nhận thế nào về tiếng đàn?
Trả lời:
- Điệp ngữ “tiếng ghi ta” được nhắc lại bốn lần kết hợp với nghệ thuật chuyển đổi cảm giác như một tiếng nấc nghẹn ngào:
- "tiếng ghi ta nâu": biểu trưng cho tình yêu dành cho những con đường, những mảnh đất ở Tây Ban Nha.
- "tiếng ghi ta lá xanh": biểu trưng cho tình yêu cuộc sống mãnh liệt.
- "tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan": Lor-ca bị sát hại, nghệ thuật cũng dang dở.
- "tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy": số phận Lor-ca oan khiên, thảm khốc.
→ Tất cả diễn tả lòng tiếc thương của nhân dân Tây Ban Nha nói chung, của tác giả Thanh Thảo nói riêng đối với cái chết đầy oan khuất của Lorca.
→ Thanh Thảo đã sáng tạo một loạt hình ảnh dựa trên cơ chế tương giao chuyển đổi cảm giác. Hình ảnh đầu tiên chính là tiếng ghi ta nâu, âm thanh của tiếng đàn đã được ghi lại bằng mày sắc. Bản thân màu sắc gợi ra nhiều lới nghĩa khác nhau, có thể là màu khởi nguyên của sự sống – đất; có thể là màu của cây đàn ghi ta; nhưng cũng có thể là màu mắt của cô gái di-gan sống trên thảo nguyên.
Hình ảnh tiếng ghi ta xanh lại tiếp tục là một hình ảnh thơ đa nghĩa nữa. Có thể hiểu tiếng đàn ghi ta như là xanh biết mấy, sự chuyển đổi giữa âm thanh tiếng đàn đến sức xanh của lá, gợi nên sức sống, sự tươi non, góp phần khẳng định sức sống bền bỉ của tiếng đàn. Cũng có thể hiểu tiếng đàn ghi ta làm lá xanh biết mấy, ở đây sức sống và giá trị của tiếng đàn còn to lớn và mãnh liệt hơn nữa. Nó không chỉ là giá trị tự thân của tiếng đàn mà còn có sức lan tỏa, tác động làm các sự vật, hiện tượng bừng lên sức sống, lá cây xanh hơn, cuộc đời đẹp đẽ hơn.
Tiếp tục phát huy tài năng của mình, Thanh Thảo sáng tạo ra âm thanh thứ ba, đó là tiếng đàn tròn. Hình ảnh tiếng đàn tròn đã xuất hiện ở đầu tác phẩm đến đây lại được lặp lại một lần nữa. Tiếng đàn bọt nước biểu tượng cho sự tròn trịa, long lanh, nếu ở đầu bài thơ mới chỉ là dự cảm về sự mong manh, dễ vỡ thì đến đây đã trở thành hiện thực. Động từ “vỡ tan” đã một lần nữa khẳng định sự mong manh ấy, nó diễn ra vô cùng nhanh chóng và bất ngờ.
Cuối cùng là hình ảnh “tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy” vô cùng ám ảnh người đọc. Đến đây tiếng đàn thực sự đã trở thành sinh thể sống, không chỉ tồn tại với giá trị tinh thần vô hình mà dường như nó còn có cả thể xác – hữu hình. Bởi vậy, khi bị hủy diệt, bị chà đạp nó vỡ tan thành muôn ngàn dòng máu. Một số phận đầy đau thương, bi thảm trước sự tàn sát đẫm máu của chủ nghĩa phát xít. Cảm nhận nỗi đau thuộc về thể xác của tiếng đàn vốn được coi là thuộc về tinh thần, cho thấy sự đồng điệu, tri âm của Thanh Thảo với tiếng đàn hay chính với người nghệ sĩ Lor-ca.
Câu hỏi 5 trang 49 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Hình dung về cái chết và sự bất tử của Lor-ca
Trả lời:
Cái chết:
- "Bỗng kinh hoàng/ áo choàng bê bết đỏ": Cái chết của Lorca được miêu tả bất ngờ, dữ dội và đầy bi thương.
- "Máu chảy đêm qua/ trên đường trắng ngà": Hình ảnh ẩn dụ cho sự hy sinh của Lorca.
- "Đường chỉ tay đứt": Biểu tượng cho sự kết thúc của cuộc đời Lorca.
Sự bất tử:
- "Tiếng đàn ròng ròng máu chảy": Tiếng đàn của Lorca vẫn tiếp tục ngân nga, bất chấp cái chết.
- "Tiếng đàn không ai chôn cất": Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật của Lorca, sẽ sống mãi trong lòng người.
- "Cây đàn ghi ta/ lá hoa rụng đầy": Hình ảnh ẩn dụ cho sự bất tử của nghệ thuật Lorca.
Ngoài ra:
- Giọng thơ đa dạng: Bi tráng, hào hùng, trữ tình.
- Ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, thể hiện cảm xúc mãnh liệt của tác giả.
Kết luận:
- Bài thơ "Đàn ghi ta của Lorca" đã thể hiện sự tiếc thương của tác giả trước cái chết của Lorca, đồng thời khẳng định sự bất tử của nghệ thuật Lorca. Tiếng đàn của Lorca sẽ mãi mãi sống trong lòng người yêu nghệ thuật.
* Sau khi đọc
Câu hỏi 1 trang 50 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Xác định mạch cảm xúc trong bài thơ
Trả lời:
Bài thơ miêu tả Lor-ca, một nghệ sĩ tự do có tư tưởng cách tân về nghệ thuật, sống cô đơn trong xã hội đầy biến loạn của Tây Ban Nha lúc bấy giờ và cái chết oan khuất của ông do thế lực tàn ác gây ra. Qua đó tác giả thể hiện niềm xót thương và những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.
Câu hỏi 2 trang 50 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Nhạc tính của bài thơ được tạo nên bởi những yếu tố nào? Nhận xét về âm hưởng, giọng điệu của thi phẩm này.
Trả lời:
- Nhạc tính của bài thơ được tạo nên bởi các yếu tố:
+ Tính nhạc trước hết được thể hiện qua nhịp điệu của từ ngữ khi nhà thơ sử dụng phép điệp câu “li-la li-la li-la” ở đầu và cuối bài thơ tạo ra kết cấu vòng lặp. Đây là kết cấu thường gặp trong những bài hát. Nó như một cú vê ghi-ta của nhạc công khi đệm cho người hát ca khúc. Chuỗi âm thanh ấy mở đầu – có ý nghĩa như phần dạo đầu – đánh dấu khoảng ngắt cho người hát bắt đầu trình diễn ca khúc. Rồi chuỗi âm thanh đó lại khép lại bài ca: li – la li – la li – la. Câu thơ “li-la li-la li-la” bản thân nó đã mang một nhịp điệu đặc trưng, khơi gợi cho người đọc về một bản nhạc du dương, trầm lắng, được cất lên bởi một vị lãng tử ở miền xa xăm nào đó, phiêu diêu theo điệu nhạc, vừa có chút gì đó thanh thản thoải mái, lại có gì hụt hẫng chưa trọn vẹn. Nó gợi lên hình ảnh về một cuộc đời của kẻ lãng tử cả đời phiêu bạt, lang thang, tự hát lên khúc hát của chính mình. Chính biện pháp nghệ thuật này đã biến bài thơ thành một khúc nhạc jazz nhẹ nhàng và sâu lắng.
+ Phép điệp được nhà thơ sử dụng rất nhiều trong bài thơ, nhà thơ lặp lại hình ảnh tiếng ghi ta rất nhiều lần trong bài:
Hát nghêu ngao…
Tiếng ghi ta nâu…
Tiếng ghi ta là xanh…
Tiếng ghi ta tròn…
Tiếng ghi ta ròng ròng…
Tiếng như cỏ mọc hoang…
Cái hay của Thanh Thảo nằm ở chỗ hình ảnh hóa tiếng đàn ghita, nhưng vẫn giữ nguyên được chất nhạc của bản thân nó. Tiếng đàn vang vọng và xuyên suốt trong bài, mang những âm sắc khác nhau. Người đọc khi thưởng thức tác phẩm, có thể mường tượng một bài hát đang được xướng lên, với nền chủ đạo là tiếng đàn ghi ta khi phiêu lãng, tự do, khi lại dồn dập tha thiết, phẫn nộ.
Nó được lặp đi lặp lại rất nhiều lần, Phép điệp này chạy suốt bài thơ vẫn dẫn dắt mạch thơ vừa liên kết các khổ thơ vừa tạo nên độ luyến láy của một bản nhạc. Ta có thể thấy sự giao thoa tinh tế giữa hai lĩnh vực nghệ thuật là văn học và âm nhạc, bổ sung cho nhau và làm đẹp cho nhau. Có thể nói, nhìn từ nhịp điệu của hình ảnh, tiết tấu của sự ứng diễn, Đàn ghi ta của Lor-ca của Thanh Thảo có sự hoà quyện khá nhuần nhuyễn giữa thơ và nhạc
- Âm hưởng của bài thơ:
Bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" của Thanh Thảo mang nhiều âm hưởng đặc biệt, tạo nên sức lay động mạnh mẽ cho người đọc. Dưới đây là những âm hưởng nổi bật nhất:
1. Âm hưởng bi tráng:
- Âm hưởng này xuất hiện ngay từ đầu bài thơ với hình ảnh "tiếng đàn ghi ta nâu" vang lên trong "bầu trời cô gái ấy" - một bầu trời u ám, ảm đạm.
- Tiếng đàn ghi ta tiếp tục cất lên với những cung bậc khác nhau, thể hiện những cung bậc cảm xúc của nhà thơ: lúc sôi nổi, lúc da diết, lúc bi thương...
- Hình ảnh "máu chảy" và "cỏ mọc hoang" ở cuối bài thơ như tô đậm thêm sự bi tráng, khẳng định sự hy sinh của Lorca và sức sống mãnh liệt của nghệ thuật.
2. Âm hưởng lãng mạn:
- Âm hưởng này thể hiện qua hình ảnh "bầu trời cô gái ấy" - một hình ảnh thơ mộng, gợi cảm hứng lãng mạn.
- Tiếng đàn ghi ta cũng được miêu tả với những âm thanh du dương, réo rắt, tạo nên một bầu không khí lãng mạn, trữ tình.
- Tình yêu của Lorca dành cho quê hương, con người và nghệ thuật cũng góp phần tạo nên âm hưởng lãng mạn cho bài thơ.
3. Âm hưởng hiện thực:
- Âm hưởng này thể hiện qua hình ảnh "máu chảy" - biểu tượng cho sự hy sinh của Lorca trong cuộc đấu tranh chống lại chế độ độc tài Franco.
- Bài thơ cũng thể hiện sự đồng cảm của tác giả với những con người đau khổ, bất hạnh trong xã hội.
4. Âm hưởng huyền bí:
- Âm hưởng này thể hiện qua hình ảnh "cỏ mọc hoang" - một hình ảnh gợi cảm giác hoang vu, kỳ bí.
- Tiếng đàn ghi ta vang lên trong đêm tối như một tiếng nói từ cõi âm, tạo nên một bầu không khí huyền bí, ma mị.
- Kết hợp hài hòa các âm hưởng:
Sự kết hợp hài hòa giữa các âm hưởng bi tráng, lãng mạn, hiện thực và huyền bí đã tạo nên sức lay động mạnh mẽ cho bài thơ "Tiếng đàn của Lorca". Bài thơ không chỉ là khúc ca bi tráng về cuộc đời Lorca mà còn là tiếng nói của lòng yêu thương, sự đồng cảm và niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật.
- Ngoài ra, bài thơ còn có một số âm hưởng khác như:
+ Âm hưởng dân gian: thể hiện qua hình ảnh "tiếng đàn ghi ta" - một nhạc cụ dân gian quen thuộc của Tây Ban Nha.
+ Âm hưởng phương Đông: thể hiện qua hình ảnh "cỏ mọc hoang" và "tiếng côn trùng".
- Giọng điệu của bài thơ:
Giọng điệu của bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" là sự kết hợp hài hòa giữa nhiều giọng điệu khác nhau, tạo nên một bản giao hưởng cảm xúc đa dạng và phong phú.
1. Giọng điệu bi thương:
+ Giọng điệu này thể hiện rõ nhất qua những hình ảnh như "tiếng đàn ghi ta nâu", "máu chảy", "cỏ mọc hoang"...
+ Giọng điệu bi thương thể hiện sự tiếc thương của tác giả trước sự hy sinh của Lorca và những con người yêu nghệ thuật.
2. Giọng điệu ngưỡng mộ:
+ Giọng điệu này thể hiện qua những hình ảnh như "tiếng đàn ghi ta", "bầu trời cô gái ấy", "cỏ mọc hoang"...
+ Giọng điệu ngưỡng mộ thể hiện sự tôn vinh của tác giả đối với tài năng và phẩm chất của Lorca.
3. Giọng điệu phẫn nộ:
+ Giọng điệu này thể hiện qua những hình ảnh như "máu chảy", "cỏ mọc hoang"...
+ Giọng điệu phẫn nộ thể hiện sự lên án của tác giả đối với chế độ độc tài Franco đã sát hại Lorca.
4. Giọng điệu hy vọng:
+ Giọng điệu này thể hiện qua hình ảnh "cỏ mọc hoang".
+ Giọng điệu hy vọng thể hiện niềm tin của tác giả vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật và những giá trị tốt đẹp của con người.
- Sự kết hợp hài hòa các giọng điệu:
+ Sự kết hợp hài hòa giữa các giọng điệu bi thương, ngưỡng mộ, phẫn nộ và hy vọng đã góp phần tạo nên sức lay động mạnh mẽ cho bài thơ "Tiếng đàn của Lorca". Bài thơ không chỉ là khúc ca bi tráng về cuộc đời Lorca mà còn là tiếng nói của lòng yêu thương, sự đồng cảm, niềm tin và hy vọng.
- Ngoài ra, bài thơ còn có một số giọng điệu khác như:
+ Giọng điệu tự sự: thể hiện qua việc kể lại câu chuyện về Lorca và tiếng đàn ghi ta của ông.
+ Giọng điệu miêu tả: thể hiện qua những hình ảnh thơ mộng, giàu sức gợi cảm.
+ Giọng điệu biểu cảm: thể hiện qua những cảm xúc của tác giả trước cuộc đời và sự nghiệp của Lorca.
Câu hỏi 3 trang 50 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Hình tượng Lor-ca được thể hiện như thế nào trong hai câu thơ đầu? Những chi tiết nào trong hai đoạn thơ cho thấy mối quan hệ giữa người nghệ sĩ với đất nước Tây Ban Nha?
Trả lời:
Hình tượng Lor-ca được thể hiện trong hai đoạn thơ đầu:
1. Lor-ca - nghệ sĩ tài hoa:
- “Những tiếng đàn bọt nước”: Hình ảnh ẩn dụ độc đáo, gợi liên tưởng đến nghệ thuật của Lor-ca:
+Lung linh, huyền ảo, đẹp đẽ.
+Mong manh, dễ vỡ như bọt nước.
+Thể hiện tài năng và sự sáng tạo của Lor-ca trong nghệ thuật.
-"Tiếng đàn ghi ta nâu": biểu tượng cho nghệ thuật của Lor-ca.
- "Bầu trời cô gái ấy": biểu tượng cho thế giới nghệ thuật mà Lor-ca đã kiến tạo.
- "Máu chảy": biểu tượng cho sự hy sinh của Lor-ca cho nghệ thuật.
2. Lor-ca - người yêu nước:
-“Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt”:
-Hình ảnh ẩn dụ:
+"Tây Ban Nha": quê hương của Lor-ca.
+"Áo choàng đỏ gắt": biểu tượng cho cuộc đấu tranh dữ dội, quyết liệt.
-Thể hiện lòng yêu nước nồng nàn của Lor-ca, sự dũng cảm đấu tranh cho tự do, dân chủ.
-Hình ảnh "máu chảy" còn thể hiện tình yêu quê hương, đất nước nồng nàn của Lor-ca. Lor-ca đã dũng cảm hy sinh bản thân để bảo vệ những giá trị tốt đẹp của quê hương.
3. Lor-ca - con người bi kịch:
-Sự đối lập giữa hai hình ảnh:
-"Những tiếng đàn bọt nước": nghệ thuật mỏng manh, đẹp đẽ.
-"Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt": cuộc đấu tranh dữ dội, khốc liệt. Thể hiện sự hy sinh của Lor-ca trong cuộc đấu tranh cho nghệ thuật và tự do.
4. Lor-ca - người nghệ sĩ bất tử:
- Tiếng đàn ghi ta của Lor-ca vẫn tiếp tục vang lên, bất chấp sự tàn bạo của chế độ độc tài: "không ai chôn cất tiếng đàn/ tiếng đàn như cỏ mọc hoang".
- Hình ảnh "cỏ mọc hoang" biểu tượng cho sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lor-ca.
5. Lor-ca - biểu tượng cho những giá trị tốt đẹp:
- Hình tượng Lor-ca trong hai đoạn thơ đầu là biểu tượng cho những giá trị tốt đẹp: nghệ thuật, tình yêu quê hương, đất nước và sự bất tử.
Ngoài ra, hai đoạn thơ đầu còn thể hiện:
- Nỗi tiếc thương của tác giả trước sự hy sinh của Lor-ca.
- Lòng ngưỡng mộ đối với tài năng và phẩm chất của Lor-ca.
- Niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật và những giá trị tốt đẹp của con người.
*Những chi tiết trong hai đoạn thơ cho thấy mối quan hệ giữa người nghệ sĩ với đất nước Tây Ban Nha
1. Hình ảnh "tiếng đàn ghi ta nâu":
- Đây là hình ảnh ẩn dụ cho người nghệ sĩ Lorca và nghệ thuật của ông.
-Tiếng đàn ghi ta nâu gắn liền với truyền thống văn hóa của Tây Ban Nha, thể hiện sự hòa quyện giữa người nghệ sĩ với quê hương.
2. Hình ảnh "bầu trời cô gái ấy":
-Đây là hình ảnh ẩn dụ cho đất nước Tây Ban Nha.
- Bầu trời u ám, ảm đạm thể hiện sự đồng cảm của tác giả với những khó khăn, thử thách mà đất nước Tây Ban Nha đang phải đối mặt.
3. Hình ảnh "tiếng đàn ghi ta" vang lên trong "bầu trời cô gái ấy":
- Hình ảnh này thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa người nghệ sĩ với quê hương.
- Tiếng đàn ghi ta như tiếng nói của Lorca, cất lên từ trái tim yêu nước, yêu quê hương.
4. "Tiếng đàn ghi ta" lúc sôi nổi, lúc da diết, lúc bi thương:
- Những cung bậc cảm xúc khác nhau của tiếng đàn thể hiện sự đồng cảm của Lorca với những con người đau khổ, bất hạnh trong xã hội.
5. "Tiếng đàn ghi ta" vang vọng mãi trong lòng người:
- Hình ảnh này thể hiện sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca và niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước Tây Ban Nha.
Kết luận: Hai đoạn thơ đầu bài "Tiếng đàn của Lorca" đã thể hiện mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa người nghệ sĩ với đất nước Tây Ban Nha. Lorca không chỉ là một nghệ sĩ tài ba mà còn là một người con yêu nước, luôn hướng về quê hương. Nghệ thuật của Lorca là tiếng nói của nhân dân, là tiếng lòng của đất nước Tây Ban Nha.
Câu hỏi 4 trang 50 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Đọc hai đoạn thơ 3, 4 và thực hiện các yêu cầu sau:
a. Chỉ ra và phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ được tác giả sử dụng khi miêu tả tiếng đàn
b. Nêu ý nghĩa của những hình ảnh mang tính biểu tượng trong hai đoạn thơ.
Trả lời:
a. Các biện pháp tu từ được tác giả sử dụng khi miêu tả tiếng đàn.
1. So sánh:
- "Tiếng ghi ta như cỏ mọc hoang”
2. Nhân hóa:
- "Tiếng ghi ta" được nhân hóa “ròng ròng”, “giọt nước mắt”-> thể hiện tiếng đàn như có linh hồn, có cảm xúc.
3. Ẩn dụ:
- "Tiếng ghi ta nâu" là ẩn dụ cho tiếng lòng của người nghệ sĩ, cho những tâm tư, tình cảm của Lorca.
- "Bầu trời cô gái ấy" là ẩn dụ cho đất nước Tây Ban Nha.
- "Giọt nước mắt vầng trăng" là ẩn dụ cho sự đau thương, mất mát của con người.
4. Chuyển đổi cảm giác:
- "Tiếng đàn" được cảm nhận bằng thính giác nhưng lại được miêu tả bằng thị giác ("long lanh đáy giếng").
Tác dụng:
- Các biện pháp tu từ đã góp phần miêu tả tiếng đàn một cách sinh động, cụ thể, gợi cảm.
- Thể hiện được những cung bậc cảm xúc khác nhau của tiếng đàn: da diết, bi thương, ngân vang, thiêng liêng...
- Qua đó, thể hiện được tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của tác giả và sự đồng cảm của tác giả với những con người đau khổ, bất hạnh trong xã hội.
Ngoài ra, khổ thơ còn sử dụng một số biện pháp tu từ khác như:
- Điệp ngữ: "tiếng ghi ta" được lặp lại nhiều lần → thể hiện sự ám ảnh, day dứt của tác giả trước tiếng đàn của Lorca.
- Đối lập: "tiếng ghi ta nâu" đối lập với "bầu trời cô gái ấy" → thể hiện sự tương phản giữa âm thanh da diết của tiếng đàn với bầu trời u ám, ảm đạm.
Kết luận: Khổ 3, 4 bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" đã sử dụng nhiều biện pháp tu từ hiệu quả để miêu tả tiếng đàn một cách sinh động, cụ thể, gợi cảm. Qua đó, thể hiện được tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của tác giả và sự đồng cảm của tác giả với những con người đau khổ, bất hạnh trong xã hội.
b. Ý nghĩa của những hình ảnh mang tính biểu tượng trong hai đoạn thơ.
1. Hình ảnh "tiếng đàn ghi ta nâu":
- Là hình ảnh ẩn dụ cho người nghệ sĩ Lorca và nghệ thuật của ông.
- Tiếng đàn ghi ta nâu gắn liền với truyền thống văn hóa của Tây Ban Nha, thể hiện sự hòa quyện giữa người nghệ sĩ với quê hương.
- Tiếng đàn ghi ta nâu mang âm hưởng bi tráng, thể hiện số phận bi thảm của Lorca và sự tiếc thương của tác giả.
2. Hình ảnh "bầu trời cô gái ấy":
- Là hình ảnh ẩn dụ cho đất nước Tây Ban Nha.
- Bầu trời u ám, ảm đạm thể hiện sự đồng cảm của tác giả với những khó khăn, thử thách mà đất nước Tây Ban Nha đang phải đối mặt.
- Bầu trời là nơi cất lên tiếng đàn ghi ta, thể hiện sự gắn bó giữa người nghệ sĩ và quê hương.
3. Hình ảnh "máu chảy":
- Biểu tượng cho sự hy sinh của Lorca trong cuộc đấu tranh chống lại chế độ độc tài Franco.
- Máu chảy nhuộm đỏ "áo choàng" là hình ảnh ám ảnh, thể hiện sự phẫn nộ của tác giả trước tội ác của chế độ độc tài.
4. Hình ảnh "cỏ mọc hoang":
- Biểu tượng cho sự sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca và niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước Tây Ban Nha.
- Cỏ mọc hoang là hình ảnh đối lập với "máu chảy", thể hiện sức sống phi thường của nghệ thuật và tinh thần bất khuất của con người.
5. Hình ảnh "giọt nước mắt vầng trăng":
- Biểu tượng cho sự thương tiếc, đau buồn trước sự hy sinh của Lorca.
- Vầng trăng soi bóng xuống giếng sâu, gợi cảm giác u ám, lạnh lẽo, thể hiện sự vĩnh cửu của nỗi buồn.
6. Hình ảnh "long lanh đáy giếng":
- Biểu tượng cho sự bất tử của nghệ thuật Lorca.
- Dù Lorca đã hy sinh nhưng tiếng đàn của ông vẫn vang vọng, lan tỏa và trường tồn mãi mãi.
Kết luận:
Những hình ảnh mang tính biểu tượng trong hai đoạn thơ 3, 4 bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" đã góp phần thể hiện chủ đề và nội dung của tác phẩm. Đó là sự tiếc thương trước sự hy sinh của Lorca, là niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật và là lời tố cáo chế độ độc tài Franco tàn bạo.
Câu hỏi 5 trang 50 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Phân tích những hình ảnh đan xen giữa thực và ảo thể hiện cái chết và sự bất tử của Lor-ca trong hai đoạn thơ cuối. Câu thơ kết có thể đem lại ấn tượng và cảm xúc gì cho người đọc?
Trả lời:
Những hình ảnh đan xen giữa thực và ảo thể hiện cái chết và sự bất tử của Lorca ở hai khổ thơ cuối:
1. Hình ảnh "đường chỉ tay đã đứt":
- Là hình ảnh thực, thể hiện sự kết thúc của cuộc đời Lorca.
- Hình ảnh này cũng mang ý nghĩa biểu tượng, thể hiện sự chia cắt giữa Lorca với cuộc đời, với nghệ thuật.
2. Hình ảnh "dòng sông rộng vô cùng":
- Là hình ảnh ảo, tượng trưng cho thế giới bên kia, nơi con người đi về sau khi chết.
- Dòng sông rộng vô cùng thể hiện sự vĩnh hằng, bất diệt của cõi âm.
3. Hình ảnh “chàng ném lá bùa cô gái Di gan/ vào xoáy nước”
- Hình ảnh mang tính biểu tượng:
+ "Chàng" tượng trưng cho Lorca.
+ "Lá bùa" tượng trưng cho nghệ thuật của Lorca.
+ "Cô gái Di-gan" tượng trưng cho âm nhạc dân gian Tây Ban Nha.
+ "Xoáy nước" tượng trưng cho sự hủy diệt, lãng quên.
- Hình ảnh thể hiện tâm trạng của Lorca:
+ Ném lá bùa vào xoáy nước thể hiện sự bất lực, tuyệt vọng của Lorca trước sự hủy diệt của nghệ thuật.
+ Lorca cảm thấy nghệ thuật của mình đang bị lãng quên, chìm vào quên lãng.
- Hình ảnh thể hiện quan điểm của tác giả:
+ Tác giả xót xa trước sự hủy diệt của nghệ thuật.
+ Tác giả tin tưởng vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật, nghệ thuật sẽ không bao giờ bị lãng quên.
Tuy là hình ảnh ảo nhưng nó lại có ý nghĩa thực:
- Thể hiện sự tiếc thương của tác giả trước sự hy sinh của Lorca.
- Lời khẳng định về giá trị vĩnh cửu của nghệ thuật Lorca.
4. Hình ảnh “Lor-ca bơi sang ngang/ trên chiếc ghi ta màu bạc
- Đây là một hình ảnh ảo.
- Lý do:
+ Tính chất phi thực tế: Hình ảnh một người bơi trên một nhạc cụ là điều không thể xảy ra trong thực tế.
+ Bối cảnh: Hình ảnh này xuất hiện trong khổ thơ cuối cùng, khi Lorca đã hy sinh.
- Ý nghĩa biểu tượng:
+ Chiếc ghi ta màu bạc tượng trưng cho nghệ thuật của Lorca.
+ Hành động bơi sang ngang thể hiện sự chuyển tiếp của Lorca sang một thế giới khác, nơi nghệ thuật của ông được tiếp tục cất tiếng.
+ Hình ảnh này thể hiện niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca và sự bất tử của tâm hồn nghệ sĩ.
Ngoài ra, hình ảnh này còn có thể được hiểu theo một số cách khác như:
+ Lorca đang hòa mình vào nghệ thuật của mình.
+ Lorca đang đi về cõi vĩnh hằng với niềm tự hào về nghệ thuật của mình.
+ Lorca đang tiếp tục cuộc hành trình sáng tạo của mình ở thế giới bên kia.
Kết luận:
Hình ảnh Lorca bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạc là một hình ảnh ảo, nhưng nó mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca và sự bất tử của tâm hồn nghệ sĩ.
5. Hình ảnh "chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt":
+ Là hình ảnh kết hợp giữa thực và ảo.
+ Hành động ném trái tim vào lặng yên thể hiện sự hy sinh của Lorca, đồng thời cũng thể hiện niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật.
Câu thơ kết có thể đem lại ấn tượng và cảm xúc gì cho người đọc:
- Ấn tượng:
+ Hình ảnh đối lập mạnh mẽ, giàu sức gợi cảm.
+ Giọng thơ bi tráng, thể hiện sự tiếc thương và ngưỡng mộ Lorca.
- Cảm xúc:
+ Buồn thương trước sự hy sinh của Lorca.
+ Niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật.
+ Lời khẳng định về giá trị vĩnh cửu của nghệ thuật Lorca.
Ngoài ra, câu thơ kết còn thể hiện:
+ Lòng yêu mến, kính trọng của tác giả đối với Lorca.
+ Niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước Tây Ban Nha.
Kết luận:
Những hình ảnh đan xen giữa thực và ảo trong hai khổ thơ cuối bài "Tiếng đàn của Lorca" đã góp phần thể hiện chủ đề và nội dung của tác phẩm. Đó là sự tiếc thương trước sự hy sinh của Lorca, là niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật và là lời tố cáo chế độ độc tài Franco tàn bạo.
Câu hỏi 6 trang 50 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Xác định yếu tố tượng trưng, yếu tố siêu thực trong bài thơ và nhận xét về tác dụng của chúng.
Trả lời:
1. Yếu tố tượng trưng:
- Tiếng đàn ghi ta: Biểu tượng cho người nghệ sĩ Lorca và nghệ thuật của ông.
- Bầu trời cô gái ấy: Biểu tượng cho đất nước Tây Ban Nha.
- Máu chảy: Biểu tượng cho sự hy sinh của Lorca.
- Cỏ mọc hoang: Biểu tượng cho sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca.
- Giọt nước mắt vầng trăng: Biểu tượng cho sự thương tiếc, đau buồn.
- Long lanh đáy giếng: Biểu tượng cho sự bất tử của nghệ thuật Lorca.
2. Yếu tố siêu thực:
- Hình ảnh "bầu trời cô gái ấy" u ám, ảm đạm: Thể hiện sự đồng cảm của tác giả với những khó khăn, thử thách mà đất nước Tây Ban Nha đang phải đối mặt.
- Hình ảnh "máu chảy" nhuộm đỏ "áo choàng": Thể hiện sự phẫn nộ của tác giả trước tội ác của chế độ độc tài.
- Hình ảnh "giọt nước mắt vầng trăng" long lanh đáy giếng: Gợi cảm giác u ám, lạnh lẽo, thể hiện sự vĩnh cửu của nỗi buồn.
Tác dụng của yếu tố tượng trưng và siêu thực:
- Giúp thể hiện chủ đề và nội dung của tác phẩm: Đó là sự tiếc thương trước sự hy sinh của Lorca, là niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật và là lời tố cáo chế độ độc tài Franco tàn bạo.
- Tăng sức gợi cảm cho bài thơ: Những hình ảnh tượng trưng và siêu thực đã tạo nên những ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc, giúp họ cảm nhận sâu sắc hơn về nội dung của bài thơ.
- Thể hiện phong cách nghệ thuật của tác giả: Thanh Thảo là một nhà thơ có phong cách nghệ thuật độc đáo, với khả năng sáng tạo hình ảnh và sử dụng ngôn ngữ giàu sức gợi cảm.
Kết luận:
Yếu tố tượng trưng và siêu thực là những biện pháp nghệ thuật quan trọng góp phần tạo nên sức hấp dẫn cho bài thơ "Tiếng đàn của Lorca". Qua đó, tác giả đã thể hiện thành công chủ đề và nội dung của bài thơ, đồng thời thể hiện phong cách nghệ thuật độc đáo của mình.
Câu hỏi 7 trang 50 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Bài thơ gợi cho bạn suy nghĩ gì về sức mạnh của nghệ thuật trong đời sống?
Trả lời:
1. Nghệ thuật có khả năng phản ánh hiện thực:
- Bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" đã phản ánh một cách chân thực và sinh động hiện thực xã hội Tây Ban Nha dưới chế độ độc tài Franco.
- Tiếng đàn ghi ta của Lorca là tiếng nói của nhân dân, là tiếng lòng của đất nước Tây Ban Nha đang chịu đựng sự áp bức, bóc lột.
2. Nghệ thuật có khả năng giáo dục con người:
- Bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" đã giáo dục con người về lòng yêu nước, về tinh thần bất khuất và niềm tin vào tương lai tươi sáng.
- Nghệ thuật của Lorca đã thức tỉnh con người ý thức về cuộc sống, về giá trị của tự do và hạnh phúc.
3. Nghệ thuật có khả năng làm đẹp cho cuộc sống:
- Bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" đã mang đến cho người đọc những cảm xúc thẩm mỹ cao đẹp.
- Tiếng đàn ghi ta của Lorca là tiếng nói của tình yêu, của niềm hy vọng và niềm tin vào cuộc sống.
4. Nghệ thuật có sức sống mãnh liệt:
- Dù Lorca đã hy sinh nhưng tiếng đàn của ông vẫn vang vọng mãi mãi.
- Nghệ thuật của Lorca là nguồn động viên cho con người trong cuộc đấu tranh chống lại áp bức, bất công.
5. Nghệ thuật là tiếng nói chung của nhân loại:
- Bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và được bạn bè quốc tế đón nhận.
- Nghệ thuật của Lorca là tiếng nói chung của nhân loại, là cầu nối giữa các nền văn hóa khác nhau.
Kết luận:
Bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" là một minh chứng cho sức mạnh to lớn của nghệ thuật. Nghệ thuật có khả năng phản ánh hiện thực, giáo dục con người, làm đẹp cho cuộc sống và có sức sống mãnh liệt. Nghệ thuật là tiếng nói chung của nhân loại, là cầu nối giữa các nền văn hóa khác nhau.
Ngoài ra, bài thơ còn gợi cho tôi suy nghĩ về vai trò của người nghệ sĩ:
- Người nghệ sĩ phải có trách nhiệm với xã hội, với con người.
- Nghệ thuật phải hướng đến chân, thiện, mỹ.
- Nghệ thuật phải phục vụ con người, phục vụ cuộc sống.
Tóm lại, bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" là một tác phẩm nghệ thuật có giá trị sâu sắc, giúp người đọc hiểu thêm về sức mạnh của nghệ thuật trong đời sống.
* Kết nối đọc - viết
Câu hỏi trang 50 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Viết đoạn văn ( khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận của bạn về một nét đặc sắc trong hình thức biểu đạt của bài thơ.
Trả lời:
Bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" sử dụng nhiều hình ảnh ẩn dụ độc đáo, góp phần tạo nên sức gợi cảm và chiều sâu cho tác phẩm.Hình ảnh "tiếng đàn ghi ta nâu" là ẩn dụ xuyên suốt bài thơ, tượng trưng cho người nghệ sĩ Lorca và nghệ thuật của ông. Tiếng đàn ghi ta gắn liền với truyền thống văn hóa của Tây Ban Nha, thể hiện sự hòa quyện giữa người nghệ sĩ với quê hương.Hình ảnh "bầu trời cô gái ấy" là ẩn dụ cho đất nước Tây Ban Nha. Bầu trời u ám, ảm đạm thể hiện sự đồng cảm của tác giả với những khó khăn, thử thách mà đất nước Tây Ban Nha đang phải đối mặt.Hình ảnh "máu chảy" là biểu tượng cho sự hy sinh của Lorca trong cuộc đấu tranh chống lại chế độ độc tài Franco. Máu chảy nhuộm đỏ "áo choàng" là hình ảnh ám ảnh, thể hiện sự phẫn nộ của tác giả trước tội ác của chế độ độc tài.Hình ảnh "cỏ mọc hoang" là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca và niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước Tây Ban Nha. Cỏ mọc hoang là hình ảnh đối lập với "máu chảy", thể hiện sức sống phi thường của nghệ thuật và tinh thần bất khuất của con người. Việc sử dụng ẩn dụ đã giúp tác giả thể hiện được những ý tưởng sâu sắc, những cảm xúc chân thành về Lorca và đất nước Tây Ban Nha. Đồng thời, ẩn dụ cũng góp phần tạo nên sự hàm súc, gợi cảm cho bài thơ, giúp người đọc có thể suy ngẫm và cảm nhận theo nhiều cách khác nhau.Ngoài ra, bài thơ còn sử dụng nhiều biện pháp tu từ khác như so sánh, nhân hóa,... góp phần làm tăng sức gợi cảm và biểu đạt của tác phẩm.Với những nét đặc sắc trong hình thức biểu đạt, bài thơ "Tiếng đàn của Lorca" đã trở thành một tác phẩm nghệ thuật giá trị, để lại ấn tượng sâu sắc cho người đọc.
Xem thêm các bài soạn Ngữ văn 12 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:
