Mụn: Nhận biết các loại và biện pháp điều trị

Tổng quan về mụn

Mụn nói chung có thể chia thành: Mụn trứng cá và mụn không phải trứng cá.

Mụn trứng cá là một trong những loại bệnh lý về da liễu bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu nhất là hoạt động của nội tiết tố kết hợp các tác nhân khiến lỗ chân lông bị bịt kín. Những nốt mụn đỏ hình thành khi nang lông của bạn bị lượng lớn chất nhờn và tế bào chết làm tắc nghẽn, dẫn đến viêm.

Mụn trứng cá thường xuất hiện trên mặt, vai, lưng và ngực. Mụn có thể chỉ là vài nốt nhỏ cộm lên không đau (tình trạng nhẹ), có sưng tấy đỏ (tình trạng trung bình), nhưng cũng có thể rất đau và nghiêm trọng đến mức có bọc mủ.

Mụn trứng cá được chia thành nhiều loại khác nhau, mỗi loại sẽ có những cách nhận biết nhất định:

• Mụn ẩn: Ẩn dưới lớp da những nốt li ti khiến da sần sùi.
• Mụn đầu đen: Nằm trong lỗ chân lông mở, chất nhờn bên trong bị oxy hóa chuyển sang màu đen.
• Mụn đầu trắng: Nằm trong lỗ chân lông và không bị oxy hóa nên có màu trắng.
• Mụn bọc, mủ: Thường sưng to, cứng, gây đau, bên trong chứa mủ trắng hoặc đỏ.
• Mụn nang: Mức độ nặng nhất, các bọc mụn lớn, gây viêm sưng đau, chứa nhiều mủ bên trong.
• Mụn đinh râu: xảy ra ở ngay chân của những sợi râ

Mụn không phải trứng cá có thể kể đến là: Mụn cóc, mụn thịt, mụn nhọt. Mỗi loại mụn này có cơ chế hình thành khác nhau. Trong khi mụn trứng cá thường gặp trên mặt thì những loại không phải trứng cá thường mọc ở các vị trí khác ngoài mặt.

Các loại mụn trứng cá

Mụn ẩn

Mụn ẩn là 1 thể nhẹ của mụn trứng cá. Đây là loại mụn không viêm, không sưng, không gây đau nhưng lại có nhân nằm sâu trong nang lông nên rất khó chữa triệt để và dễ tái phát nhiều lần.

Cách nhận biết mụn ẩn là những nốt mụn nhỏ li ti, mọc thành từng cụm và lan rộng trên bề mặt da khiến da sần sùi, thô ráp. Xuất hiện nhiều nhất là ở trên trán và dưới cằm.
Mụn ẩn trên tránNguyên nhân gây mụn ẩn dưới da: Vệ sinh da không đúng cách, sơ sài; Lạm dụng mỹ phẩm; Sinh hoạt không lành mạnh: ăn nhiều đồ dầu mỡ, cay nóng, thức khuya nhiều, stress…; Thay đổi nội tiết tố trong thời kỳ mang thai.

Xem thêm: Mụn ẩn và biện pháp điều trị

Mụn đầu đen

Mụn đầu đen được coi là cấp độ đầu của mụn trứng cá và cũng thuộc top các loại mụn phổ biến. Trong số các loại mụn ở mặt thì mụn đầu đen dễ nhận biết nhất bởi nhân của chúng có màu đen. Sở dĩ có màu đen là do nhân mụn nhô lên trên bề mặt da, khi có sự tiếp xúc với không khí sẽ nhanh chóng bị oxy hóa. 

Những chấm nhỏ li ti xuất hiện trên mặt là biểu hiện của mụn đầu đen nhô lên trên bề mặt daBạn có thể phân biệt mụn đầu đen với các loại khác dựa trên biểu hiện như sau: 

• Bề mặt da ban đầu sẽ dần xuất hiện các lỗ nhỏ li ti, nhân hở ra bên ngoài nên có thể nhìn thấy được bằng mắt thường.
• Nhân của các khối u xuất hiện sẽ có màu đen, nâu, mọc thành từng vùng nên càng dễ nhận biết, sờ thấy cộm. 

Mụn đầu trắng

Loại mụn này xuất hiện khi dầu thừa cùng với tế bào chết và vi khuẩn tích tụ làm tắc lỗ chân lông. Do lỗ chân lông đã đóng nên hỗn hợp đó đi xuống dưới bề mặt da rồi đội da lên, tạo nên mụn đầu trắng và làm da sần sùi. Loại mụn này thường không gây viêm và dễ kiểm soát. 

Mụn bọc mủ

Mụn bọc là thể nặng của mụn trứng cá, là loại mụn viêm, kích thước lớn, thường có màu đỏ và sưng to, gây đau nhức rất khó chịu. Mụn bọc thường xuất hiện nhiều trên trán, 2 bên má và cằm.

Đặc điểm: đường kính to hơn rất nhiều so với mụn đỏ hoặc mụn mụ, sưng đỏ, đa phần có rất nhiều mủ, gây đau nhức nhiều. Lúc này sự viêm nhiễm đã xâm nhập sâu dưới lớp tế bào da và cho dù có lành vẫn sẽ để lại sẹo lõm.

Mụn bọc trên mũiNguyên nhân: chủ yếu do vi khuẩn Propionibactecrium acnes xâm nhập vào lỗ chân lông, thói quen ăn uống không hợp lý, thường xuyên sờ tay lên mặt. Mụn bọc thường dễ để lại sẹo lõm, vết thâm nếu không được chữa đúng cách.

Một số đối tượng dễ bị mụn bọc: Lứa tuổi dậy thì từ 14-20 tuổi; Phụ nữ mang thai, trước trong và sau chu kỳ kinh nguyệt; Những người thường xuyên căng thẳng stress.

Những loại mụn bọc mủ thường gặp: mụn bọc không nhân, mụn bọc sưng không đầu, mụn bọc đầu trắng, mụn bọc máu, mụn bọc có mủ.

Mụn nang

Mụn nang là tình trạng nặng nề nhất của mụn trứng cá và có thể gây ra nhiều biến chứng. Chúng có hình dạng sưng to lên bề mặt da, viêm đỏ, gây đau nhức và rất khó chịu. Khi chúng vỡ ra sẽ gây nhiễm khuẩn các vùng xa xung quanh, gây nổi mụn nhiều hơn. Đặc biệt kể cả khi điều trị khỏi cũng rất dễ gây tổn thương da.

Ngoài vùng mặt, mụn nang còn có thể xuất hiện ở lưng, ngực.

Mụn nang được nhận biết qua 1 số biểu hiện sau:

• Nổi thành từng cục to sưng đỏ, có thể chứa mủ hoặc không.
• Ban đầu chỉ sưng tấy, sau chuyển thành dạng nang cứng, chứa nhiều dịch.
• Bên trong chứa nhiều vi khuẩn, tế bào chết và dịch nhầy có mủ màu trắng.

Mụn nang là loại mụn cực kỳ nguy hiểmMụn đinh râu

Mụn đinh râu (hay còn gọi là mụn đầu đinh) là loại mụn cực kì nguy hiểm xảy ra ở ngay chân của những sợi râu, ban đầu chỉ nhỏ nhưng đầu đinh, sau đó bị bội nhiễm sẽ nặng hơn, lớn hơn và gây nguy hiểm đến sức khỏe.

Loại mụn này thường xuất hiện nhiều ở quanh môi, miệng hoặc cằm bị nhiễm khuẩn.

Mụn đinh râu thường gặp quanh môi, miệng hoặc cằmNguyên nhân chính là do nặn mụn trứng cá, nhất là những loại mụn trứng cá nặng ở vùng quanh miệng mà tay hoặc dụ cụ nặn mụn không được khử trùng.

Ngoài ra có thể mọc tự nhiên do bị xước rồi nhiễm 1 số khuẩn gây bệnh như tụ cầu, liên cầu, vi khuẩn kỵ khí…

Các loại mụn khác

Mụn cóc 

Mụn cóc là một bệnh da liễu hình thành những u nhỏ, bề mặt sần sùi, chủ yếu do virus human papillomavirus (HPV) gây ra do xâm nhập vào những vết xước ngoài da.

Mụn cóc thường xuất hiện ở bàn tay, cánh tay, chân. Tuy chỉ là loại mụn lành tính nhưng nhưng gây xấu xí, mất thẩm mỹ và khả năng lây nhiễm cao sang người khác do sử dụng chung đồ dùng cá nhân và lây lan ra các vùng da lành khác trên cơ thể.

Mụn cóc thường mọc ở bàn chân

Một số dạng mụn cóc thường gặp:

• Mụn cóc thường: Mọc ở bàn tay, ngón tay có chấm nhỏ màu đen, sần sùi.
• Mụn có dạng sợi mảnh: Thường mọc quanh mắt, mũi, miệng phát triển rất nhanh.
• Mụn cóc phẳng: Mọc ở bàn tay, cánh tay, mặt, cổ, kích thước nhỏ 1-5mm, độ sần sùi ít, lây lan nhanh.
• Mụn cóc ở chân: Mọc ở chân, lòng bàn chân, gây đau khi di chuyển.

Mụn thịt

Mụn thịt được hiểu là các u nang nhỏ lành tính chứa keratin của ống tuyến mồ hôi eccrine, thường mọc thành từng đám trên 1 số vùng da nhất định như: Quanh mắt, mông, cổ, nách, gò má, sau gáy, bụng, cơ quan sinh dục…

Tuy không nguy hiểm, không gây đau nhưng mụn thịt khiến là da nhăn nheo, kém sắc và phá vỡ cấu trúc của da.

Mụn thịt thường có màu trắng hoặc màu da, nhỏ liti với kích thước rất bé từ 1-3mm, hơi cứng và sần sùi, không đau, không ngứa.

Mụn thịt cũng không thể tự hết được mà sẽ ngày càng lan nhiều hơn. Nếu không có biện pháp điều trị triệt để sẽ khiến vùng da tổn thương bị xơ cứng, lão hóa sớm hơn.

Mụn thịt mọc phổ biến ở quanh mắt

Mụn nhọt 

Nhiều người thường nhầm lẫn mụn nhọt là mụn trứng cá. Tuy nhiên đây là 2 bệnh lý hoàn toàn khác nhau. Mụn nhọt thường là do nhiễm trùng ở các nang lông trước, sau đó tổn thương lan rộng, có thể tự khỏi khi nhọt vỡ mủ.

Cách phân biệt mụn nhọt và mụn trứng cá:

• Những khối u cấp tính do liên cầu, tụ cầu, có mủ ở giữa, thường gặp nhất ở trẻ em, người già. Mụn nhọt nguy hiểm và cấp tính hơn mụn trứng cá nhiều.
• Mụn trứng cá cũng có những bọc mủ nhưng thường là mạn tính, ít nguy hiểm. Tuy nhiên trong trường hợp nặn mụn dẫn đến nhiễm trùng sẽ bội nhiễm thành nhọt và lây lan đến các vùng da khác.

Mụn nhọt nguy hiểm hơn mụn trứng cá rất nhiều

Điều trị mụn trứng cá

Những cách giải quyết mụn an toàn và hiệu quả được sử dụng phổ biến trong y khoa hiện nay bao gồm: 

• Đảm bảo thông thoáng lỗ chân lông, hạn chế sự tăng tiết chất nhờn từ tuyến bã.
• Điều chỉnh các rối loạn nội tiết nếu có.
• Sử dụng thuốc bôi có chứa thành phần kháng viêm không steroid, kết hợp với kháng sinh dạng gel hoặc uống được áp dụng nhiều trong điều trị mụn, ngăn ngừa tình trạng viêm nhiễm. 
• Kết hợp các liệu pháp quang đông hay tia laser được đánh giá cao trong điều trị mụn bởi đã đem lại những thành công nhất định trong những năm gần đây.

Dù là bất kì loại mụn nào, dù lành tính hay nguy hiểm cũng sẽ đều ảnh hưởng đến sức khỏe làn da của bạn. Dưới đây là 1 số lưu ý dành cho da mụn:

• Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, cân bằng các dưỡng chất thiết yếu trong thực đơn hàng ngày.
• Uống nhiều nước để đảm bảo chức năng thải độc của gan, thận được đảm bảo.
• Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, tẩy trang và vệ sinh da mặt đúng cách hàng ngày.
• Không nặn mụn (đối với mụn trứng cá) vì dễ gây tổn thương sâu và khó điều trị,
• Tập luyện thể dục thể thao để nâng cao sức đề kháng tự nhiên, chống lại các tác nhân gây hại.
• Thăm khám và điều trị ngay lập tức nếu mụn có dấu hiệu nặng, viêm nhiễm.

Điều trị các loại mụn khác

Mụn cóc

Có nhiều lựa chọn điều trị cho mụn cóc, bao gồm các biện pháp điều trị tại viện và điều trị tại nhà, cũng như một số biện pháp dân gian truyền miệng

Điều trị tại bệnh viện có các lựa chọn sau: 

• Thuốc lột mạnh có chứa axit salicylic
• Liệu pháp đông lạnh
• Các axit khác: axit trichloroacetic
• Tiểu phẫu
• Chiếu tia laser

Lựa chọn điều trị tại nhà bao gồm một số biện pháp dân gian như: 

• Axit salicylic và đông lạnh bằng các loại không kê đơn
• Dùng băng keo
• Dùng tỏi, dấm táo

Mụn thịt 

Có một số mẹo dân gian điều trị mụn thịt bạn có thể xem xét, tuy nhiên, nếu áp dụng không hiệu quả bạn nên tới khám chuyên khoa da liễu để được áp dụng các biện pháp điều trị chuyên sâu. Các mẹo dân gian đó là:

• Tỏi
• Chuối xanh
• Tía tô
• Nha đam
• Chanh

Mụn nhọt

Khi có dấu hiệu nghi ngờ bị mụn nhọt, cần đi khám ngay để điều trị sớm, tránh để mụn tiến triển sang giai đoạn nặng. Các lựa chọn điều trị có thể liệt kê:

• Nâng cao thể trạng
• Vệ sinh các nhân và xử lý các yếu tố nguy cơ
• Xử lý mụn tại chỗ tùy thuộc vào giai đoạn mụn: sát khuẩn, tránh nặn bóp. Có thể sẽ phải trích rạch nếu mụn ở giai đoạn muộn
• Kháng sinh toàn thân nếu mụn lan rộng