Video gốc tự do là gì?
Vẫn rất ít người biết về vai trò của chúng đối với sức khỏe con người và cách ngăn ngừa ảnh hưởng tiêu cực của chúng.
Gốc tự do là gì?
Gốc tự do gây ra những thay đổi về ngoại hình có liên quan đến tuổi tác như nếp nhăn và tóc bạc. Nguồn: medicalnewstoday.com
Để hiểu thêm về gốc tự do thì chúng ta sẽ phải nhớ lại một số kiến thức hóa học cơ bản.
Nguyên tử được bao quanh bởi các lớp electron và mỗi lớp cần được lấp đầy bởi một lượng electron nhất định. Khi một lớp đầy thì các electron sẽ tiếp tục lấp đầy lớp tiếp theo.
Nếu một nguyên tử có lớp vỏ ngoài cùng thiếu electron thì nó có thể liên kết và sử dụng electron của một nguyên tử khác để lấp vào chỗ trống đó. Những nguyên tử này được gọi là các gốc tự do.
Các nguyên tử có lớp electron ngoài cùng được lấp đầy có tính ổn định. Do đó các gốc tự là các nguyên tử không ổn định do chúng thiếu electron ở lớp ngoài cùng. Chúng sẽ nhanh chóng phản ứng với các chất khác để tìm electron lấp đầy vỏ ngoài cùng.
Khi các phân tử oxy tách thành các nguyên tử đơn lẻ có lớp ngoài cùng chưa được lấp đầy thì những nguyên tử này sẽ trở thành các gốc tự do không ổn định và chúng sẽ luôn tìm kiếm các nguyên tử hoặc phân tử khác để liên kết. Tình trạng này kéo dài sẽ gây ra tình trạng stress oxy hóa.
Stress oxy hóa sẽ làm tổn thương các tế bào của cơ thể, dẫn đến một loại các bệnh và gây ra các triệu chứng lão hóa như nếp nhăn.
Các gốc tự do gây ảnh hưởng như thế nào đến cơ thể?
Gốc tự do là những nguyên tử không ổn định nên chúng sẽ lấy electron từ các nguyên tử khác. Điều này có thể dẫn đến một số bệnh hoặc lão hóa. Nguồn: meditourjapan.com
Theo lý thuyết về gốc tự do và sự lão hóa, lần đầu tiên được công bố vào năm 1995, thì các gốc tự do bào mòn các tế bào theo thời gian.
Khi già đi, cơ thể sẽ dần mất khả năng chống lại tác động của các gốc tự do. Các gốc tự do sẽ xuất hiện nhiều hơn khiến cơ thể liên tục rơi vào tình trạng stress oxy hóa. Càng nhiều tế bào bị tổn thương thì cơ thể càng nhanh lão hóa.
Các nghiên cứu và thuyết khác nhau đã chỉ ra mối liên kết giữa stress oxy hóa và các gốc tự do có liên quan tới:
- Các bệnh ở hệ thần kinh trung ương như bệnh Alzheimer và các bệnh giảm sút trí tuệ khác
- Các bệnh về tim do tắc nghẽn động mạch
- Các chứng rối loạn tự miễn dịch và viêm phù như thấp khớp và ung thư
- Đục thủy tinh thể và suy giảm thị lực do tuổi tác
- Các thay đổi về ngoại hình có liên quan đến tuổi tác như da mất độ đàn hồi, xuất hiện nếp nhăn, tóc bạc, rụng tóc và xơ tóc.
- Tiểu đường
- Các bệnh thoái hóa gen di truyền như bệnh Huntington hoặc Parkinson
Các thuyết về gốc tự do và sự lão hóa vẫn còn tương đối mới mẻ nhưng được nhiều nghiên cứu ủng hộ và chứng minh. Các nghiên cứu trên chuột cho thấy các gốc tự do gia tăng nhanh và đáng kể khi chuột dần già đi. Cùng lúc đó thì sự suy giảm sức khỏe do tuổi tác cũng xuất hiện.
Theo thời gian, các nhà nghiên cứu đã điều chỉnh lý thuyết về gốc tự do và sự lão hóa và tập trung hơn vào ti thể. Ti thể là bào quan nhỏ trong tế bào có chức năng xử lý các chất dinh dưỡng để cung cấp năng lượng cho tế bào.
Nghiên cứu trên chuột chỉ ra rằng các gốc tự do được tạo ra trong ti thể làm hỏng các chất mà tế bào cần hấp thụ để hoạt động bình thường. Tổn thương này gây đột biến, tạo ra nhiều gốc tự do hơn và do đó đẩy nhanh quá trình tế bào bị tổn thương.
Lý thuyết này giải thích tại sao sự lão hóa lại tăng nhanh theo thời gian. Sự tích tụ dần dần nhưng ngày càng nhanh của các gốc tự do là lý do tại sao ngay cả những người khỏe mạnh nhất cũng già và yếu đi theo thời gian.
Nguồn gốc
Các thuyết về gốc tự do, lão hóa và bệnh tật có thể giúp giải thích lý do tại sao một vài người lại già đi chậm hơn những người khác.
Tuy các gốc tự do được sản sinh tự nhiên trong cơ thể nhưng các yếu tố về lối sống cũng có thể ảnh hưởng đến tốc độ tạo ra chúng. Các yếu tố như:
- Tiếp xúc với các hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu hoặc không khí ô nhiễm
- Hút thuốc
- Sử dụng đồ uống có cồn
- Ăn nhiều đồ chiên rán
Những yếu tố này có thể là một trong những nguyên nhân gây ra các bệnh như ung thư hoặc bệnh tim. Stress oxy hóa cũng có thể là lý do gây bệnh.
Các chất chống oxy hóa và gốc tự do
Các chất chống oxy hóa giúp ngăn ngừa tác hại của các gốc tự do. Các chất này có ở trong quả mọng, trái cây họ cam quýt, các sản phẩm từ đậu nành và cà rốt. Nguồn: medicalnewstoday.comBạn chắc chắc đã từng xem ít nhất 1 quảng cáo trên tivi khẳng định rằng các chất chống oxy hóa có thể giúp bạn trẻ lâu. Các chất chống oxy hóa là các phân tử có khả năng làm chậm quá trình oxy hóa của các phân tử khác.
Chất chống oxy hóa là những hóa chất có thể làm giảm bớt hoặc ngăn chặn các tác động của các gốc tự do. Chúng tặng 1 electron cho các gốc tự do, khiến chúng ổn định hơn và làm giảm khả năng phản ứng của chúng. Điều độc đáo ở các chất chống oxy hóa là chúng vẫn là các phân tử ổn định ngay cả khi đã cho đi 1 electron.
Không có chất chống oxy hóa đơn lẻ nào có thể chống lại tác động của tất cả các gốc tự do. Cũng giống như các gốc tự do sẽ gây ra tác động khác nhau ở các bộ phận cơ thể khác nhau. Mỗi chất chống oxy hóa đều có chức năng riêng biệt được quy định bởi các đặc tính hóa học của chúng.
Trong một vài bối cảnh nhất định, một số chất chống oxy hóa cũng có thể lấy electron từ các phân tử khác và gây ra sự bất ổn định hóa học. Điều này có thể dẫn đến tình trạng stress oxy hóa.
Thức ăn và thực phẩm chức năng bổ sung chất chống oxy hóa có thực sự có tác dụng hay không?
Có hàng ngàn chất có khả năng chống oxy hóa như vitamin C và E, glutathione, beta-carotene và các estrogen thực vật. Chúng có thể loại bỏ các tác động gây ra bởi các gốc tự do.
Có rất nhiều thực phẩm chức các chất chống oxy hóa như quả mọng, trái cây họ cam quýt và nhiều loại trái cây giàu vitamin C khác cùng với cà rốt, đậu nành và một số sản phẩm thay thế thịt có hàm lượng phytoestrogen cao.
Các thực phẩm giàu các chất chống oxy hóa là những ứng cử viên sáng giá trong các chế độ ăn uống lành mạnh. Thuyết chống lão hóa nhờ chất chống oxy hóa cũng đã khiến nhiều công ty đẩy mạnh việc bán các thực phẩm chức năng bổ sung chất chống oxy hóa.
Các nghiên cứu về các chất chống oxy hóa đưa ra các kết luận không đồng nhất. Hầu hết các nghiên cứu chỉ ra rằng các chất oxy hóa có rất ít hoặc thậm chí không có chút lợi ích nào. Một nghiên cứu năm 2010 phát hiện ra rằng các chất chống oxy hóa không có tác dụng ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt. Một nghiên cứu khác vào năm 2012 cho thấy các chất chống oxy hóa không có khả năng làm giảm nguy cơ mắc ung thư phổi. Trên thực tế, các chất chống oxy hóa có tác dụng giảm nhẹ nguy cơ bị ung thư đối với những người có khả năng mắc bệnh cao như những người hút thuốc.
Một số nghiên cứu thậm chí còn phát hiện ra rằng việc bổ sung các chất chống oxy hóa là có hại, đặc biệt nếu mọi người đang hấp thụ nhiều hơn mức khuyến nghị hàng ngày. Một phân tích năm 2013 cho thấy liều lượng beta-carotence hoặc vitamin E cao có thể làm tăng đáng kể nguy cơ tử vong.
Tuy rất ít những vẫn có một vài nghiên cứu cho thấy lợi ích trong việc bổ sung các chất chống oxy hóa. Một nghiên cứu năm 2007 đã chỉ ra việc hấp thụ beta-carotene lâu dài có thể làm giảm nhẹ khả năng mắc các vấn đề suy giảm tư duy do tuổi già.
Những điều chúng ta chưa biết
Các nghiên cứu cho thấy các chất chống oxy hóa (đặc biệt là các chất chống oxy hóa nhân tạo) không thể chữa khỏi các tác động gây ra bởi gốc tự do. Điều này làm dấy lên câu hỏi gốc tự do là gì và do đâu mà chúng lại hình thành.
Liệu các gốc tự do là dấu hiệu ban đầu của các tế bào đã thành công chống lại bệnh tật hay chúng là điều không thể tránh khỏi khi bạn già đi. Chúng ta vẫn còn thiếu thông tin để có thể trả lời các câu hỏi về gốc tự do một cách đầy đủ.
Những người quan tâm đến việc chống lại quá trình lão hóa do gốc tự do gây ra nên tránh các nguồn tạo gốc tự do như môi trường ô nhiễm hoặc thức ăn chiên rán. Bạn nên có một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng mà không phải lo nghĩ về việc phải tự bổ sung thêm các chất chống oxy hóa.
Xem thêm: