Video: Gaba là gì? Gaba có gì hay?
Cụ thể, GABA ngăn chặn một số tín hiệu thần kinh trong não để giảm sợ hãi, lo lắng và căng thẳng. Nếu không có nồng độ GABA thích hợp trong cơ thể, các tình trạng như rối loạn lo âu có thể trở nên tồi tệ hơn.
Bài viết này sẽ giải thích GABA là gì, nó hoạt động như thế nào và điều gì sẽ xảy ra nếu không có đủ GABA trong cơ thể. Ngoài ra, bài viết cũng bao gồm cách điều chỉnh hoạt động của GABA bằng thuốc và chất bổ sung.
Gaba trong cơ thể. Nguồn ảnh sciencephoto.com
GABA là gì?
Chất dẫn truyền thần kinh là những sứ giả hóa học trong hệ thần kinh. Thông điệp di chuyển dọc theo hệ thống thần kinh thông qua các tế bào thần kinh truyền tín hiệu cho nhau. Ví dụ, chúng có thể truyền một thông điệp từ não đến tay bạn để tránh nguy hiểm, hoặc chúng có thể truyền một thông điệp từ tay đến não nói rằng một cái nồi đang nóng.
Là một chất dẫn truyền thần kinh loại ức chế, GABA ngăn chặn một số thông điệp hoặc đường truyền thần kinh nhất định. Nó hoạt động bằng cách ngăn chặn sự kích thích của các tế bào thần kinh. Điều này có nghĩa là một tế bào thần kinh không thể gửi thông điệp tới các tế bào thần kinh khác.
GABA sẽ ngăn chặn các thông điệp liên quan đến tâm trạng cực đoan. Nói cách khác, GABA làm dịu hệ thống thần kinh, giúp bạn không trở nên lo lắng hoặc sợ hãi quá mức.
Các vấn đề với tín hiệu GABA dường như đóng một vai trò trong các rối loạn ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần hoặc hệ thần kinh của bạn.
Sự khác biệt giữa các loại chất dẫn truyền thần kinh
Các chất dẫn truyền thần kinh loại ức chế như GABA ngăn chặn một số tín hiệu não nhất định và làm giảm hoạt động của hệ thần kinh. Một chất dẫn truyền thần kinh ức chế khác là serotonin giúp ổn định tâm trạng.
Các chất dẫn truyền thần kinh loại kích thích có tác dụng ngược lại: Chúng thúc đẩy các tín hiệu não nhất định và tăng hoạt động của hệ thần kinh. Một ví dụ về chất dẫn truyền thần kinh kích thích là norepinephrine.
Chức năng GABA
Khi một tế bào thần kinh nhận được các thông điệp, được gọi là “điện thế hoạt động”, thì thông điệp sẽ được truyền đến một tế bào thần kinh khác thông qua một loạt các bước.
Tuy nhiên, khoảng 30% đến 40% tế bào thần kinh có chứa GABA. Khi các tế bào thần kinh này nhận được một thông điệp, chúng giải phóng GABA vào các synap thần kinh - nơi thông điệp sẽ được truyền đi. Việc giải phóng GABA bắt đầu một phản ứng khiến giảm điện thế hoạt động được truyền cho các tế bào thần kinh khác.
Hoạt động GABA chỉ kéo dài vài mili giây nhưng nó gây ra hậu quả đáng kể. Trong não, nó dẫn đến tác dụng làm dịu. Trong tủy sống, quá trình này cho phép tích hợp thông tin cảm giác, có nghĩa là nó cho phép hệ thống thần kinh của bạn xử lý và tổ chức thông tin đến từ các giác quan.
Tóm tắt
GABA là một axit amin giúp điều chỉnh tâm trạng của bạn. Nó được giải phóng bởi một số tế bào thần kinh mang thông điệp dọc theo hệ thần kinh. GABA có tác dụng ngăn truyền thông điệp. Cụ thể, nó ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với cảm giác lo lắng, sợ hãi và căng thẳng, và nó cho phép hệ thần kinh xử lý thông tin tốt hơn.
Vai trò của GABA trong sức khỏe tâm thần
Nếu GABA không được giải phóng đúng cách bởi các tế bào thần kinh chứa GABA, nó có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và góp phần vào rối loạn phát triển thần kinh. Thiếu hoạt động GABA thích hợp có thể đóng một vai trò trong bệnh tâm thần phân liệt, tự kỷ, hội chứng Tourette và các rối loạn khác.
Rối loạn lo âu
Hoạt động GABA giúp bạn có phản ứng lành mạnh với căng thẳng bằng cách ngăn chặn các tế bào thần kinh gửi đi các thông điệp có thể "đốt cháy" cơ thể.
Nhiều thứ có thể ảnh hưởng đến mức GABA, có thể góp phần gây ra lo lắng. Ví dụ, nghiên cứu chỉ ra rằng các tác nhân gây căng thẳng bên ngoài và các tác nhân gây căng thẳng đầu đời có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cách GABA hoạt động trong cơ thể, tạo ra sự mất cân bằng.
Tâm thần phân liệt
Việc thiếu GABA có liên quan đến các vấn đề thực hiện các chức năng tâm thần bình thường, được gọi là suy giảm nhận thức. Điều này rất quan trọng đối với những người bị tâm thần phân liệt - một chứng rối loạn tâm thần gây ra các vấn đề về suy nghĩ và hành vi đúng đắn.
Các vấn đề với các yếu tố cụ thể của hệ thần kinh, như thụ thể GABA-A, có liên quan đến các đặc điểm của bệnh tâm thần phân liệt, bao gồm ảo giác và suy giảm nhận thức.
Tự kỷ
Trong khi nguyên nhân chính xác của chứng tự kỷ (hay rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder - ASD) vẫn chưa rõ ràng, các nghiên cứu trên động vật và con người đã tìm thấy mối liên quan giữa các bất thường trong hoạt động GABA và các triệu chứng ASD. Dường như có một mối quan hệ giữa GABA và cách một người mắc chứng tự kỷ bị hạn chế về sở thích hoặc khó khăn trong giao tiếp xã hội.
Các nghiên cứu liên quan đến chứng tự kỷ dường như cho thấy GABA không hoạt động đơn lẻ. Sự mất cân bằng trong chất dẫn truyền thần kinh này có thể ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh và thụ thể khác, hoặc GABA có thể bị ảnh hưởng bởi chúng.
Trầm cảm nặng
Mức độ GABA thấp hơn trong cơ thể cũng có liên quan đến chứng rối loạn trầm cảm (Major Depression disorder - MDD). Điều này có thể là do GABA hoạt động phối hợp với các chất dẫn truyền thần kinh khác, chẳng hạn như serotonin, cũng có liên quan đến rối loạn tâm trạng.
Nghiên cứu cũng cho thấy GABA hoạt động không đúng cách có thể là một yếu tố góp phần dẫn đến tự tử.
GABA ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe thể chất?
Hoạt động GABA thích hợp đóng một vai trò quan trọng trong một số bệnh, bao gồm cả bệnh thoái hóa thần kinh - trong đó các tế bào thần kinh của cơ thể bị tổn thương hoặc chết.
Có thể kể tới vài bệnh trong số này là:
- Bệnh Huntington: Mức GABA giảm ở những người mắc bệnh Huntington có thể góp phần gây rối loạn chức năng trong vùng não điều chỉnh chuyển động chủ ý.
- Động kinh: Thiếu hoạt động GABA có liên quan đến hoạt động quá mức của hệ thần kinh trong cơn động kinh.
- Bệnh Parkinson: GABA hoạt động quá mạnh có thể xuất hiện với bệnh Parkinson. Điều này chặn các thông điệp trong các trung tâm chuyển động của não.
Các rối loạn khác liên quan đến hoạt động GABA bao gồm:
- Thiếu hụt pyridoxine là một bệnh hiếm gặp trong đó vitamin pyridoxine (B6) không có sẵn để tổng hợp hoặc hình thành GABA. Thiếu pyridoxine có thể gây co giật trong thời kỳ sơ sinh.
- Bệnh não gan là một rối loạn trong đó bệnh gan ảnh hưởng đến chức năng não. Nó liên quan đến lượng amoniac cao trong cơ thể. Amoniac này có thể liên kết với các thụ thể GABA và ngăn chúng hoạt động bình thường.
- Loạn trương lực cơ là một rối loạn vận động liên quan đến co thắt cơ không tự chủ, được cho là có liên quan đến việc thiếu hoạt động GABA.
Tóm tắt
Căng thẳng và các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thần kinh và hoạt động của GABA. Điều này có thể dẫn đến quá ít GABA, có thể đóng một vai trò trong các rối loạn liên quan đến chức năng não và tâm thần. Các nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa việc thiếu axit amin này và bệnh tâm thần phân liệt, tự kỷ, trầm cảm và lo lắng.
Hoạt động GABA (quá ít hoặc quá nhiều) cũng liên quan đến các bệnh thoái hóa thần kinh. Các bệnh khác có thể do cơ thể không tạo ra GABA đúng cách hoặc các chất khác cản trở nó hoạt động bình thường.
Điều trị GABA
GABA xuất hiện tự nhiên trong cơ thể. Trong trường hợp có vấn đề với hoạt động GABA, bác sĩ có thể kê đơn thuốc. Các chất bổ sung đôi khi cũng được sử dụng để điều chỉnh các chức năng do GABA kiểm soát.
Thuốc men
Các loại thuốc được sử dụng để điều chỉnh tín hiệu GABA bao gồm:
- Benzodiazepines: Liên kết với thụ thể GABA-A, tăng tác dụng làm dịu.
- Thuốc an thần: Thuốc an thần làm tăng thời gian GABA liên kết với thụ thể GABA-A
- Vigabatrin: Được sử dụng để ngăn chặn sự phân hủy GABA, giúp điều trị một số loại động kinh
- Propofol: Một loại thuốc an thần thường được sử dụng trong gây mê toàn thân, nó hỗ trợ hoạt động của GABA
- Flumazenil: Liên kết với thụ thể GABA-A, cải thiện tình trạng tâm thần ở những người bị bệnh não gan
- Baclofen: Thuốc giãn cơ thúc đẩy liên kết GABA-B
- Valproicaxit: Ức chế sự hấp thu GABA; hoạt động như một chất ổn định tâm trạng và điều trị chống động kinh
- Zolpidem: Hoạt động trên thụ thể GABA-A để có tác dụng an thần-thôi miên
- Gabapentin: Tăng tổng hợp GABA; thường được kê đơn để điều trị đau thần kinh
Chất bổ sung
GABA cũng có sẵn ở dạng bổ sung không kê đơn. Các nhà sản xuất bán GABA tự nhiên dưới dạng viên uống và viên nang với nhiều mức giá khác nhau, quảng cáo rằng sản phẩm của họ có thể giúp giảm căng thẳng và giúp bạn cảm thấy bình tĩnh và thư giãn. Nó có thể được bán một mình hoặc trộn với các chất khác như melatonin, giúp thúc đẩy giấc ngủ.
Bổ sung GABA có an toàn không?
Như với nhiều chất bổ sung thảo dược khác, phụ nữ mang thai và cho con bú nên tránh dùng chất bổ sung GABA vì chưa có nghiên cứu mạnh mẽ cho thấy nó an toàn.
Nếu bạn đang nghĩ đến việc bổ sung GABA, hãy trao đổi với bác sĩ trước.
Yếu tố nguy cơ
Rượu và các loại thuốc khác có thể ảnh hưởng đến hoạt động hoặc sản xuất GABA. Ví dụ, rượu thúc đẩy hoạt động của thụ thể GABA. Điều này có thể tạo ra cảm giác bình tĩnh và thư giãn tạm thời. Nhưng hiệu quả là giả tạo và nhiềurủi ro. Bạn sẽ không nhận được hiệu quả tương tự nếu dùng kéo dài. Mọi người có thể hình thành khả năng thích nghi, khiến cơ thể cần nhiều chất hơn để đạt được cảm giác tương tự.
Dùng quá liều hoặc dùng nhiều loại thuốc điều chỉnh GABA (ví dụ, bổ sung GABA và uống rượu) có thể dẫn đến ức chế hô hấp (thở chậm) do tăng tín hiệu GABA trong thân não.
Tóm tắt
Vẫn còn nhiều điều chưa hiểu về tế bào thần kinh chứa GABA và hoạt động của GABA. Tuy nhiên, rõ ràng là tâm trạng và sức khỏe tinh thần bị ảnh hưởng bởi axit amin này. Nó cũng đóng một vai trò trong các bệnh thoái hóa thần kinh và các rối loạn khác. Các bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp điều chỉnh hoạt động của GABA và điều trị những vấn đề này. Các loại thuốc này cần được sử dụng đúng cách để tránh bị lệ thuộc hoặc lạm dụng.
Có rất ít nghiên cứu để chứng minh lợi ích của các chất bổ sung không kê đơn. Chúng có thể cung cấp một số trợ giúp, nhưng cũng là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe của bạn nếu bạn sử dụng các chất bổ sung đó với rượu hoặc một số loại thuốc khác.
Trao đổi với bác sĩ nếu bạn đang có các triệu chứng lo lắng hoặc trầm cảm trước khi tự điều trị bằng thuốc không kê đơn. Rối loạn tâm trạng và lo âu rất phức tạp và cần được điều trị bởi các chuyên gia y tế.
Thuốc điều chỉnh GABA có thể có tác dụng mạnh mẽ đối với những người đang gặp khó khăn trong việc thư giãn, trấn tĩnh và ngủ. Nhưng chúng có nguy cơ bị lạm dụng cao, thậm chí có thể tạo ra nhiều vấn đề hơn. Nếu bạn hoặc người thân của bạn đang phải vật lộn với các vấn đề về sử dụng hoặc lạm dụng chất kích thích, việc tìm kiếm sự điều trị chuyên nghiệp sớm có thể giúp giảm thiểu những tác động tiêu cực.
CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
- Có bao nhiêu chất dẫn truyền thần kinh?
Cho đến nay, các nhà khoa học đã xác định được hơn 60 chất dẫn truyền thần kinh riêng biệt. Chúng được chia thành ba nhóm dựa trên chức năng của chúng: chất dẫn truyền thần kinh loại kích thích, chất dẫn truyền thần kinh loại ức chế và chất dẫn truyền thần kinh loại điều hòa.
- Sự thiếu hụt GABA ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?
Sự thiếu hụt hoạt động GABA có thể góp phần gây ra một số tình trạng sức khỏe tâm thần như rối loạn lo âu, tâm thần phân liệt và trầm cảm. Nó cũng liên quan đến một số tình trạng thể chất, bao gồm bệnh Huntington, loạn trương lực cơ và co cứng cơ.