Phương pháp:
- Phân tích (Phân tích đề để xác định thể loại, yêu cầu, phạm vi dẫn chứng).
- Sử dụng các thao tác lập luận (phân tích, tổng hợp, bàn luận,…) để tạo lập một văn bản nghị luận văn học.
Cách giải:
Yêu cầu hình thức:
- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng làm nghị luận văn học để tạo lập văn bản. - Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết; không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.
Yêu cầu nội dung:
I. Giới thiệu chung
- Tố Hữu là lá cờ đầu của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam hiện đại. Nội dung thơ Tố Hữu hướng tới những sự kiện cách mạng của dân tộc trong thế kỉ XX.
- Bài thơ Việt Bắc ra đời sau kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi năm 1954; được coi là một thi phẩm xuất sắc, tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu.
- Khái quát vấn đề: Cảm nhận về đoạn thơ. Từ đó nhận xét về khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn được thể hiện trong đoạn thơ.
II. Phân tích
1. Cảm nhận đoạn trích.
- Con đường ra mặt trận – hình ảnh tiêu biểu của thơ ca kháng chiến, đó là con đường vui, đẹp, khí phách anh hùng, sức mạnh. Tố Hữu viết “Những đường Việt Bắc của ta”:
+ Từ những chỉ sự khác biệt về thế và lực của cách mạng Việt Nam, từ thế bị bao vây chúng ta chuyển sang thế phản công. Lực lượng lớn mạnh để chiếm lĩnh những mặt trận lớn nữa.
+ Việt Bắc: Được đặt vị trí trung tâm, mọi ngả đường ra mặt trận, ngả đường vui, ngả đường lịch sử đều bắt nguồn từ Việt Bắc -> Việt Bắc là cơ quan đầu não.
+ Cụm từ “của ta”: Thể hiện sự sở hữu, sự khẳng định trời và đất của ta. -> Tổ quốc, giang sơn, gấm vóc này sẽ là của ta.
- Hình ảnh đại đoàn quân:
+ Tố Hữu đã sử dụng bút pháp sử thi – nhấn mạnh, tô đậm đến mức thần thoại hóa “Đêm đêm… đất rung”; sử dụng nghệ thuật hài thanh “r” – tạo nên độ rung ngân, cộng hưởng – bước chân của hào khí Đông A, bước chân thần tốc của Nguyễn Huệ và giờ thời đại Hồ Chí Minh đang tiến bước.
+ Hình ảnh “điệp điệp trùng trùng” kết hợp với các từ láy gợi sức mạnh của gió, của nước. Từ láy không chỉ nhấn mạnh sự lớn về lực lượng mà còn thể hiện sự đồng lòng, chung ý chí, chung lí tưởng tạo nên sức mạnh rung trời lở đất.
+ Hình ảnh “ánh sao đầu súng” – hình ảnh có thật “trong những đêm dài hành quân, đầu súng như treo một ánh sao trên bầu trời. Hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng “ánh sao trên mũ”, ánh sáng của lí tưởng “ánh sao trên lá quốc kì” => Vẻ đẹp tâm hồn của chiến sĩ cách mạng.
- Dân công: Những người cống hiến âm thầm cho Tổ quốc “Dân công… lửa bay”.
- Đỏ đuốc: Nhấn mạnh ý chí như một của dân tộc trong những năm kháng chiến.
- Niềm vui chiến thắng:
+ Thơ Tố Hữu lúc nào cũng lấp lánh ánh sáng “ánh sao”, “đuốc đỏ”, “lửa bay”, “đèn pha”, “ngày mai lên” -> Tố Hữu là nhà thơ của niềm vui lớn.
+ Chiến thắng: điệp từ “vui” lặp lại.
+ Liệt kê nhiều chiến công, niềm vui từ bắc chí nam, từ con người tỏa ra đất trời.
=> Việt Bắc là một khúc hùng ca, Tố Hữu là nhà thơ dân tộc trong việc sử dụng thể thơ lục bát. Ông không chỉ sử dụng thể thơ để thể hiện ân tình, ngọt ngào mà còn diễn tả được sự hừng hực, không khí chiến đấu,… -> Ngôn ngữ tiếng Việt không chỉ là tình yêu mà còn là khát vọng chiến thắng.
2. Nhận xét về khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn được thể hiện trong đoạn thơ.
- Khuynh hướng sử thi:
+ Đoạn trích đề cập đến những sự kiện, địa danh mang tính lịch sử gợi nhớ đến chiến thắng vẻ vang của dân tộc Việt Nam.
+ Hình ảnh đoàn quan ra trận với ý thơ phô trương sức mạnh hùng hậu của quân đội ta. Hình ảnh những người lính cũng vì thế mà được hình tượng hóa, mang trong mình sức mạnh có thể đánh tan mọi kẻ thù, đất trời thiên nhiên cũng phải khiếp sợ.
- Cảm hứng lãng mạn được thể hiện qua đoạn trích:
+ Tâm hồn, ý chí, lí tưởng của những người chiến sĩ cách mạng.
+ Ý chí đồng lòng, sức mạnh của tình đoàn kết của dân tộc Việt Nam trong kháng chiến.
+ Niềm vui chiến thắng của dân tộc tràn ngập những câu thơ, tràn vào tâm tư người đọc niềm vui chiến thắng bất tận của chiến dịch Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu. Đoạn trích còn thể hiện niềm tin mãnh liệt vào ánh sáng Cách mạng, tin vào một kỉ nguyên độc lập của dân tộc, không còn áp bức, chỉ còn niềm vui chiến thắng.
III. Kết luận
- Khái quát lại vấn đề.
- Giá trị nội dung, nghệ thuật.
