Bệnh tâm thần: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và biện pháp điều trị

Video: Bệnh tâm thần.

Ảo giác là những trải nghiệm cảm giác sai lầm xảy ra trong trường hợp không có kích thích thực tế. Ví dụ, một người bị ảo thính có thể nghe thấy tiếng mẹ mắng trong khi mẹ không hề xuất hiện ở đó. Trường hợp bị ảo thị có thể nhìn thấy thứ gì đó, ví dụ một người trước mặt họ nhưng thực tế không có người nào cả.

Người mắc bệnh tâm thần cũng có thể có những suy nghĩ sai lầm không phù hợp với bằng chứng thực tế, được gọi là hoang tưởng. Một số người có thể bị mất động lực và dần dần thu mình tách khỏi cuộc sống bên ngoài.

Ảo giác hay hoang tưởng có thể đáng sợ khiến những người mắc bệnh làm tổn thương bản thân hoặc người khác.

Điều quan trọng là phải đi khám để được chẩn đoán và điều trị sớm nếu có các triệu chứng của bệnh tâm thần.

Nhận biết các triệu chứng của bệnh tâm thần

Người mắc bệnh trầm cảm thường tự khép mình và xa lánh mọi người. Nguồn ảnh: brightquest.com

Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia (NIMH), những dấu hiệu cảnh báo có thể xuất hiện trước khi bệnh tâm thần phát triển, bao gồm:

• Giảm đột ngột hiệu suất trong công việc hoặc việc học tập ở trường.
• Khó suy nghĩ rõ ràng.
• Khó tập trung.
• Cảm thấy mình bị người khác chi phối hoặc nghi ngờ người khác.
• Xa lánh bạn bè và những người thân yêu.
• Xuất hiện một cảm giác kỳ lạ, mới mẻ hoặc thờ ơ vô cảm.
• Không quan tâm đến việc chăm sóc bản thân.
• Khó tách rời thực tế với phi thực tế.
• Khó giao tiếp.

Nếu ai đó đang trải qua một giai đoạn rối loạn tâm thần, các triệu chứng chính bao gồm:

• Ảo giác.
• Hoang tưởng.
• Hành vi vô tổ chức (không có ý nghĩa hoặc bốc đồng).
• Các triệu chứng tiêu cực, không có cảm xúc, thiếu hứng thú với các hoạt động đã từng yêu thích, tác phòng kỳ dị, ngoại hình không gọn gàng, v.v.)
• Khí sắc trầm. 

Tư duy dồn dập và rối loạn

Một người mắc bệnh tâm thần có thể thường có những suy nghĩ khó hiểu và gián đoạn, một số ví dụ bao gồm: 

• Nói liên tục với các mẫu giọng nhanh.
• Chuyển chủ đề giữa câu mà không có lời giải thích.
• Mất tư duy đột ngột khiến họ dừng lại hoặc trở nên thờ ơ. 

Hoang tưởng và ảo giác là gì?

Hoang tưởng có người hãm hại mình. Nguồn ảnh: Healthline

Hoang tưởng và ảo giác là hai triệu chứng rất khác nhau và thường gặp ở những người bị rối loạn tâm thần. Hoang tưởng và ảo giác xuất hiện như thật đối với người mắc phải.

Hoang tưởng

Hoang tưởng là những ý tưởng, phán đoán sai lầm không phù hợp với thực tế do bệnh tâm thần sinh ra nhưng người bệnh cho là hoàn toàn chính xác không thể giải thích, đả thông được. Các loại hoang tưởng hay gặp là hoang tưởng bị hại, hoang tưởng tự cao và hoang tưởng nghi bệnh,...

Những người xuất hiện cơn hoang tưởng bị hại có thể nghĩ rằng mình đang bị theo dõi trong khi không bị theo dõi hoặc những thông điệp bí mật đang được gửi cho họ.

Một số người xuất hiện chứng hoang tưởng tự cao sẽ có cảm giác mình quan trọng một cách thái quá.

Hoang tưởng nghi bệnh là khi một người tin rằng mình mắc bệnh nan y nhưng thực tế vẫn khỏe mạnh.

Ảo giác

Ảo giác là cảm giác, tri giác như có thật về một sự vật hiện tượng không hề có thật trong thực tại. Ảo giác có nghĩa là nhìn, nghe, cảm nhận hoặc ngửi thấy thứ gì đó không có thực tại thời điểm đó.

Một người bị ảo giác có thể nhìn thấy những thứ không tồn tại hoặc nghe thấy mọi người nói chuyện khi họ ở một mình.

Nguyên nhân gây bệnh tâm thần

Mỗi trường hợp mắc bệnh tâm thần là khác nhau và nguyên nhân chính xác không phải lúc nào cũng rõ ràng. Có một số bệnh lý gây ra rối loạn tâm thần. Ngoài ra còn có các yếu tố khởi phát như sử dụng ma túy, thiếu ngủ và các yếu tố môi trường khác. Bên cạnh đó, một số tình huống nhất định có thể dẫn đến phát triển bệnh tâm thần.

Nhìn chung, một số yếu tố liên quan đến bệnh tâm thần là:

• Di truyền.
• Sang chấn tinh thần như một cái chết, xâm hại tình dục hoặc sống qua chiến tranh.
• Sử dụng chất kích thích (ma túy, tem lưỡi LSD và amphetamine đã được chứng minh có mối liên hệ với các rối loạn tâm thần ở một số người).
• Tình trạng sức khỏe tâm thần như tâm thần phân liệt.

Các yếu tố nguy cơ phát triển bệnh tâm thần

Hiện không thể xác định chính xác đối tượng có khả năng mắc bệnh tâm thần. Tuy nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra rằng, di truyền đóng một vai trò nhất định.

Mọi người có nhiều khả năng phát triển bệnh tâm thần nếu một thành viên huyết thống trong gia đình, chẳng hạn như cha mẹ hoặc anh chị em mắc bệnh tâm thần.

Trẻ em sinh ra bị đột biến gen được gọi là hội chứng mất đoạn 22q11.2 có nguy cơ phát triển bệnh tâm thần, đặc biệt là tâm thần phân liệt.

Các loại bệnh tâm thần

Ma túy tổng hợp là một trong những yếu tố gây khởi phát bệnh tâm thần. Nguồn ảnh: psychcentral.com

 Một số loại bệnh tâm thần do các điều kiện hoặc hoàn cảnh cụ thể gây ra.

Rối loạn tâm thần ngắn hạn

Rối loạn tâm thần ngắn hạn hay gọi là rối loạn sự thích ứng có thể xảy ra trong giai đoạn căng thẳng nghiêm trọng như cái chết của một thành viên trong gia đình.

Một người nào đó mắc chứng rối loạn sự thích ứng với phản ứng trầm cảm ngắn thường sẽ hồi phục sau vài ngày đến vài tuần, tùy thuộc vào tác nhân gây căng thẳng.

Rối loạn tâm thần liên quan đến ma túy hoặc rượu

Rối loạn tâm thần đôi khi có thể được kích hoạt do sử dụng rượu hoặc ma túy, bao gồm cả chất kích thích như là methamphetamine.

Các loại thuốc gây ảo giác như tem lưỡi LSD thường khiến người dùng nhìn thấy những thứ không có thật nhưng tác dụng này chỉ là tạm thời. Một số loại thuốc kê đơn như steroid và chất kích thích cũng có thể gây ra các triệu chứng rối loạn tâm thần 

Những người bị rối loạn sử dụng rượu hoặc chất kích thích có thể gặp phải các triệu chứng rối loạn tâm thần nếu ngừng uống hoặc dùng thuốc đột ngột.

Rối loạn tâm thần thực tổn 

Chấn thương đầu, nhiễm trùng hoặc bệnh lý khác ảnh hưởng đến thần kinh trung ương có thể gây ra các triệu chứng của rối loạn tâm thần.

Rối loạn tâm thần

Rối loạn tâm thần có thể được kích hoạt bởi căng thẳng, ma túy, rượu, chấn thương và bệnh tật hoặc tự xuất hiện. Các rối loạn sau đây có thể có các triệu chứng của rối loạn tâm thần:

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Khi mắc chứng rối loạn cảm xúc lưỡng cực sẽ phải trải qua những thay đổi tâm trạng cực kỳ nghiêm trọng. Khi tâm trạng hưng phấn và tích cực, có thể có các triệu chứng của rối loạn tâm thần, người bệnh cảm thấy vô cùng hạnh phúc hoặc phấn khích.

Khi tâm trạng trầm hơn, người bệnh cũng có các triệu chứng rối loạn tâm thần khiến họ cảm thấy tức giận, buồn bã hoặc sợ hãi, bao gồm cả việc hoang tưởng ai đó đang cố gắng làm hại mình.

Rối loạn hoang tưởng

Những người bị rối loạn hoang tưởng tin tưởng mạnh mẽ vào những điều không có thật, ngay cả khi được đưa ra bằng chứng phản bác lại điều đó.

Trầm cảm tái diễn

Là bệnh trầm cảm nặng với các triệu chứng rối loạn tâm thần.

Tâm thần phân liệt

Các triệu chứng rối loạn tâm thần thường xuất hiện ở bệnh tâm thần phân liệt.

Làm thế nào để chẩn đoán bệnh tâm thần?

Bệnh tâm thần được chẩn đoán thông qua đánh giá sức khỏe tâm thần. Bác sĩ sẽ theo dõi hành vi của người bệnh và hỏi những triệu chứng họ gặp phải.

Các xét nghiệm và chụp phim X-quang có thể được sử dụng để xác định xem có bệnh lý tiềm ẩn gây ra các triệu chứng hay không.

• Chẩn đoán bệnh tâm thần ở trẻ em và thanh thiếu niên

Nhiều triệu chứng của bệnh tâm thần ở người lớn khác với triệu chứng tâm thần ở người trẻ tuổi. Ví dụ, trẻ nhỏ thường có những người bạn tưởng tượng để nói chuyện - đây là chơi tưởng tượng hoàn toàn bình thường đối với trẻ em.

Nhưng nếu lo lắng về các triệu chứng tâm thần của trẻ hoặc thanh thiếu niên, tốt nhất nên đi khám và mô tả hành vi bất thường cho bác sĩ biết.

Điều trị bệnh tâm thần

Điều trị bệnh tâm thần có thể kết hợp giữa thuốc và liệu pháp. Hầu hết mọi người sẽ cải thiện các triệu chứng khi được điều trị.

An thần

Đôi khi những người mắc bệnh tâm thần trở nên kích động và có nguy cơ làm tổn thương bản thân hoặc người khác. Trong những trường hợp này, cần phải xử lý nhanh chóng để giảm bớt triệu chứng và hành vi gây hại bằng thuốc an thần kinh. Bác sĩ hoặc nhân viên y tế sẽ tiến hành tiêm thuốc tác dụng nhanh hoặc thuốc dạng lỏng để người bệnh nhanh chóng được thư giãn.

Thuốc

Các triệu chứng của bệnh tâm thần có thể được kiểm soát bằng thuốc chống loạn thần, làm giảm ảo giác và hoang tưởng đồng thời giúp người bệnh suy nghĩ rõ ràng hơn. Thuốc chống loạn thần mà bác sĩ kê đơn sẽ tùy thuộc vào các triệu chứng.

Trong nhiều trường hợp, chỉ cần dùng thuốc chống loạn thần trong thời gian ngắn đến khi các triệu chứng được kiểm soát tốt. Tuy nhiên, những trường hợp khác có thể cần sử dụng một thời gian dài.

Liệu pháp nhận thức hành vi

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một loại liệu pháp sức khỏe tâm thần với mục tiêu là thay đổi tư duy và hành vi. Liệu pháp nhận thực hành vi khuyến khích người bệnh đối đầu với nỗi sợ hãi trong một môi trường dưới sự kiểm soát của bác sĩ. 

Liệu pháp nhận thức hành vi đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giúp mọi người quản lý tốt hơn tình trạng sức khỏe tâm thần.

Liệu pháp nhận thức hành vi thường mang lại hiệu quả tốt nhất đối với các triệu chứng tâm thần đáp ứng thuốc kém. 

Các biến chứng và tiến triển của bệnh tâm thần

Bệnh trầm cảm không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến hành vi tự sát. Nguồn ảnh: altamirarecovery.com

Bệnh tâm thần không có nhiều biến chứng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, những người mắc bệnh tâm thần có thể khó đảm bảo chất lượng cuộc sống và dẫn đến các tình trạng khác không được điều trị.

Hầu hết những người mắc bệnh tâm thần, ngay cả những trường hợp nghiêm trọng sẽ hồi phục khi có phương pháp điều trị thích hợp, chẳng hạn như liệu pháp và thuốc.