Bệnh giun đũa là một bệnh nhiễm trùng đường ruột do giun đũa gây ra. Giun đũa có tên khoa học là Ascaris lumbricoides, là một loại giun sống ký sinh trên cơ thể người. Nhiễm trùng do giun đũa khá phổ biến, xuất hiện ở nhiều quốc gia trên thế giới. Trong số các loại giun gây bệnh ở người, bệnh do giun đũa là bệnh gặp nhiều nhất. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỉ lệ nhiễm giun đũa trên thế giới là 10%.
Giun đũa. Nguồn: News MedicalBệnh do giun đũa thường gặp ở những nơi không có hệ thống vệ sinh hiện đại. Con người nhiễm giun qua thức ăn và nước uống không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Nhiễm trùng thường không gây ra triệu chứng, nhưng nếu nhiễm một lượng lớn giun đũa (nhiễm trùng nặng) có thể dẫn đến các biến chứng ở phổi hoặc ruột.
Nguyên nhân gây ra nhiễm trùng giun đũa
Video: Bệnh nhiễm giun đũa
Bạn có thể bị nhiễm giun đũa sau khi vô tình ăn thực phẩm có nhiễm trứng giun đũa (A. Lumbricoides). Trứng giun đũa có trong phân người bệnh được thải ra đất gây ô nhiễm đất và nguồn nước, còn thực phẩm chưa nấu chín có thể bị nhiễm đất và trứng giun đũa nếu không rửa sạch và chế biến kỹ.
Theo WHO, trẻ em thường bị nhiễm giun đũa khi chơi trên đất bị ô nhiễm và cho tay vào miệng. Bệnh giun đũa cũng có thể lây trực tiếp từ người sang người.
Các triệu chứng của bệnh giun đũa
Giun đũa ở người và phẫu thuật tắc ruột do giun đũa. Nguồn: ResearchGateNhững người bị bệnh giun đũa thường không có triệu chứng. Các triệu chứng trở nên rõ ràng hơn khi nhiễm giun đũa số lượng lớn.
Nhiễm giun đũa trong phổi có thể gây ra:
Ho hoặc nôn mửa
Thở khò khè hoặc khó thở
Viêm phổi hít (hiếm khi)
Ho đờm lẫn máu
Đau ngực
Sốt
Nhiễm giun đũa trong đường ruột gây ra các triệu chứng:
Buồn nôn
Nôn mửa
Tiêu chảy
Tắc ruột, gây đau quặn bụng, bí trung đại tiện và nôn mửa
Ăn mất ngon
Có thể xuất hiện giun đũa trong phân
Khó chịu hoặc đau bụng
Giảm cân
Chậm lớn ở trẻ nhỏ
Một số người bị nhiễm trùng nặng có thể có các triệu chứng khác, chẳng hạn như mệt mỏi và sốt. Nhiễm giun đũa số lượng lớn có thể gây ra khó chịu và nhiều triệu chứng kể trên nếu không được điều trị kịp thời.
Vòng đời của giun đũa
Vòng đời của giun đũa. Nguồn: Diet con trungSau khi ăn thực phẩm nhiễm trứng giun đũa, ký sinh trùng sẽ sinh sản bên trong ruột. Vòng đời của giun đũa bao gồm các giai đoạn:
Trứng giun đũa được nuốt vào sẽ nở thành ấu trùng trong ruột.
Sau đó, ấu trùng di chuyển theo đường máu đến phổi.
Sau khi trưởng thành, giun đũa rời khỏi phổi và di chuyển đến cổ họng.
Bạn sẽ ho ra giun hoặc nuốt giun đũa trong cổ họng vào đường tiêu hóa. Những con giun này sẽ trở lại ký sinh trong đường ruột của người bệnh. Tại đường ruột, giun sẽ giao phối và đẻ nhiều trứng hơn.
Chu kỳ vẫn tiếp tục. Một số trứng được bài tiết qua phân. Số trứng còn lại sẽ phát triển thành ấu trùng và quay trở lại phổi, tiếp tục một chu kỳ sinh sản mới.
Ai có nguy cơ mắc bệnh giun đũa?
Trẻ em là đối tượng có nguy cơ cao nhiễm giun đũa. Nguồn: Kidspot NZGiun đũa có thể phát triển ở mọi nơi trên thế giới, nhưng chúng thường phổ biến ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, bao gồm Châu Mỹ Latinh và Châu Phi cận Sahara. Trong đó, bệnh này gặp với tỉ lệ cao ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém.
Các yếu tố môi trường có nguy cơ cao gây bệnh như:
Thiếu cơ sở hạ tầng đảm bảo vệ sinh, thiếu trang thiết bị vệ sinh hiện đại
Sử dụng phân người để làm phân bón
Sinh sống hoặc đến thăm vùng khí hậu nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới
Tiếp xúc với môi trường và thực phẩm nhiễm bẩn
Bạn có thể hạn chế nguy cơ nhiễm giun đũa bằng cách tránh thức ăn và nguồn nước không đảm bảo vệ sinh. Giữ cho môi trường và nguồn nước luôn sạch sẽ. Thực hiện ăn sạch, uống sạch, ở sạch, giữ vệ sinh môi trường.
Bạn nên thực hiện các biện pháp phòng bệnh khi đến thăm những khu vực hẻo lánh, lạc hậu. Điều quan trọng là:
Luôn rửa tay bằng xà phòng và nước trước khi ăn hoặc chế biến thức ăn.
Đun sôi kỹ hoặc lọc nước uống.
Kiểm tra cơ sở chế biến thực phẩm.
Tránh tắm rửa, sinh hoạt và ăn uống tại các khu vực công cộng không đảm bảo vệ sinh.
Bóc bỏ vỏ, nấu chín rau và trái cây chưa rửa ở những vùng thiếu cơ sở hạ tầng vệ sinh hoặc sử dụng phân người để làm phân bón.
Trẻ em từ 3 đến 8 tuổi là đối tượng dễ bị nhiễm bệnh nhất do thường xuyên tiếp xúc với đất khi chơi đùa.
Các biến chứng khi nhiễm giun đũa
Hầu hết các trường hợp nhiễm giun đũa đều nhẹ và không gây ra vấn đề nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu nhiễm trùng nặng, giun đũa có thể lây lan sang các cơ quan khác trên cơ thể và dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Các biến chứng nặng do giun đũa có thể là:
Tắc ruột: Tắc ruột xảy ra khi một búi giun lớn gây tắc nghẽn đường ruột, với triệu chứng thường gặp: đau bụng từng cơn, bí trung đại tiện và nôn mửa. Tắc ruột được coi là một trường hợp cấp cứu y tế và cần được điều trị ngay.
Giun chui ống mật: Tắc mật do giun xảy ra khi ký sinh trùng chui vào đường mật hoặc ống mật chủ gây tắc mật.
Suy dinh dưỡng: Nhiễm giũn đũa sẽ ảnh hưởng tới tình trạng dinh dưỡng của cơ thể, gây kém hấp thu chất dinh dưỡng khiến trẻ có nguy cơ thiếu chất, chậm tăng cân.
Trẻ em dễ gặp các biến chứng về đường tiêu hóa hơn vì kích thước ruột càng nhỏ càng gia tăng nguy cơ tắc ruột.
Chẩn đoán bệnh giun đũa
Các bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm giúp chẩn đoán bệnh như: Xét nghiệm soi phân tìm ấu trùng và trứng giun. Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn mắc bệnh giun đũa, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn lấy mẫu phân.
Đối với người mắc bệnh giun đũa, cần làm thêm các xét nghiệm thăm dò và đánh giá các biến chứng, như:
Chụp X-quang phổi
Chụp CT
Siêu âm ổ bụng, màng phổi
Chụp MRI
Nội soi đường tiêu hóa. Đầu ống nội soi có gắn camera nhỏ được đưa vào đường tiêu hóa để đánh giá các tổn thương bên trong.
Các thăm dò hẩn đoán hình ảnh sẽ giúp xác định tình trạng nhiễm giun, số lượng giun trưởng thành và vị trí gây tổn thương bên trong cơ thể.
Để đánh giá nguy cơ biến chứng của bệnh, bác sĩ sẽ cần phải xác định thời gian nhiễm giun là bao lâu.
Điều trị bệnh giun đũa
Các bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bệnh giun đũa bằng thuốc tiêu diệt ký sinh trùng. Các loại thuốc thường được dùng như:
Albendazole (Albenza)
Ivermectin (Stromectol)
Mebendazole (Vermox)
Nếu bạn bị nhiễm giun nặng hoặc có biến chứng, bạn sẽ cần các điều trị phối hợp. Bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để loại bỏ giun và điều trị biến chứng phức tạp. Người bệnh bị tắc ruột do giun sẽ cần phẫu thuật.
Tiên lượng bệnh và phòng bệnh
Đa số người nhiễm giun đũa có thể điều trị nội khoa và khỏi bệnh. Các triệu chứng sẽ mất sớm, trước khi cơ thể đào thải hết giun. Tuy nhiên, bệnh giun đũa có thể gây biến chứng khi có búi giun lớn. Nếu bạn nghi ngờ mình bị nhiễm giun đũa, hãy đi khám ngay.
Cách tốt nhất để phòng bệnh là:
Thực hành vệ sinh tốt: Ăn sạch, uống sạch, ở sạch, giữ vệ sinh môi trường. Luôn rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn hoặc chế biến thực phẩm, và sau khi đi vệ sinh. Dạy trẻ nhỏ thực hành vệ sinh tốt.
Chỉ ăn uống tại những nơi đảm bảo an toàn vệ sinh.
Chỉ uống nước đóng chai, tránh ăn trái cây và rau sống mà không được rửa sạch và gọt vỏ.
Bởi vậy, chúng sẽ gây ra cho người bị ký sinh tình trạng rối loạn tiêu hoá. Nghiêm trọng hơn là tình trang rối loạn thần kinh cho trẻ em. Đặc biệt, giun đũa sẽ làm cơ thể của bệnh nhân bị suy yếu. Bởi do chúng sẽ chiếm đoạt các chất dinh dưỡng cần thiết ở trong ruột người bệnh.
Trứng của giun đũa sẽ theo phân ra môi trường ngoài. Trong môi trường ẩm và thoáng khí, chúng sẽ thuận lợi phát triển và trở thành dạng ấu trùng bên trong trứng. Khi người ăn phải trứng giun, xuống đến dạ dày thì ấu trùng giun đũa sẽ chui ra. Chúng đi xuống ruột non, vào trong máu, qua gan, qua tim, và qua phổi. Sau cùng chúng mới lại trở về ruột non lần thứ hai. Đến lúc này chúng mới ký sinh ở đấy chính thức.
Xem thêm
Giun cái sẽ đẻ trứng, nếu như rơi vào đất thì sau khoảng hai tuần trứng sẽ nở và phát triển thành ấu trùng. Với nhiệt độ môi trường ở mức bình thường thì rất thuận lợi để ấu trùng có thể tiếp tục một vòng tuần hoàn. Trứng của giun chỉ bị tiêu diệt khi nhiệt độ trên 60 độ C. Nếu như có thói quen đi chân đất hoặc tiếp xúc với môi trường trực tiếp. Không có phương tiện hoặc dụng cụ bảo vệ và vệ sinh không sạch sẽ tay chính là nguyên nhân dẫn đến bệnh giun đũa.
Người lớn sẽ thường ít bị nhiễm giun hơn trẻ em. Trẻ ở thành thị có tỷ lệ nhiễm bệnh ít hơn trẻ ở nông thôn. Bởi trẻ em thường sẽ chưa có ý thức về vệ sinh cá nhân, hay cho tay vào miệng hoặc đi chân đất nên sẽ là điều kiện thuận lợi để lây nhiễm.
Tại nông thôn, dù đã có khuyến cáo không nên ăn rau sống hoặc sử dụng phân tươi để bón rau. Lúc này, trứng giun ở trong phân sẽ không được loại trừ mặc dù đã rửa rất kỹ và nhiều lần. Vì vậy con đường lây nhiễm lại càng luẩn quẩn.
Xem thêm
Ở trẻ em, triệu chứng có thể là trẻ bị rối loạn tiêu hóa kéo dài, suy dinh dưỡng, còi cọc, cân nặng chậm phát triển.
Nếu có quá nhiều giun trong ruột, trẻ sẽ có biểu hiện của tắc ruột. Cụ thể là trẻ bị đau bụng quặn từng cơn kèm chướng bụng, táo bón. Nếu giun từ ruột non đi qua ống mật sẽ gây tắc mật, viêm đường mật, sỏi đường mật, giun xuống ruột thừa gây viêm ruột thừa cấp.
Nếu giun đi lạc chỗ lên phổi, người bệnh có thể đến khám vì lý do khò khè, khó thở mạn tính hay biểu hiện cấp tính như đau ngực dữ dội, ho khan, sốt cao.
Một số trường hợp hiếm gặp là thấy được giun sống chui ra từ phân khi trẻ đi tiêu hay bắt gặp giun chui ra từ miệng, mũi khi trẻ ngủ hay ho, sặc.
Xem thêm
Giun đũa sinh sản hữu tính. Sau khi thụ tinh giun cái đẻ trứng, trứng theo phân ra ngoài gặp điều kiện thuận lợi và phát triển thành trứng có ấu trùng. Ấu trùng giun tiếp tục chu kỳ khi gặp nhiệt độ thuận lợi. Nhờ có lớp vỏ dày, trứng giun tồn tại lâu ở ngoại cảnh và chỉ bị tiêu diệt khi nhiệt độ trên 600C.
Người ăn phải trứng giun có ấu trùng vào dạ dày, ấu trùng thoát vỏ xâm nhập vào mao mạch ở ruột đến tĩnh mạch mạc treo rồi tới tĩnh mạch cửa vào gan.
Theo đường máu, ấu trùng có thể đến các cơ quan khác ký sinh và gây bệnh, như ở phổi, hầu họng,...
Trong quá trình di chuyển và phát triển trong cơ thể người, ấu trùng hoặc giun trưởng thành có thể đi lạc sang cơ quan khác. Hiện tượng này gọi là giun đi lạc chỗ, gây các triệu chứng cấp tính tại nơi giun lạc đến.
Xem thêm
Vị trí mà giun đũa kí sinh chính là ở bộ phận ruột non của người. Cụ thể giun đũa cái sinh sản bằng cách đẻ trứng. Khi chúng đẻ trứng, trứng giun rơi vào trong đất. Khoảng hai tuần sau, trứng giun phát triển trở thành ấu trùng giun.
Nhiệt độ bình thường của môi trường chính là một điều kiện cực kỳ thuận lợi cho những con ấu trùng giun đũa này tiếp tục phát triển vòng tuần hoàn. Trứng của giun đũa sẽ chỉ bị tiêu diệt nếu như gặp nhiệt độ từ 60 độ C trở lên.
Xem thêm
Tỷ lệ nhiễm giun tùy thuộc vào tập hoán vệ sinh cá nhân và sử dụng phân bón trồng hoa màu. Nghề nghiệp của ảnh hưởng đến tỉ lệ giun đũa, nghề nông nghiệp có tỉ lệ nhiễm cao hơn các nghề khác, nông thôn có tỉ lệ nhiễm cao hơn Thành Phố, tình trạng tái nhiễm rất nghiêm trọng, sau điều trị 4 tháng, tỷ lệ nhiễm giun đũa trên 90%.
Trong những năm gần đây, tỉ lệ nhiễm giun có xu hướng tăng ở các tỉnh miền núi và miền Nam. Ở miển Núi trước đây tỉ lệ nhiễm giun thấp, nay có nhiều nới tăng lên xấp xỉ vùng đồng bằng.
Xem thêm
Nuốt phải. Những quả trứng giun đũa nhỏ (cực nhỏ) không thể lây nhiễm nếu không tiếp xúc với đất. Mọi người có thể vô tình ăn phải (nuốt) đất bị ô nhiễm khi tiếp xúc tay với miệng hoặc bằng cách ăn trái cây hoặc rau chưa nấu chín được trồng trên đất bị ô nhiễm.
Di cư. Ấu trùng nở ra từ trứng trong ruột non của bạn và sau đó đi qua thành ruột để di chuyển đến tim và phổi thông qua đường máu hoặc hệ thống bạch huyết. Sau khi trưởng thành trong khoảng 10 đến 14 ngày trong phổi của bạn, ấu trùng sẽ đột nhập vào đường thở của bạn và đi lên cổ họng, nơi chúng bị ho và nuốt.
Sự trưởng thành. Khi chúng trở lại ruột, ký sinh trùng sẽ phát triển thành giun đực hoặc giun cái. Giun cái có thể dài hơn 40 cm và đường kính dưới 6 mm. Giun đực nhìn chung nhỏ hơn.
Sinh sản. Giun cái có thể đẻ 200.000 trứng mỗi ngày nếu có cả giun cái và giun đực trong ruột, và trứng sẽ ra khỏi cơ thể bạn theo phân. Nếu rơi vào trong đất, sau khoảng hai tuần trứng giun sẽ phát triển thành ấu trùng giun. Trứng giun chỉ bị tiêu diệt với nhiệt độ từ trên 60oC.
Xem thêm
Tẩy giun định kỳ.
Vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường sống, xây dựng hố xí hợp vệ sinh.
Giáo dục trẻ em về tầm quan trọng của việc rửa tay, đi các phương tiện bảo hộ và thói quen tốt để nâng cao sức khỏe.
Tuyên truyền, giáo dục và nâng cao ý thức người dân về cách dùng phân bón, tập tục ăn uống ảnh hưởng tới sức khỏe.
Rửa tay bằng xà phòng trước trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi tiếp xúc môi trường hoặc vật dụng bẩn.
Thực phẩm, rau củ phải được rửa sạch, gọt vỏ hoặc nấu chín trước khi ăn, hạn chế ăn rau sống.
Tránh tiếp xúc trực tiếp với nền đất, mang đầy đủ phương tiện bảo hộ khi làm công việc liên quan tới đất như nghề nông, đặc biệt là ở những vùng có thói quen dùng phân người bón cho cây trồng.
Xem thêm
Vệ sinh tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, lau dọn nhà cửa, vật dụng, đồ chơi của trẻ thường xuyên với nước sát trùng.
Luôn ăn thức ăn đã nấu chín, nước đun sôi để nguội.
Hạn chế ăn rau sống; nếu cần, nên rửa rau kỹ lưỡng nhiều lần với nước rửa rau chuyên dụng.
Không đi chân trần; nếu làm vườn, dọn rác, cây cỏ, cần đi ủng, mang khẩu trang, găng tay. Không được dùng phân tươi để bón rau, bón cây.
Đối với nhà vệ sinh, cống rãnh thoát nước, cần thường xuyên quét dọn, xử lý hóa chất diệt trùng thân thiện môi trường.
Đồng thời, cần có thói quen uống thuốc tẩy giun định kì mỗi sáu tháng cho cả gia đình. Thuốc có tác dụng không chỉ trên giun đũa và còn giúp diệt trừ các loại giun sán khác.
Xem thêm
Ngoài ra thì trẻ ở nông thôn có tỷ lệ bị nhiễm giun đũa cao hơn so với trẻ em ở thành thị. Lý do là vì trẻ nhỏ thường sẽ chưa có ý thức trong việc vệ sinh cá nhân. Trẻ hay đi chân trần, cùng với đó là thói quen cho tay vào miệng,... do vậy, đây chính là điều kiện để giun đũa dễ lây truyền.
Ở khu vực nông thôn, tuy rằng đã có nhiều những khuyến cáo. Tuy nhiên thì thói quen ăn rau sống và dùng phân tươi để bón rau lại vẫn còn tồn tại nhiều. Trứng giun đũa thải ra theo phân sẽ không thể loại trừ được. Dù cho bạn có rửa rau nhiều lần, kỹ lưỡng đến mức nào đi nữa. Vòng tròn lây nhiễm giun sán sẽ cứ tuần hoàn như vậy mà chẳng thể phòng chống được.
Xem thêm
Giun đũa. Nguồn: News MedicalBệnh do giun đũa thường gặp ở những nơi không có hệ thống vệ sinh hiện đại. Con người nhiễm giun qua thức ăn và nước uống không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Nhiễm trùng thường không gây ra triệu chứng, nhưng nếu nhiễm một lượng lớn giun đũa (nhiễm trùng nặng) có thể dẫn đến các biến chứng ở phổi hoặc ruột.
Giun đũa ở người và phẫu thuật tắc ruột do giun đũa. Nguồn: ResearchGateNhững người bị bệnh giun đũa thường không có triệu chứng. Các triệu chứng trở nên rõ ràng hơn khi nhiễm giun đũa số lượng lớn.
Vòng đời của giun đũa. Nguồn: Diet con trungSau khi ăn thực phẩm nhiễm trứng giun đũa, ký sinh trùng sẽ sinh sản bên trong ruột. Vòng đời của giun đũa bao gồm các giai đoạn:
Trẻ em là đối tượng có nguy cơ cao nhiễm giun đũa. Nguồn: Kidspot NZGiun đũa có thể phát triển ở mọi nơi trên thế giới, nhưng chúng thường phổ biến ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, bao gồm Châu Mỹ Latinh và Châu Phi cận Sahara. Trong đó, bệnh này gặp với tỉ lệ cao ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém.