Soạn bài Thực hành Tiếng Việt: Lỗi logic, lỗi câu mơ hồ và cách sửa
Câu hỏi 1 trang 78 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Chỉ ra lỗi logic trong các câu sau và sửa lại:
a. Là nhà thơ mới nhất trong các nhà Thơ mới, Vội vàng của Xuân Diệu như một bản tuyên ngôn về cách sống của cái tôi cá nhân.
b. Sử dụng điện gió vừa bảo vệ được môi trường, vừa không tốn nhiên liệu như nhà máy nhiệt điện.
c. Loan không thích nghệ thuật, vì cô ấy không biết làm thơ.
Trả lời:
Lỗi logic trong các câu sau và cách sửa lại:
a. Là nhà thơ mới nhất trong các nhà Thơ mới, Vội vàng của Xuân Diệu như một bản tuyên ngôn về cách sống của cái tôi cá nhân.
Lỗi logic:
- Mâu thuẫn trong khái niệm "nhà thơ mới nhất trong các nhà Thơ mới". "Mới nhất" nghĩa là mới xuất hiện sau cùng, nhưng "nhà Thơ mới" là một phong trào thơ ca đã xuất hiện từ đầu thế kỷ XX.
Cách sửa:
- Có thể sửa thành: "Là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ mới, Vội vàng của Xuân Diệu như một bản tuyên ngôn về cách sống của cái tôi cá nhân."
- Hoặc: "Với quan điểm sống vội vàng, mãnh liệt, Xuân Diệu đã thể hiện một cách rõ nét cái tôi cá nhân trong thi phẩm Vội vàng."
b. Sử dụng điện gió vừa bảo vệ được môi trường, vừa không tốn nhiên liệu như nhà máy nhiệt điện.
Lỗi logic:
- Mâu thuẫn trong khái niệm "không tốn nhiên liệu". Nhà máy điện gió sử dụng năng lượng gió để sản xuất điện, tuy nhiên, việc xây dựng và vận hành nhà máy điện gió vẫn cần sử dụng nhiên liệu cho các hoạt động như vận chuyển, bảo trì,...
Cách sửa:
- Có thể sửa thành: "Sử dụng điện gió vừa bảo vệ được môi trường, vừa tiết kiệm nhiên liệu so với nhà máy nhiệt điện."
- Hoặc: "Điện gió là nguồn năng lượng tái tạo, thân thiện với môi trường, góp phần giảm thiểu khí thải nhà kính và bảo vệ môi trường sống."
c. Loan không thích nghệ thuật, vì cô ấy không biết làm thơ.
Lỗi logic:
- Sai lầm trong suy luận. Không biết làm thơ chỉ là một khía cạnh nhỏ trong nghệ thuật, không thể khẳng định vì không biết làm thơ mà Loan không thích nghệ thuật.
Cách sửa:
- Có thể sửa thành: "Loan không thích nghệ thuật, vì cô ấy không có hứng thú với các hoạt động nghệ thuật như vẽ tranh, nghe nhạc,...".
- Hoặc: "Có thể Loan không thích thơ ca, nhưng điều đó không có nghĩa là cô ấy không thích nghệ thuật."
Câu hỏi 2 trang 78 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Trong các câu sau, có câu mắc lỗi về ngữ pháp, có câu mắc lỗi về logic. Hãy phân tích loại lỗi của từng câu và sửa lại.
a. Không chỉ say mê làm thơ, ông tôi còn rất thích sáng tác bằng thể thơ lục bát và song thất lục bát.
b. Ăn nhiều rau quả vừa tốt cho sức khỏe lại vừa giảm nguy cơ mắc một số bệnh.
c. Hoàng Phủ Ngọc Tường – một cây bút viết kí được Nguyễn Tuân đánh giá rất cao.
d. Bên cạnh từ đơn và từ ghép, tiếng Việt còn có bộ phận từ Hán Việt.
Trả lời:
a. "Không chỉ say mê làm thơ, ông tôi còn rất thích sáng tác bằng thể thơ lục bát và song thất lục bát."
Lỗi: Sai ngữ pháp
Câu sửa:
Ông tôi rất say mê làm thơ, ông thích sáng tác thơ bằng thể thơ lục bát và song thất lục bát.
b. "Ăn nhiều rau quả vừa tốt cho sức khỏe lại vừa giảm nguy cơ mắc một số bệnh."
Lỗi: Lỗi ngữ pháp hai cụm từ “tốt cho sức khỏe” và “giảm nguy cơ mắc một số bệnh” có ý nghĩa tương đương nhau.
Sửa: “Ăn nhiều rau quả rất tốt cho sức khỏe.”
c. "Hoàng Phủ Ngọc Tường – một cây bút viết kí được Nguyễn Tuân đánh giá rất cao."
Lỗi: Sai logic
Sửa: Bỏ "cây bút viết kí" vì "Hoàng Phủ Ngọc Tường" là tên riêng của một nhà văn, không cần thêm giới thiệu chung chung.
Câu sửa:
"Hoàng Phủ Ngọc Tường – nhà văn được Nguyễn Tuân đánh giá rất cao."
d. "Bên cạnh từ đơn và từ ghép, tiếng Việt còn có bộ phận từ Hán Việt."
Lỗi: ngữ pháp trong câu liệt kê những đơn vị ngữ pháp ngang hàng nhưng ý nghĩa của chúng không tương đương nhau: “từ đơn và từ ghép” không tương đương với “bộ phận từ Hán Việt” trong từ Hán Việt bao gồm cả từ ghép và láy.
Sửa: Bên cạnh từ thuần Việt, tiếng Việt còn có bộ phận từ Hán Việt
Câu hỏi 3 trang 79 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Đọc câu văn sau và thực hiện yêu cầu:
a. Nêu những khả năng hiểu khác nhau về từng câu và lí giải căn cứ của mỗi cách hiểu.
b. Sửa lại để mỗi câu chỉ được hiểu theo một nghĩa.
- Các cảnh sát truy tìm tên tội phạm không để lại dấu vết.
- Trong vườn hoa cúc nở rộ rực một màu vàng.
- Bầu trời in xuống dòng sông xanh ngắt một màu
- Doanh nghiệp làm ăn có lãi rất nhiều.
Trả lời:
Phân tích khả năng hiểu và sửa lỗi cho các câu:
1. "Các cảnh sát truy tìm tên tội phạm không để lại dấu vết."
Khả năng hiểu:
- Cách hiểu 1: Các cảnh sát đang truy tìm một tên tội phạm rất thông minh, không để lại bất kỳ dấu vết nào.
- Cách hiểu 2: Các cảnh sát đã truy tìm được tên tội phạm, nhưng tên tội phạm này không để lại dấu vết gì tại hiện trường.
Lý giải:
- Cách hiểu 1: Câu tập trung vào đặc điểm của tên tội phạm ("không để lại dấu vết").
- Cách hiểu 2: Câu tập trung vào hành động của các cảnh sát ("truy tìm").
Sửa:
- Cách 1: "Các cảnh sát đang truy tìm một tên tội phạm rất ma mãnh, không để lại bất kỳ dấu vết nào."
- Cách 2: "Các cảnh sát đã truy tìm được tên tội phạm, nhưng hiện trường vụ án không để lại bất kỳ dấu vết nào."
2. "Trong vườn hoa cúc nở rộ rực một màu vàng."
Khả năng hiểu:
- Cách hiểu 1: Trong vườn có nhiều hoa cúc nở rộ, tạo nên một màu vàng rực rỡ.
- Cách hiểu 2: Vườn hoa cúc nở rộ với một màu vàng rực rỡ.
Lý giải:
- Cách hiểu 1: Câu tập trung vào số lượng hoa cúc ("nở rộ").
- Cách hiểu 2: Câu tập trung vào màu sắc của hoa cúc ("rực một màu vàng").
Sửa:
- Cách 1: "Vườn hoa cúc nở rộ với vô số bông hoa vàng rực rỡ."
- Cách 2: "Vườn hoa cúc nở rộ một màu vàng rực rỡ, thu hút mọi ánh nhìn."
3. "Bầu trời in xuống dòng sông xanh ngắt một màu."
Khả năng hiểu:
- Cách hiểu 1: Bầu trời có màu xanh ngắt, in xuống dòng sông cũng có màu xanh ngắt.
- Cách hiểu 2: Bầu trời in hình ảnh của mình xuống dòng sông xanh ngắt.
Lý giải:
- Cách hiểu 1: Câu tập trung vào màu sắc của bầu trời và dòng sông ("xanh ngắt").
- Cách hiểu 2: Câu tập trung vào hành động của bầu trời ("in xuống").
Sửa:
- Cách 1: "Bầu trời xanh ngắt in bóng xuống dòng sông cũng mang một màu xanh ngắt."
- Cách 2: "Bầu trời trong xanh in hình ảnh của mình xuống dòng sông xanh ngắt, tạo nên một bức tranh phong cảnh tuyệt đẹp."
4. "Doanh nghiệp làm ăn có lãi rất nhiều."
Khả năng hiểu:
- Cách hiểu 1: Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh và thu được nhiều lợi nhuận.
- Cách hiểu 2: Doanh nghiệp có mối quan hệ tốt đẹp với nhiều đối tác và thu được nhiều lợi nhuận.
Lý giải:
- Cách hiểu 1: Câu tập trung vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp ("làm ăn").
- Cách hiểu 2: Câu tập trung vào mối quan hệ của doanh nghiệp ("có lãi").
Sửa:
- Cách 1: "Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh hiệu quả và thu được lợi nhuận rất nhiều."
- Cách 2: "Doanh nghiệp có mối quan hệ tốt đẹp với nhiều đối tác, từ đó thu được lợi nhuận rất nhiều."
Câu hỏi 4 trang 79 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1: Nêu và phân tích các cách hiểu có thể có về những câu thơ sau, từ đó cho biết các các câu thơ ấy có mắc lỗi câu mơ hồ hay không.
Anh mang tình em đi
Qua những đèo lẻ nắng
Những dòng sông trưa không đò
Những đường mưa ngẩn trăng
(Lê Đạt, Sáng soi)
Giọt nước mắt vầng trăng
Long lanh trong đáy giếng
(Thanh Thảo, Đàn ghi-ta của Lor-ca)
Đất đá ong khô nhiều suối lệ
Em đã bao ngày lệ chứa chan?
(Quang Dũng, Mắt người Sơn Tây)
Trả lời:
Phân tích các cách hiểu và lỗi câu mơ hồ trong các câu thơ:
1. "Anh mang tình em đi / Qua những đèo lẻ nắng / Những dòng sông trưa không đò / Những đường mưa ngẩn trăng" (Lê Đạt, Sáng soi)
Cách hiểu:
- Cách hiểu 1: "Anh" là chủ thể trữ tình, mang theo tình yêu của người em qua những địa danh hoang vắng, heo hút.
- Cách hiểu 2: "Tình em" là chủ thể ẩn dụ, được "anh" mang đi qua những địa danh, thể hiện sự trân trọng, nâng niu.
Phân tích:
- Cả hai cách hiểu đều phù hợp với ngữ cảnh và logic của bài thơ.
- Câu thơ sử dụng nhiều hình ảnh ẩn dụ, gợi cảm giác bâng khuâng,惆怅.
Lỗi câu mơ hồ:
- Không có lỗi câu mơ hồ.
2. "Giọt nước mắt vầng trăng / Long lanh trong đáy giếng" (Thanh Thảo, Đàn ghi-ta của Lor-ca)
Cách hiểu:
- Cách hiểu 1: "Giọt nước mắt" được so sánh với "vầng trăng", long lanh và sáng ngời.
- Cách hiểu 2: "Vầng trăng" soi bóng xuống đáy giếng, tạo nên hình ảnh long lanh như giọt nước mắt.
Phân tích:
- Cả hai cách hiểu đều có thể chấp nhận được, nhưng cách hiểu thứ nhất phù hợp với ngữ cảnh và chủ đề bài thơ hơn.
- Câu thơ sử dụng phép so sánh độc đáo, thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận của tác giả.
Lỗi câu mơ hồ:
- Không có lỗi câu mơ hồ.
3. "Đất đá ong khô nhiều suối lệ / Em đã bao ngày lệ chứa chan?" (Quang Dũng, Mắt người Sơn Tây)
Cách hiểu:
- Cách hiểu 1: "Đất đá ong" khô cằn, nứt nẻ, thấm đẫm nước mắt, thể hiện sự gian khổ, vất vả của người dân.
- Cách hiểu 2: "Suối lệ" là ẩn dụ cho những giọt nước mắt của người dân, chảy dài trên mảnh đất khô cằn.
Phân tích:
- Cả hai cách hiểu đều có thể chấp nhận được, nhưng cách hiểu thứ hai phù hợp với ngữ cảnh và chủ đề bài thơ hơn.
- Câu thơ sử dụng phép ẩn dụ và nhân hóa, thể hiện sự đồng cảm với nỗi đau khổ của người dân.
Lỗi câu mơ hồ:
- Không có lỗi câu mơ hồ.
Xem thêm các bài soạn văn lớp 12 bộ Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:
