Giải Kinh tế Pháp luật 10 Bài 21: Nội dung cơ bản của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 về chính trị
Theo em, những hình ảnh trên thể hiện nội dung nào của Hiến pháp về chế độ chính trị.
Trả lời
- Những hình ảnh trên thể hiện nội dung của Hiến pháp về chế độ chính trị:
+ Hiến pháp 2013 đã xác định rõ chế độ chính trị của Nhà nước ta hiện nay là “một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm cả đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.
+ Cờ Búa - liềm: biêu tượng của Đảng Cộng sản Việt Nam.
+ Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong bối cảnh mới. Lấy mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh làm điểm tương đồng; xoá bỏ mặc cảm, định kiến về quá khứ, thành phần giai cấp, chấp nhận những điểm khác nhau không trái với lợi ích chung của dân tộc; đề cao tinh thần dân tộc, truyền thống nhân nghĩa, khoan dung... để tập hợp, đoàn kết mọi người vào mặt trận chung, tăng cường đồng thuận xã hội.
1. Quy định của Hiến pháp năm 2013 về hình thức chỉnh thể và chủ quyền lãnh thổ của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Câu hỏi trang 141 Kinh tế và Pháp luật 10: Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi.
Thông tin 1. Chính thể là mô hình tổ chức tổng thể của bộ máy quyền lực nhà nước, thể hiện cách thức tổ chức quyền lực nhà nước, xác lập các mối quan hệ cơ bản giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương; giữa trung ương với địa phương và giữa Nhà nước với xã hội và nhân dân. Hình thức chính thể còn cho thấy những vấn đề như: nguồn gốc của quyền lực nhà nước; vị trí, vai trò của các chủ thể quyền lực nhà nước; mức độ dân chủ trong tổ chức và thực thi quyền lực nhà nước. Ở Việt Nam, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam mang chính thể cộng hoà xã hội chủ nghĩa với quyền lực tối cao thuộc về Quốc hội và nhân dân tham gia vào việc bầu ra đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.
Thông tin 2. Theo Điều 1 Hiến pháp năm 2013, nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.
Câu hỏi:
- Theo em, nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo chính thể nào?
- Lãnh thổ nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm những bộ phận nào?
Trả lời
- Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo chính thể: cộng hoà xã hội chủ nghĩa với quyền lực tối cao thuộc về Quốc hội và nhân dân tham gia vào việc bầu ra đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.
- Lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm: đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.
2. Quy định của Hiến pháp năm 2013 về bản chất nhà nước và tổ chức quyền lực chính trị Việt Nam
Thông tin 1. Theo điều 2 Khoản 2 Hiến phá pháp năm 2013, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân. Do nhân dân và vì nhân dân, là nhà nước do nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên ,inh giữa các giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ tri thức.
Thông tin 2. Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước (Điều 6 Hiến pháp năm 2013). Đây là lần đầu tiên, vấn đề dân chủ trực tiếp được quy định như một nguyên tắc hiến định. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên (Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam) là cơ sở chính trị của chính quyền Nhân dân, đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân.
Câu hỏi:
- Trình bày bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Cho biết, có bao nhiêu hình thức thực hiện quyền lực nhà nước của nhân dân.
Trả lời
- Bản chất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam: là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân. Do nhân dân và vì nhân dân, là nhà nước do nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa các giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ tri thức.
- Có 2 hình thức thực hiện quyền lực nhà nước của nhân dân: dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước.
3. Quy định của Hiến pháp năm 2013 về tên nước, quốc kì, quôc shuy, quốc ca, quốc khánh, thủ đô và dường lỗi đồi ngoại
Câu hỏi trang 143 Kinh tế và Pháp luật 10: Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi.
Thông tin 1. Các nội dung về quốc kì, quốc ca, quốc huy, thủ đô của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã được hệ thống hoá trong Hiến pháp năm 2013 với các quy định cụ thể như: Quốc kì nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình chữ nhật, chiều rộng bằng hai phần ba chiều dài, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh. Quốc huy nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình tròn, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh, xung quanh có bông lúa, ở dưới có nửa bánh xe răng và dòng chữ Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc ca nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa V Nam là nhạc và lời của bài Tiến quân ca. Quốc khánh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là ngày Tuyên ngôn độc lập 02 - 09 - 1945. Thủ đô nước Cộng hoà xã hộ chủ nghĩa Việt Nam là Hà Nội.
Thông tin 2. Điều 12 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi; tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.
Câu hỏi:
- Tại sao quốc kì, quốc ca, quốc huy, thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam lại được quy định trong Hiến pháp?
- Đường lối ngoại giao nhất quán của nhà nước Việt Nam hiện nay được thể hiện như thế nào?
Trả lời
- Yêu cầu số 1: Quốc kì, quốc ca, quốc huy, thủ đô cua nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam lại được quy định trong Hiến pháp vì: đây đều là những biểu tượng đặc trưng, đại diện cho nhà nước, thể hiện Việt Nam là một quốc gia độc lập, bất khả xâm phạm; và không ai được phép thay đổi, xóa bỏ những biểu tượng đặc trưng này.
- Yêu cầu số 2: Đường lối ngoại giao nhất quán của nhà nước Việt Nam hiện nay được thể hiện:
+ Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển;
+ Đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi;
+ Tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.
4. Thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị
Câu hỏi trang 143 Kinh tế và Pháp luật 10: Em hãy đọc thông tin sau và trả lời câu hỏi.
Thông tin. Vào ngày pháp luật Việt Nam 09/11, trường Trung học phổ thông A tổ chức cuộc thi “Tìm hiểu Hiến pháp Việt Nam về chế độ chính trị”. B đại diện lớp tham gia, khi đến câu hỏi số 10: “Vì sao, công dân có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị?”, B lúng túng không biết phải trả lời như thế nào.
Câu hỏi:
- Nếu là B, em sẽ trả lời câu hỏi trên như thế nào?
- Theo em, những việc làm nào thể hiện được nội dung sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật?
Trả lời
- Nếu là B, em sẽ trả lời câu hỏi: Công dân có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị. Vì đây là hành vi thể hiện tinh thần yêu nước, góp phần xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Hiến pháp là luật cơ bản của nước ta, có hiệu lực cao nhất mà tất cả mọi công dân cần tuân theo.
- Theo em, những việc làm thể hiện nội dung “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật” là: tăng cường nhận thức cho mọi người về vai trò của luật pháp trong đời sống, tăng cường sự hiểu biết pháp luật và khả năng thực thi pháp luật trong hoạt động quản lý Nhà nước, hoạt động kinh tế - xã hội và sinh hoạt hàng ngày của người dân; tuân thủ, áp dụng, thi hành và sử dụng pháp luật mọi lúc.
Luyện tập
Luyện tập 1 trang 144 Kinh tế và Pháp luật 10: Em đồng tình hay không đồng tình với những nhận định sau đây?
a. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
b. Ở nước ta, nhân dân thực hiện quyền lực gián tiếp thông qua Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
c. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia trên thế giới.
d. Chủ quyền lãnh thổ Việt Nam là thiêng liêng, bất khả xâm phạm.
Trả lời
- Ý kiến A. Đồng tình.
- Ý kiến B. Không đồng tình. Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước.
- Ý kiến C. Đồng tình.
- Ý kiến D. Đồng tình.
Luyện tập 2 trang 145 Kinh tế và Pháp luật 10: Em hãy nhận xét về hành vi của các nhân vật dưới đây:
a. A tuyên truyền về chủ quyền không thể chối cãi đối với biển đảo của Việt Nam trên các trang mạng xã hội.
b. Chị M vận động mọi người trong khu phố tham gia chương trình "Một triệu lá cờ Tổ quốc cùng ngư dân bám biển”.
c. Anh D khuyến khích mọi người tham gia tổ chức Công đoàn cơ sở để bảo vệ tốt hơn những quyền lợi của mình.
Trả lời
- Trường hợp A. Hành vi của A là hành vi phù hợp góp phần xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.
- Trường hợp B. Hành vi của chị M là hành vi phù hợp, góp phần chung tay giữ biển, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ Việt Nam.
- Trường hợp C. Hành vi của anh D là hành vi phù hợp góp phần bảo vệ quyền lợi, lợi ích hợp pháp của công dân.
Luyện tập 3 trang 145 Kinh tế và Pháp luật 10: Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu.
Trường hợp 1. V thấy trên mạng có thông báo về cuộc thi “Tìm hiểu chủ quyền biển đảo Tổ quốc”, thấy đây là cuộc thi rất có ý nghĩa, V đã vận động các bạn trong lớp tích cực tham gia.
Trường hợp 2. Thấy lá cờ tổ quốc của gia đình treo trước cổng qua một thời gian dài đã sờn rách. Do có năng khiếu về may vá thêu thùa, bạn C đã may một lá cờ đúng kích thước, màu sắc, hình dạng để mẹ thay thế. Mẹ của C rất vui về điều này.
Trường hợp 3. D là học sinh lớp 10A1 có ý thức chấp hành pháp luật rất tốt. Khi đi từ nhà đến trường bằng xe đạp điện, D luôn đội mũ bảo hiểm, dừng đèn đỏ và đi đúng phần đường quy định.
Câu hỏi: Em hãy nhận xét về hành vi của các nhân vật trong ba trường hợp trên. Từ đó rút ra bài học cho bản thân.
Trả lời
- Trường hợp 1: Hành vi của V là hành vi phù hợp, thông qua cuộc thi, V có thể nâng cao hiểu biết của bản thân về chủ quyền biển đảo và vận động thêm được nhiều người cùng tìm hiểu, góp phần xây dựng, bảo vệ tổ quốc.
- Trường hợp 2: C đã thể hiện một hình ảnh đẹp. Thể hiện sự tôn trọng và niềm tự hào đối với quốc kì của đất nước.
- Trường hợp 3: Hành vi của D là hành vi phù hợp, thể hiện việc tuân thủ pháp luật.
=> Bài học rút ra: Là học sinh, em cũng cần phải ý thức được trách nhiệm chấp hành và bảo vệ Hiến pháp về chế độ chính trị ằng những hành vi cụ thể, phù hợp với lứa tuổi.
Vận dụng
Trả lời
(*) Gợi ý
Xem thêm lời giải bài tập SGK Kinh tế pháp luật lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:
Bài 19: Thực hiện pháp luật
Bài 20: Khái niệm, đặc điểm và vị trí của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
